Zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami jest istotnym elementem aktywizacji zawodowej i integracji tej grupy społecznej. W Polsce, system wsparcia oferowany przez: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) oraz regulacje ustawowe, które zapewnia pracodawcom szereg zachęt finansowych i ulg. Minimalizują one dodatkowe koszty i ułatwiają tworzenie dostępnych stanowisk pracy.
Dofinansowanie do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością
Najważniejszym i najczęściej wykorzystywanym rodzajem wsparcia przez pracodawców jest dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnością zatrudnionych na umowę o pracę.
Z dofinansowania mogą korzystać:
- pracodawcy zatrudniający mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
- pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny etat, osiągający wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością na poziomie co najmniej 6proc.,
- a także pracodawcy prowadzący zakład pracy chronionej.
Wysokość dofinansowania zależy od stopnia niepełnosprawności zatrudnionego pracownika:
· 2 760 zł – w przypadku osób z niepełnosprawnością zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
· 1 550 zł – w przypadku osób z niepełnosprawnością zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
· 575 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
W przypadku kiedy pracodawca zdecyduje się podjąć zatrudnienie z osobą, u której orzeczono: chorobę psychiczną (02-P), upośledzenie umysłowe (01-U), całościowe zaburzenia rozwojowe (12-C) lub epilepsję (06-E) oraz niewidomych w stopniu znacznym i umiarkowanym (04-O) otrzymuje zwiększone dofinansowanie o:
· 1 380 zł w przypadku osób z niepełnosprawnością zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności (w sumie kwota dofinansowania wynosi 4 140 zł),
· 1 035 zł w przypadku osób z niepełnosprawnością zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (w sumie kwota dofinansowania wynosi 2 585 zł),
· 690 zł w przypadku osób z niepełnosprawnością zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności (w sumie kwota dofinansowania wynosi 1 265 zł).
Kwota miesięcznego dofinansowania nie może przekroczyć 90 proc. faktycznie i terminowo poniesionych miesięcznych kosztów płacy, a w przypadku pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej 75 proc. tych kosztów. Przez koszty płacy rozumie się wynagrodzenie brutto oraz finansowane przez pracodawcę obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe naliczone od tego wynagrodzenia i obowiązkowe składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Ważne jest to, aby pracodawca nie posiadał żadnych zobowiązać wobec Funduszu przekraczających kwotę 100 zł. Wówczas otrzyma decyzję o wstrzymaniu miesięcznego dofinansowania do czasu uregulowania zaległości.
Więcej informacji na stronie Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
Zwolnienie z wpłat na PFRON
Każdy pracodawca, który zatrudnia co najmniej 25 pracowników (pełne etaty), ma obowiązek dokonywać miesięcznych wpłat na PFRON, jeśli zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami wynosi poniżej 6proc.. Wpłatę można obliczyć poprzez 40,65 proc. przeciętnego wynagrodzenia × liczba brakujących pracowników, potrzebnych do osiągnięcia wskaźnika 6proc..
Do liczby pracowników nie wlicza się osób z niepełnosprawnych będących na:
- na urlopach bezpłatnych, rodzicielskich, wychowawczych,
- odbywających służbę wojskową lub zastępczą,
- w przygotowaniu zawodowym,
- przebywających na świadczeniu rehabilitacyjnym,
- uczestników OHP.
Pracodawca może obniżyć wymagany wskaźnik, gdy zatrudni osoby z poważnymi schorzeniami, np. Parkinson, SM, porażenia, ślepota, głuchota, epilepsja, choroby psychiczne, upośledzenie umysłowe, AIDS, miastenia, powikłania cukrzycy.
Z obowiązku płacenia na PFRON zwolnieni są:
- placówki dyplomatyczne, konsulaty, misje zagraniczne;
- pracodawcy z co najmniej 6 proc.zatrudnieniem osób z niepełnosprawnością;
- uczelnie, szkoły, żłobki – przy wskaźniku min. 2proc.;
- jednostki budżetowe, instytucje kultury, DPS-y, hospicja, ZOL-e, placówki rehabilitacyjne – jeśli działają non profit.
