Opieka nad mamą i świadczenia

Od roku moja mama jest osobą niechodzącą, posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności 05-R, brak zdolności do pracy. Z orzeczenia wynika konieczność stałej pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Mama wymaga więc opieki. Syn mamy prowadzący działalność gospodarczą zmierza ją zawiesić bądź zlikwidować. Czy w związku z tym bratu będzie przysługiwało jakiekolwiek świadczenie z powodu niemożności zatrudnienia czy prowadzenia działalności?

Szanowny Panie,

z całą pewnością skorzystanie z któregokolwiek świadczenia opiekuńczego wymagałoby likwidacji (nie zawieszenia) działalności gospodarczej przez opiekuna. Generalnie przyjęło się, że opiekunowie osób dorosłych mogli ubiegać się tylko o specjalny zasiłek opiekuńczy a osób, które stały się niepełnosprawne przed 25. rokiem życia, o świadczenie pielęgnacyjne.

Dla porównania przedstawię oba świadczenia i na końcu przybliżę możliwość ubiegania się o korzystniejsze z nich.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty kryterium dochodowego wynoszącego 764 zł netto (na podstawie dochodów z roku poprzedzającego okres zasiłkowy z uwzględnieniem utraty i uzyskania dochodu.

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przysługuje:

1. matce albo ojcu,
2. opiekunowi faktycznemu dziecka,
3. osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną
4. innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny

– jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Świadczenie pielęgnacyjne nie zależy od dochodu, a jest około trzy razy wyższe od specjalnego zasiłku opiekuńczego. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1. nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
2. w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia  21 października 2014 r., sygn. akt: K 38/13 stwierdził, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad dorosłą osobą niepełnosprawną ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. W praktyce oznacza to, że gminy dalej  stosują obecne brzmienie art. 17 ust. 1b wspomnianej ustawy i wydają  opiekunom dorosłych osób niepełnosprawnych decyzje odmowne. Mimo to opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych mają możliwość ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne, które jest  bardziej korzystne niż specjalny zasiłek opiekuńczy.

W razie uzyskania decyzji odmownej, warto złożyć odwołanie i starać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w instancjach odwoławczych. Linia orzecznicza sądów administracyjnych jest w miarę jednolita i korzystna dla opiekunów. Na tę kwestię wskazują m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 29 lipca 2015 r. (sygn. akt II SA/Łd 424/15) oraz w Bydgoszczy w wyroku z 24 czerwca 2014 r. (sygn. akt II SA/Bd 327/15).

Niemniej ubieganie się o korzystniejsze świadczenie może wymagać czasu i pomocy prawnika.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2015.114).

Z poważaniem,

Anita Siemaszko, prawnik