Orzekanie o niepełnosprawności

Rozdział publikacji: Osoby niepełnosprawne - od rehabilitacji do pracy

Podstawa prawna: art. 3 - 6c Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. nr 123, poz. 776 ze zm.)

Jeżeli stan zdrowia objawia się dysfunkcją i naruszeniem sprawności organizmu, które mają charakter długotrwały, należy wystąpić o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności. Orzeczenie takie jest niezbędne w celu korzystania z uprawnień i ulg przewidzianych przepisami prawa, np. uprawnień do skróconego czasu pracy, dodatkowego urlopu, podatkowych odliczeń rehabilitacyjnych, skorzystania z programów PFRON, czy z pomocy społecznej.

Wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności:

1. znaczny,
2. umiarkowany,
3. lekki.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Takie brzmienie definicji nie wyklucza możliwości wykonywania pracy. Jest to możliwe zarówno:
1. w warunkach chronionych, jak i
2. u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadku uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy.

Postępowanie

1. Osoba zainteresowana lub jej przedstawiciel ustawowy albo, za ich zgodą, ośrodek pomocy społecznej, składa wniosek o wydanie orzeczenia do powiatowego (miejskiego) zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.
2. W orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:
   a) odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby,
   b) szkolenia, w tym specjalistycznego,
   c) zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej,
   d) uczestnictwa w terapii zajęciowej,
   e) konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
   f) korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,
   g) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
   h) konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,
   i) spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602 ze zm.),
   j) wymogu zamieszkania w oddzielnym pokoju (dotyczy osób poruszających się na wózkach oraz osób, których niepełnosprawność wymaga zamieszkania w oddzielnym pokoju) zgodnie z art. 5 ust. 3 Ustawy o dodatkach mieszkaniowych. Służy to określaniu normatywnej (dopuszczalnej) powierzchni lokalu mieszkalnego niezbędnej dla celów ustalania prawa do dodatku mieszkaniowego.
3. W drugiej instancji orzeka wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności.
4. Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, może zwrócić się o:
   a) stwierdzenie nieważności orzeczenia,
   b) wznowienie postępowania - jeżeli w ramach nadzoru stwierdzi, że istnieje uzasadniona wątpliwość, co do zgodności orzeczenia ze stanem faktycznym lub, że orzeczenie zostało wydane w sposób sprzeczny z przepisami prawa. Takie same uprawnienia posiada wojewoda, ale wyłącznie w stosunku do orzeczeń powiatowych zespołów.
5. Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu przysługuje odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który wydał orzeczenie. Jeżeli wojewódzki zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie. Postępowanie w sprawach odwołań jest wolne od kosztów opłat sądowych.
6. W razie wydania orzeczenia o niepełnosprawności, osoba zainteresowana   może wystąpić o wydanie legitymacji niepełnosprawnego, która będzie pomocna w dokumentowaniu przysługujących uprawnień.

 W związku z powyższym osoby posiadające ważne orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów, niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, oraz orzeczenia o niezdolności do pracy, mogą składać wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności i wskazań, z tym że dla zachowania jednolitości orzeczeń zespół wydaje orzeczenie, w którym stopień niepełnosprawności określa się na podstawie jednego z posiadanych już orzeczeń, o których mowa powyżej. Jednak od orzeczenia wydanego w takim trybie nie służy odwołanie.

Spis treści:

Wstęp
I Zdrowie
II Orzekanie o niepełnosprawności
III Zapewnienie środków utrzymania
IV Rehabilitacja społeczna
V Zatrudnienie

Autor: Mariusz Świerczyński
Źródło: Osoby niepełnosprawne - od rehabilitacji do pracy
Stan prawny na dzień 1 listopada 2005 r.