Dzielnica uniwersytecka w Krakowie

Trasa 6

Tutaj powinna rozwinąć skrzydła Wasza wyobraźnia, intuicja i "historyczna" empatia. Zwiedzając tę trasę, najmniej widowiskową, możemy najgłębiej poczuć oświeconą duszę miasta, drugiego, najstarszego w Europie Środkowo-Wschodniej przybytku nauki, miejsca swego czasu promieniującego wiedzą na cały kontynent. Do dziś, pomimo że pierwsze miejsce w rankingach zajmuje Uniwersytet Warszawski, studiowanie na uczelni Jagiellońskiej jest powodem do dumy i daje prestiż.
"Czy Giordano Bruno / spłonął w płomieniach kwiatów / czy w kwiatach płomieni / nim dopłynął do kopernikowego morza gwiazd / Oto jeszcze jedna zagadka / którą rozwiewa wiatr / i szczelnie okrywa / ołowiana mgła historii" - takie stwierdzenie pada w wierszu krakowskiej poetki, Anny Kajtochowej.

W Krakowie nic nie jest proste ani łatwe. Dotyczy to tak samo metafizyki, jak czystej fizyczności. Chcemy powiedzieć Wam, że jest to droga trudna dla osób na wózkach, ale zdecydujcie się obejrzeć budynki, a tam, gdzie można - kryjące się w nich bogactwo znakomitych eksponatów, choć niekiedy będzie potrzebna pomoc. Pamiętajcie przy tym, że nie ma takiego miejsca w kraju, w którym przebywało tylu wybitnych i dostojnych przedstawicieli świata nauki, kultury, władzy...

Ulicą św. Anny, prowadzącą z Rynku, wychodzimy w tę część Starego Miasta, która nazywana jest dzielnicą uniwersytecką. Większość budynków należy lub należała od 1400 roku do Uniwersytetu. Wcześniej ulica zamieszkana była m.in. przez bogatych Żydów, spośród których najsłynniejszy i najzamożniejszy był Lewko, nadworny bankier kilku królów, prowadzący interesy w Wieliczce i Bochni, a także zarządzający królewską mennicą. Późno też ukształtowała się obecna nazwa ulicy. Wcześniej zwano ją Żydowską.
Po lewej stronie ul. Św. Anny mijamy dom nr 10, w którym mieszkał wybitny reżyser, Leon Schiller, co upamiętnia ufundowana przez SPATiF tablica. Stojący nieco dalej dom nr 6 jest dawny Collegium Kołłątaja, gdyż zbudowane zostało w 1791 roku, z jego inicjatywy. W budynku mieści się Studium Języków Obcych UJ.
Zwiedzanie dzielnicy akademickiej zaczynamy od zbiegu ul. św. Anny i Jagiellońskiej. Po prawej stronie ul. Jagiellońskiej wznosi się najstarszy budynek uniwersytecki w Polsce. Prowadzi do niego kamienista nawierzchnia, ale dość równa. Przed wejściem przy ul. Jagiellońskiej 15 - warto zwrócić uwagę na malowniczy gotycki wykusz.

Collegium Maius

ul. Jagiellońska 15, Kraków
Tel. (0*12) 422 05 49, 422 10 33 w. 1307
Faks: (0*12) 422 27 34
Czynne: 7.30-20.00
www.uj.edu.pl/Muzeum/index.pl.html

Historia: Czas powstania: XV w.
Założony w 1364 roku przez Kazimierza Wielkiego uniwersytet, zwany wtedy Akademią Krakowską, skupił swoje zabudowania przy ul. św. Anny, Wiślnej, Jagiellońskiej, Gołębiej i Brackiej. Collegium Maius jest przykładem XV-wiecznej architektury gotyckiej (z ozdobnym wykuszem od strony ulicy Jagiellońskiej i arkadami od strony dziedzińca). Jest najstarszym gotyckim gmachem Uniwersytetu. Powstał z połączenia kilku budynków. Pierwszą kamienicę kupił Władysław Jagiełło za klejnoty ofiarowane na ten cel przez żonę --królową Jadwigę, a następnie przekazał Uniwersytetowi na mieszkania dla profesorów oraz miejsce wykładów. W Collegium od 1400 roku mieściły się wydziały teologii i sztuk wyzwolonych oraz Biblioteka Jagiellońska, a od 1450 roku także wydział medycyny. Ślady pierwszej kamienicy zachowały się do dzisiaj w fundamentach i w narożniku Collegium Maius (od strony ul. Jagiellońskiej i od dziedzińca) w postaci typowego dla X1V w. tzw. dzikiego muru z kamienia wapiennego. Kamienica nie była duża i nie mogła zapewnić prawidłowego funkcjonowania szybko rozwijającemu się Uniwersytetowi. W ciągu całego XV w. Collegium rozrosło się poprzez zakup sąsiednich domów i dobudowę dalszych. Po pożarach w latach 1463 i 1492 połączono je w harmonijną całość. Wokół dziedzińca wzniesiony został ok. 1493 roku przez kamieniarza Jana, piętrowy krużganek, wsparty na ostrołukowych arkadach. Zwróćmy uwagę na sklepienie pod arkadami - rzadki przykład tzw. sklepienia kryształowego. Arkady wspierają się na rzeźbionych w kamieniu gotyckich kolumnach. Rytm krużganków przerywają schody zwane "profesorskimi", prowadzące na ganek 1 piętra, do sal, m.in. 1zby Wspólnej, w których obecnie odbywają się ważne uroczystości, jak wybory rektorów, spotkania naukowców, nadawanie doktoratów honoris causa itp. Sale te to zarazem Muzeum Historii Uniwersytetu Jagiellońskiej. Na parterze mieściły się lektoria, czyli sale wykładowe.