Osoba zatrudniająca można obniżyć wpłatę na PFRON, kupując produkty lub usługi (nie handel) od firmy zatrudniającej min. 25 osób, z czego 30 proc.stanowią osoby z poważną niepełnosprawnością (znaczny lub umiarkowany stopień). Warunkami obniżenia wpłaty są: posiadanie faktury, zapłata w terminie oraz udokumentowanie przez nabywcę informację o kwocie obniżenia od sprzedawcy.
Zwrot kosztów utworzenia stanowiska pracy
Ten rodzaj pomocy polega na refundacji kosztów zakupu lub wytworzenia wyposażenia stanowiska pracy dla osoby z niepełnosprawnością. Wsparcie dotyczy zakupu narzędzi i elementów stanowiska (np. biurka, krzesła, lampki). Maksymalna wysokość pomocy z PFRON wynosi 15-krotność przeciętnego wynagrodzenia.
Warunki:
· O refundację może ubiegać się pracodawca, który zobowiąże się zatrudnić osobę z niepełnosprawnością na co najmniej 36 miesięcy (na podstawie umowy o pracę).
· W przypadku niedotrzymania tego warunku, wsparcie należy zwrócić.
· Refundacja wymaga pozytywnej opinii PIP, wydanej na wniosek starosty.
Wniosek składa się do starosty (zwykle za pośrednictwem powiatowego urzędu pracy) właściwego dla miejsca rejestracji osoby z niepełnosprawnością. Po pozytywnej ocenie formalnej i merytorycznej następuje podpisanie umowy między pracodawcą a starostą. Refundacja obejmuje tylko wydatki poniesione po podpisaniu umowy.
Więcej informacji na stronie PFRON.
4. Zwrot kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy
Pracodawca, który zatrudnia osobę z niepełnosprawnością, może otrzymać dofinansowanie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Pomoc ta obejmuje:
- zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających osobie niepełnosprawnej w wykonywaniu obowiązków zawodowych*,
- zwrot kosztów ich szkolenia. Szkolenie może dotyczyć m.in. umiejętności komunikowania się z osobą niepełnosprawną lub wykonywania czynności, które dla niej są trudne lub niemożliwe do samodzielnego wykonania.
*Wysokość zwrotu kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego ustalana jest na podstawie najniższego wynagrodzenia. Oblicza się ją jako iloczyn tej kwoty i stosunku liczby godzin poświęconych wyłącznie na pomoc osobie z niepełnosprawnością do całkowitej liczby godzin jej pracy w danym miesiącu. Liczba godzin przeznaczonych na pomoc nie może przekroczyć 20 proc. miesięcznego czasu pracy pracownika niepełnosprawnego.
Zwrot kosztów szkolenia pracowników pomagających obejmuje 100 proc. kosztów, jednak nie więcej niż równowartość najniższego wynagrodzenia.
Przepisy nie zabraniają, aby osobą pomagającą była również osoba z niepełnosprawnością, o ile jej stan zdrowia pozwala na wykonywanie obowiązków związanych z udzielaniem pomocy. Refundacja może dotyczyć także sytuacji, gdy obaj pracownicy – niepełnosprawny i pomagający – są już zatrudnieni w firmie, a potrzeba wsparcia wynika z pogorszenia się stanu zdrowia osoby z niepełnosprawnością.
Warto pamiętać, że zwrot nie obejmuje kosztów poniesionych przed podpisaniem umowy o dofinansowanie. Pomoc ta stanowi formę pomocy publicznej udzielanej w ramach tzw. wyłączeń blokowych, zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) nr 651/2014. Pracodawca, który otrzymał wsparcie, ma obowiązek przechowywać dokumentację potwierdzającą zgodność przyznanej pomocy z przepisami przez okres 10 lat.
