Prawo do pracy

Rafał Balicki ma 32 lata. Urodził się i wychował w Warszawie. Tutaj ukończył szkoły: podstawową i technikum elektromechaniczne. Tutaj zdobył prawo jazdy, znalazł żonę i tu pod koniec września przyjdzie na świat jego pierwsze dziecko. I nie byłoby w tym życiorysie nic zaskakującego, gdyby nie to, że jego bohater jest osobą niepełnosprawną intelektualnie. Pan Rafał to również jeden z pierwszych warszawiaków, którzy znaleźli pracę dzięki pomocy stołecznego Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie – Centrum DZWONI, obchodzącego w tym roku 5-lecie działalności. 

Oni też mają prawo pracować!   
– Zacząłem się rozglądać za pracą już po technikum, ale nic nie znalazłem. Trzy lata przesiedziałem w domu, a potem dwa lata w warsztatach terapii zajęciowej. To właśnie w WTZ-cie w 2006 r. dowiedziałem się o Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie Centrum DZWONI. Po kilku miesiącach od zgłoszenia się do Centrum miałem już posadę i to nie w zakładzie pracy chronionej – opowiada Rafał Balicki, który od kilku lat pracuje jako pomocnik brygadzisty w stacji demontażu pojazdów firmy System A-Z, zajmującej się zagospodarowaniem odpadów przemysłowych, komunalnych, zużytego sprzętu oraz kasacją pojazdów.

Krzysztof Jagodziński, również niepełnosprawny intelektualnie warszawiak, jest 10 lat młodszy od Rafała, ale przeszedł dłuższą „drogę zawodową”. Z wykształcenia jest sprzedawcą. Marzył, aby pracować w cukierni. – I moje życzenie spełniło się, bo pierwszą pracę dostałem u jednego z największych w Polsce producentów słodyczy - żartuje Krzysztof Jagodziński. Kiedy po 1,5 roku jego umowa na czas określony wygasła, a pracodawca jej nie przedłużył, Krzysztof zarejestrował się w Urzędzie Pracy. – Dostałem kilka ofert, ale kiedy dzwoniłem albo jechałem do danej firmy to okazywało się, że miejsce już jest zajęte. Dzięki pracownikom opieki społecznej dotarłem do Centrum DZWONI. Zarejestrowałem się tam w marcu br., a teraz już pracuję - opowiada Krzysztof Jagodziński, również pracownik System A-Z.

Na zdjęciu: Krzysztof Jagodziński i Rafał Balicki - niepełnosprawni intelektualnie pracownicy firmy System A-Z, fot.: mat. prasowe

Osoby niepełnosprawne intelektualnie (dawna nazwa: upośledzone umysłowo) to jedna z najbardziej narażonych na wykluczenie zawodowe grup w całej społeczności niepełnosprawnych Polaków. Osoby z tym rodzajem niepełnosprawności mają ogromne trudności z samodzielnym znalezieniem pracy. Wciąż jeszcze panuje krzywdzące przekonanie, że powinny być zatrudniane tylko w zakładach pracy chronionej (ZPChr).

– A przecież osoby te nie są ubezwłasnowolnione i mogą w pełni korzystać z praw obywatelskich, w tym prawa do pracy na stanowisku odpowiadającym ich wiedzy i umiejętnościom. Nie ma więc przeszkód, aby pracowały także na tzw. otwartym rynku pracy, czyli instytucjach publicznych i firmach, które nie mają statutu ZPChr. To główny cel naszej działalności – pozyskać właśnie na tym rynku stałe miejsca pracy dla jak największej liczby osób niepełnosprawnych intelektualnie warszawiaków – mówi Monika Zakrzewska, koordynator projektu Centrum DZWONI.

Centrum DZWONI pomaga już 5 lat
Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie Centrum DZWONI powstało w 2006 r. z inicjatywy Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. To obecnie jedyna na warszawskim rynku zatrudnienia licencjonowana agencja, która zajmuje się aktywizacją zawodową oraz pośrednictwem pracy dla osób niepełnosprawnych intelektualnie mieszkających w Warszawie oraz w gminach warszawskiego powiatu zachodniego: Błonie, Łomianki, Ożarów Mazowiecki, Izabelin, Kampinos, Leszno i Stare Babice.

