Opiekunowie osób z niepełnosprawnościami od lat sygnalizują, że obecny system opłacania składek emerytalnych i rentowych jest dla nich krzywdzący. Zgodnie z obowiązującym prawem, składki te finansowane są jedynie do momentu osiągnięcia przez opiekuna minimalnego stażu ubezpieczeniowego — 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn. Po tym okresie gmina przestaje odprowadzać składki, co skutkuje utratą statusu osoby ubezpieczonej. 

Ryzyko ubóstwa i utraty zabezpieczenia 

Jak podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich, Stanisław Trociuk: 

— Rozwiązanie to jest krzywdzące i grozi ubóstwem oraz wykluczeniem społecznym tej grupy. Opieka nad osobą wymagającą całodobowego wsparcia jest pracą niezwykle wymagającą fizycznie i psychicznie, a obecne przepisy nie zapewniają opiekunom odpowiedniego zabezpieczenia na starość. 

RPO zwraca też uwagę na powiązany problem utraty prawa do zasiłku pogrzebowego. Po wygaśnięciu okresu opłacania składek opiekun traci status ubezpieczonego, a więc w razie jego śmierci bliscy mogą zostać pozbawieni tego świadczenia. 

Nierówne traktowanie różnych grup opiekunów 

Obecne przepisy tworzą dodatkowo nierówność między opiekunami w zależności od rodzaju pobieranego świadczenia. Osoby, które sprawują opiekę nad beneficjentami tzw. świadczenia wspierającego, mają opłacane składki przez cały okres opieki. Tymczasem opiekunowie pobierający świadczenie pielęgnacyjne czy specjalny zasiłek opiekuńczy tracą to uprawnienie po osiągnięciu ustawowego minimum. 

Ministerstwo rozważa zmiany 

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej potwierdza, że dostrzega problem i przeprowadziło analizę prawną oraz finansową. Jak zaznacza wiceminister Sebastian Gajewski: 

— Biorąc pod uwagę zgłaszane postulaty, Ministerstwo rozważy przygotowanie stosownej nowelizacji, która umożliwiłaby opłacanie składek opiekunom osób z niepełnosprawnościami przez cały okres otrzymywania świadczenia. Decyzja ta będzie jednak wymagała uwzględnienia skutków finansowych i uzyskania zgody Ministra Finansów. 

Według szacunków resortu, wydłużenie okresu opłacania składek dla wszystkich opiekunów mogłoby kosztować budżet państwa około 188,5 mln zł rocznie (w warunkach roku 2026). 

Zmiany w zasiłku pogrzebowym od 2026 roku 

Częściową odpowiedzią na problem braku zabezpieczenia dla rodzin po śmierci opiekuna ma być nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS, która wchodzi w życie 1 stycznia 2026 r. Podwyższa ona zasiłek pogrzebowy z 4000 zł do 7000 zł i wprowadza możliwość przyznania zasiłku celowego z pomocy społecznej na pokrycie kosztów pogrzebu w sytuacji, gdy zasiłek pogrzebowy nie przysługuje.