Więcej informacji na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby z niepełnosprawnością
PFRON umożliwia pracodawcom uzyskanie zwrotu kosztów związanych z wyposażeniem stanowiska pracy dla zatrudnionej osoby niepełnosprawnej. Z pomocy tej mogą korzystać pracodawcy, którzy prowadzą działalność:
- przez co najmniej dwanaście miesięcy, niezależnie od jej rodzaju,
- oraz którzy zobowiążą się zatrudnić osobę niepełnosprawną zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotną lub poszukującą pracy i niepozostającą w zatrudnieniu, na okres co najmniej trzydziestu sześciu miesięcy.
Pracodawcą może być zarówno przedsiębiorca, jak i jednostka organizacyjna, nawet jeśli nie posiada osobowości prawnej, fundacja, stowarzyszenie, inna organizacja społeczna, a także rolnik, pod warunkiem że zatrudnia pracowników.
Maksymalna wysokość wsparcia finansowego na wyposażenie jednego stanowiska pracy wynosi piętnastokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ogłaszanego przez Głównego Urzędu Statystycznego. Dokładna kwota zwrotu oraz szczegółowe warunki jego udzielenia określane są w umowie cywilnoprawnej zawieranej pomiędzy pracodawcą a starostą.
Aby ubiegać się o zwrot kosztów, pracodawca powinien złożyć wniosek Wn-W w starostwie powiatowym właściwym ze względu na miejsce rejestracji osoby niepełnosprawnej. Uzyskanie pomocy nie zależy od miejsca prowadzenia działalności pracodawcy. Starosta, rozpatrując wniosek, bierze pod uwagę:
- lokalne potrzeby rynku pracy,
- liczbę zarejestrowanych osób z niepełnosprawnością posiadających odpowiednie kwalifikacje,
- koszty wyposażenia stanowiska,
- wkład własny pracodawcy
- oraz wysokość środków Funduszu przeznaczonych na ten cel w danym roku.
Przed podpisaniem umowy przeprowadzane są negocjacje między starostą a pracodawcą, w trakcie których ustala się m.in. wysokość zwrotu, formy zabezpieczenia wypłaconej kwoty oraz termin rozliczenia otrzymanej pomocy.
Warunkiem dokonania zwrotu kosztów jest uzyskanie pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy, wydanej na wniosek starosty, potwierdzającej przystosowanie stanowiska pracy do potrzeb osoby z niepełnosprawnością lub, gdy przystosowanie nie było konieczne, spełnienie wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy. W przypadku gdy zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością trwa krócej niż trzydzieści sześć miesięcy, pracodawca zobowiązany jest zwrócić otrzymane środki proporcjonalnie do brakujących miesięcy, przy czym kwota zwrotu nie może być mniejsza niż jedna szósta całości refundacji.
Pracodawca nie musi zwracać środków, jeśli w ciągu trzech miesięcy od zakończenia zatrudnienia zatrudni inną osobę z niepełnosprawnością zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy.
Zwrot kosztów obejmuje udokumentowane wydatki poniesione na zakup lub wytworzenie wyposażenia stanowiska pracy wraz z podatkiem VAT i akcyzowym, które nie podlegają odliczeniu. Refundacja nie obejmuje natomiast wydatków poniesionych przed podpisaniem umowy ze starostą. Należy pamiętać, że pomoc ta przyznawana jest w ramach zasad pomocy de minimis, co oznacza, że suma takich środków nie może przekroczyć określonego limitu finansowego dla danego przedsiębiorcy w ciągu trzech lat.
Więcej informacji na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy dla osoby z niepełnosprawnością
Pracodawca, który zatrudni osobę z niepełnosprawnością na okres co najmniej trzydziestu sześciu miesięcy, może ubiegać się o zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Środki te mogą być przeznaczone na różnego rodzaju działania mające na celu ułatwienie osobie z niepełnosprawnością wykonywania pracy i funkcjonowania w zakładzie pracy. W ramach zwrotu kosztów możliwe jest:
- finansowanie adaptacji pomieszczeń zakładu pracy,
- przystosowania lub zakupu urządzeń ułatwiających pracę,
- zakupu oraz autoryzacji oprogramowania przeznaczonego dla pracowników niepełnosprawnych,
- a także urządzeń technologii wspomagających.