Od października 2010 r. do końca listopada 2012 r. projekt  Centrum DZWONI realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Priorytet VI, Działanie 6.1, Poddziałanie 6.1.1.), a finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Dzięki temu klienci Centrum otrzymują – bezpłatnie! – specjalistyczną pomoc w postaci m.in. indywidualnych konsultacji z doradcą zawodowym, przygotowania indywidualnego planu działania, uwzględniającego nie tylko wykształcenie, ale i stan zdrowia, predyspozycje osobowe i oczekiwania klienta, a także siedmiodniowych warsztatów umiejętności społeczno-zawodowych oraz wsparcia psychologicznego i merytorycznego (np. redagowanie CV i listu motywacyjnego, wyszukiwanie i analiza ofert itp.) podczas całego procesu poszukiwania pracy.

Klienci Centrum odbywają także jednodniowe warsztaty praktyczne oraz dwutygodniowe praktyki w warszawskich firmach. - Zarówno podczas warsztatów i praktyk, jak i w trakcie stażu zawodowego i po zatrudnieniu, każdy z naszych klientów wspierany jest indywidualnie przez trenera pracy – mówi Elżbieta Siwczak, jeden z trenerów pracy z Centrum DZWONI. Zadaniem tej osoby jest przeszkolenie niepełnosprawnego pracownika w wykonywaniu powierzonych mu czynności, dostosowanie zakresu zadań do jego możliwości, a także pomaganie mu np. przy załatwianiu formalności kadrowych, zintegrowanie go z zespołem, a często też przeszkolenie sprawnych pracowników jak mają postępować, komunikować się z niepełnosprawnymi intelektualnie koleżanką lub kolegą. - Na tym właśnie polega zatrudnienie wspomagane, które propagujemy wśród warszawskich firm. Ważne jest też to, że pracodawca nie ponosi żadnych kosztów pracy trenera, bo jest on już pracownikiem Centrum DZWONI – wyjaśnia Elżbieta Siwczak.

W każdej firmie jest zajęcie
- Niepełnosprawność intelektualna to nie choroba, ale stan umysłu – mówi Elżbieta Siwczak. - Osoby z tym rodzajem niepełnosprawności mogą mieć trudności z wysławianiem się, uczeniem lub odbiorem złożonych komunikatów, ale pracują tak jak osoby sprawne. Potrzebują więcej czasu, aby opanować czynności na danym stanowisku, ale są pracownikami pełnymi zaangażowania i chęci do pracy.

Rafał i Krzysztof zajmują się demontażem zużytych pojazdów na części oraz rozdzielaniem, segregowaniem, pakowaniem poszczególnych elementów według surowców, z których zostały wykonane - np. szkła, plastiku, metali. Praca ta nie należy do lekkich, ale obaj są z niej zadowoleni. – Przez siedem godzin dziennie zajmujemy się samochodami. Czy może być lepsze zajęcie dla mężczyzny? – żartują. 

Na zdjęciu: Jagodziński i Rafał Balicki - niepełnosprawni intelektualnie pracownicy firmy System A-Z, fot.: Rafał Motyl, UM Warszawy 

Właśnie przy czynnościach prostych i powtarzalnych najlepiej sprawdzają się pracownicy z niepełnosprawnością intelektualną. Szczególnie chętnie zatrudniani są więc przez firmy z takich branż jak: handel (np. przy metkowaniu towarów, wypakowywaniu ich i układaniu na półkach), produkcja (np. przy składaniu i pakowaniu gotowych produktów itp.), HoReCa - hotele, restauracje, catering (np. przy sprzątaniu, myciu okien, zmianie pościeli, czyszczeniu i układaniu sztućców, zmywaniu, krojeniu i porcjowaniu produktów żywieniowych itp.), ogrodnictwie (np. przy sadzeniu roślin i ich pielęgnacji), a także w pracach introligatorskich, administracyjnych (np. przy segregowaniu lub niszczeniu dokumentów) oraz przy opiece nad osobami starszymi. – W każdej firmie są takie prace, które sprawnym pracownikom wydają się monotonne, więc wykonują je niechętnie, a które z powodzeniem można powierzyć osobom z niepełnosprawnością intelektualną. Jednym z naszych zadań jest też pomoc pracodawcom w „odnalezieniu” w ich firmach stanowisk właśnie dla pracowników z tym rodzajem niepełnosprawności – mówi Sylwia Lipińska, specjalista ds. kontaktów z pracodawcami z Centrum DZWONI.

I w biurze, i w sklepie
Centrum DZWONI współpracuje obecnie z ok. 20 pracodawcami z Warszawy i miejscowości podwarszawskich. Stanowisk pracy na warsztaty, praktyki i staże zawodowe użyczają m.in. restauracje Pizza Hut, supermarkety Real, firmy System A-Z, MMI, Studio OGRÓD, sklepy Mei Asia, sklep Artedywany, punkt usług poligraficznych Skarabeusz, hostel Villa Garden oraz instytucje publiczne – np. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Biblioteka Narodowa, Stołeczne Centrum Osób Niepełnosprawnych, publiczne biblioteki dzielnicowe na Woli i Bielanach oraz Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie. Centrum zajmuje się także doradztwem personalnym dla pracodawców zainteresowanych zatrudnieniem pracowników z niepełnosprawnością intelektualną.

