13 sierpnia 2025 r. na stronie Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych opublikowano tłumaczenia Uwag końcowych (tzw. zaleceń) Komitetu ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami, wydanych Polsce w 2018 roku po przeglądzie wdrażania Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Dokumenty są teraz dostępne w języku polskim, angielskim, Polskim Języku Migowym (PJM) oraz w wersji łatwej do czytania i rozumienia (ETR).

To ważna zmiana, o którą przez lata apelowały organizacje pozarządowe i sam Rzecznik Praw Obywatelskich. Brak tłumaczeń i dostępnych wersji dokumentu ograniczał możliwość rzeczywistego uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami w monitorowaniu wdrażania postanowień Konwencji – do czego Polska, jako państwo-strona, jest zobowiązana.

Dlaczego te rekomendacje są tak istotne?

We wrześniu 2018 r. Komitet ONZ po raz pierwszy dokonał przeglądu działań Polski na rzecz realizacji Konwencji z 2006 roku. Wydane zalecenia doceniły pewne postępy, ale przede wszystkim wskazały konkretne obszary, które wymagają poprawy – zarówno w zakresie prawa, jak i praktyki.

Komitet podkreślił, że uwagi te powinny być szeroko rozpowszechnione: wśród osób z niepełnosprawnościami, organizacji ich reprezentujących oraz całego społeczeństwa obywatelskiego. Co więcej – powinny być dostępne w językach urzędowych, mniejszościowych, migowych oraz w dostępnych formatach.

Opóźnienia i zaniedbania

Pomimo zaleceń i upływu niemal sześciu lat, tłumaczenia rekomendacji nie były dotąd publicznie dostępne. W związku z tym Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, Valeri Vachev, w lipcu 2024 r. skierował pytanie do pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych, Łukasza Krasonia, o to, kiedy dokumenty zostaną opublikowane w formatach dostępnych dla wszystkich.

Brak tłumaczeń nie tylko ograniczał dostępność informacji, ale także naruszał obowiązki wynikające z art. 33 ust. 3 Konwencji, który mówi o konieczności włączania osób z niepełnosprawnościami w proces monitorowania realizacji postanowień Konwencji. W Komentarzu ogólnym nr 7 Komitet ONZ przypomina, że państwa powinny zapewnić dostęp do informacji umożliwiających rzeczywisty udział obywateli w procesie decyzyjnym.

Co dalej?

Rządowe tłumaczenia pojawiły się wreszcie w sierpniu 2025 roku, ale przed Polską kolejne wyzwanie. Do 25 września 2026 r. nasz kraj musi przedłożyć Komitetowi ONZ kolejne sprawozdanie z realizacji Konwencji, uwzględniające postępy we wdrażaniu zaleceń z 2018 roku.

Pozostaje pytanie, czy tym razem zostaną one nie tylko przetłumaczone, ale również rzeczywiście wdrożone w życie – z udziałem tych, których bezpośrednio dotyczą.