Fundusz może również pokryć koszty rozpoznania potrzeb pracownika przez służby medycyny pracy, w celu właściwego dostosowania stanowiska pracy.
O wsparcie mogą ubiegać się pracodawcy zatrudniający osoby z niepełnosprawnością zarejestrowane jako:
- bezrobotne lub poszukujące pracy,
- a także osoby już zatrudnione u danego pracodawcy, o ile niepełnosprawność nie powstała z winy pracodawcy lub pracownika.
Maksymalna wysokość zwrotu wynosi dwudziestokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko.
Wniosek składa się na formularzu Wn-KZ do właściwego starosty, w zależności od miejsca rejestracji lub zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością. Zwrot obejmuje wyłącznie dodatkowe koszty związane z zatrudnieniem osoby z niepełnosprawnością, które pracodawca poniósłby wyłącznie w tym celu. Wypłata następuje po podpisaniu umowy i uzyskaniu pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy.
Jeżeli zatrudnienie trwa krócej niż 36 miesięcy, środki trzeba proporcjonalnie zwrócić, chyba że w ciągu trzech miesięcy zatrudniona zostanie inna osoba z niepełnosprawnością. Dla pracodawców prowadzących działalność gospodarczą zwrot stanowi pomoc publiczną zgodną z przepisami UE, którą można łączyć z innymi formami wsparcia, pod warunkiem że łączna wartość nie przekroczy 100 proc.kosztów kwalifikujących się.
Więcej informacji na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
Zwrot kosztów szkolenia pracownika z niepełnosprawnością
Pracodawca, który zatrudnia osoby niepełnosprawne, może ubiegać się o refundację kosztów ich szkoleń ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Refundacja obejmuje do 70 proc.poniesionych kosztów w przypadku małych i średnich przedsiębiorców oraz do 60 proc.w przypadku dużych firm, jednak nie więcej niż dwukrotność przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę. Środki mogą pokrywać koszty:
- usług szkoleniowych,
- tłumaczy języka migowego,
- opiekunów osób z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności,
- podróży,
- zakwaterowania,
- wyżywienia,
- doradztwa,
- obsługi administracyjnej,
- wynajmu pomieszczeń,
- amortyzacji sprzętu
- oraz materiałów szkoleniowych.
Refundacja obejmuje również wynagrodzenie pracownika niepełnosprawnego za czas uczestnictwa w szkoleniu.
Wniosek o przyznanie refundacji składa się przed rozpoczęciem szkolenia do właściwego starosty, wskazując m.in.:
- dane pracodawcy,
- wysokość wnioskowanej kwoty,
- opis projektu szkoleniowego,
- miejsce i termin realizacji
- oraz liczbę uczestników.
Starosta sprawdza wniosek pod względem formalnym i rachunkowym, wzywając pracodawcę do uzupełnienia braków w terminie 14 dni. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku odbywają się negocjacje warunków umowy, które również muszą zakończyć się w ciągu 14 dni. Umowa zawierana jest na piśmie, a przekazanie środków następuje po przedstawieniu dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów objętych refundacją. Starosta informuje pracodawcę o numerze referencyjnym programu pomocowego, a przedsiębiorca dokonuje rozliczenia zgodnie z danymi zawartymi we wniosku i umowie.
Refundacja stanowi pomoc publiczną zgodną z przepisami UE i musi być dokumentowana przez przedsiębiorcę przez okres 10 lat od dnia jej przyznania, aby umożliwić kontrolę zgodności z przepisami dotyczącymi pomocy publicznej.
Więcej informacji na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
Radosław Głuchowski