W ciągu 5 lat działalności Centrum DZWONI z oferowanego przez niego kompleksowego wsparcia zawodowego skorzystało ok.150 osób niepełnosprawnych intelektualnie, a kolejne 100 otrzymało pomoc  psychologa i doradcy. Stałe zatrudnienie znalazło 60 osób z tym rodzajem niepełnosprawności. Jeden z nich od 2,5 roku jest pracownikiem Biura Polityki Społecznej Urzędu Miasta St. Warszawy. Powierzono mu obowiązki gońca. – Poszczególne wydziały naszego Urzędu mieszczą się w kilku siedzibach na terenie miasta. Goniec jest potrzebny, aby komunikacja między nimi była ciągła i szybka. Wiele informacji przesyłamy elektronicznie, ale są dokumenty, które muszą dotrzeć do poszczególnych biur w oryginale. Gdybyśmy chcieli je wysyłać firmą kurierską albo pocztą, to po pierwsze: byłyby to ogromne koszty dla Urzędu, a po drugie: na załatwienie jednej sprawy warszawiacy musieliby czekać miesiącami. A dostarczenie dokumentu nie polega tylko na położeniu go na odpowiednim biurku. Konieczne jest także dopilnowanie, aby np. nie został zniszczony lub skradziony, a także przyjęty formalnie przez odbiorcę. Goniec to bardzo odpowiedzialne stanowisko - mówi Bogdan Jaskołd, dyrektor Biura Polityki Społecznej. 

Na zdjęciu: Jarosław Frommer – niepełnosprawny intelektualnie pracownik Biura Polityki Społecznej Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, fot.: Rafał Motyl, UM Warszawy

Biuro Polityki Społecznej zatrudnia także pracowników z innymi rodzajami niepełnosprawności – m.in. z ruchową oraz dysfunkcjami słuchu. Podobnie jak firma MAAN – jedna z największych warszawskich  hurtowni słodyczy, kawy i herbaty, która nawiązała współpracę z Centrum DZWONI w 2008 r. Od tego czasu warsztaty i praktyki zawodowe odbyło tam ok. 30 niepełnosprawnych intelektualnie osób poszukujących pracy. – W naszej firmie jest wiele czynności, które mogą wykonywać pracownicy z tym rodzajem niepełnosprawności – np. etykietowanie towarów, pakowanie i układanie ich na paletach itp. – mówi Marek Winiarczyk, współwłaściciel firmy MAAN. – Jestem pod ogromnym wrażeniem ich skrupulatności i dokładności. Obserwuję też, jak praca i przebywanie wśród ludzi rozwijają osoby niepełnosprawne intelektualnie. Przez pierwsze dni w nowym miejscu są one nieco wycofane, zalęknione, ale z czasem nabierają pewności siebie i stają się bardziej śmiałe, domagają się więcej pracy i bardziej odpowiedzialnych obowiązków. Obecnie zatrudniamy dwóch pracowników niepełnosprawnych intelektualnie, ale planujemy utworzenie całej brygady złożonej z takich osób.

Rekrutacja wciąż trwa!  
– Czekamy na wszystkie osoby z niepełnosprawnością intelektualną, mieszkające w Warszawie lub powiecie warszawskim zachodnim, które poszukują pracy i mają problemy z jej samodzielnym znalezieniem. Zapraszamy zwłaszcza te osoby, z którymi to pracodawca rozwiązał umowę. Informacje o naszym programie znajdują się na: www.centrumdzwoni.pl. Aby do niego przystąpić, trzeba zadzwonić pod numer: 22 620 30 31 i umówić się na spotkanie z doradcą zawodowym Centrum – zachęca Monika Zakrzewska.

Centrum DZWONI zaprasza również do swojego stoiska informacyjnego podczas Pikniku Organizacji Pozarządowych, który odbędzie się 17 września br. na Krakowskim Przedmieściu w ramach VI Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Obywatelskich. Na stoisku będą dyżurować trenerzy pracy oraz specjalista ds. kontaktów z pracodawcami. Odpowiedzą oni na wszystkie pytania - zarówno osób niepełnosprawnych intelektualnie, jak i ich rodziców, opiekunów, a także pracodawców, którzy chcieliby rozpocząć współpracę z Centrum i zatrudnić pracowników z tym rodzajem niepełnosprawności.