Zbiory Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Zbiór obejmuje eksponaty z różnych dyscyplin naukowych: astronomii, geodezji, nawigacji, fizyki, matematyki, chemii i biologii. Podstawę kolekcji stanowią przyrządy będące dawnym wyposażeniem pracowni uniwersyteckich, w tym pierwszej Katedry Fizyki powstałej w 1778 roku, Obserwatorium Astronomicznego (1792), pierwszego Zakładu Chemicznego (1782) i innych.

Według legendy, w Sali Alchemicznej w XVI w. studiowali czarnoksiężnicy - Twardowski i Faust. Natomiast naprawdę kształcił się w sąsiedniej sali - Lektorium Galena - Mikołaj Kopernik. W Bibliotece Jagiellońskiej znajduje się dowód potwierdzający ten fakt. W księdze wpisów z 1491 roku, zapisano: Nicolaus Nicolaj de Thuronia, solvit totum (Mikołaj, syn Mikołaja z Torunia, wpłacił wszystko).

W zbiorach Muzeum znajduje się też rysunek Wita Stwosza przedstawiający projekt ołtarza Salwatora dla kościoła karmelitów w Norymberdze. Ołtarz ten, o zmienionym nieco układzie scen, znajduje się obecnie w katedrze w Bambergu. W Muzeum Collegium Maius obejrzeć można m.in. bezcenne przyrządy astronomiczne, aparaturę fizyczną i chemiczną - przyrządy i naczynia (z końca XVIII w.), zabytkowe globusy (XVI-XIX w.), instrumenty astronomiczne (XI-XIX w.), zespół instrumentów kriogenicznych (II pol. XIX w.). Wśród nich szczególnie cenne są przyrządy pomysłu Karola Olszewskiego, dzięki którym, w 1883 roku, wspólnie z Zygmuntem Wróblewskim, skropił powietrze.
Ponadto jest tu najstarszy w Polsce mauretański astrolabium mosiężne z XVI w., Globus Jagiellońskiej - po raz pierwszy w historii zaznaczona została na nim Ameryka, oraz trzy berła rektorskie z XV w. Muzeum szczycić się może też bogatą kolekcją dzieł sztuki: malarstwa polskiego i obcego oraz rzeźby.

Znajduje się tu kilka kolekcji tematycznych. "Kolekcja malarstwa zachodnioeuropejskiego" (depozyt Wiktorii Osęki i Eweliny Lipko-Lipczyńskiej) składa się z 21 obrazów i antycznej rzeźby. Stanowi przemyślną całość o wysokich walorach artystycznych. Łączy je temat, są to przede wszystkim portrety. Obrazy prezentują różne szkoły malarskie od XVI do XIX w.

W archiwum fotograficznym Muzeum UJ znajduje się ok. 35 000 starych negatywów i ponad 1000 fotografii. Na "Kolekcję klisz i fotografii" składają się m.in. zbiory klisz czterech wybitnych krakowskich fotografów. Kolekcja negatywów jako całość prezentuje m.in. architekturę Krakowa i innych miast z początku XX w. oraz dzieła sztuki - malarstwo sztalugowe, ścienne, witraże, rzeźbę, obiekty rzemiosła artystycznego i inne. Wiele klisz ma unikatową wartość, ponieważ część zabytków uległa zniszczeniu lub zaginęła podczas II wojny światowej. Na osobną uwagę zasługują portrety fotograficzne profesorów wyższych uczelni Krakowa, polityków, wojskowych, aktorów, pisarzy i artystów. W kolekcji negatywów znajduje się zespół klisz legionowych z lat 1914-1916. Odrębną całość stanowią stare XIX-wieczne zdjęcia i dagerotypy. Część z nich to zdjęcia rodzinne wykonywane w pracowniach wybitnych krakowskich fotografów. Dział sztuki zawiera kolekcję rzeźby, w której wyróżniają się zbiory rzeźby średniowiecznej ("Madonna z dzieciątkiem" z Prandocina, datowana na koniec wieku XIV czy kamienna rzeźba św. Michała Archanioła z końca XV w.). Drugą grupę stanowią obiekty nowożytne (rzeźba barokowa), wśród nich wymienić trzy brązowe modele anatomiczne tzw. écorché, wykonane przez Pietro Francavillę. Kolejne zaś obiekty to X1X i XX-wieczne rzeźby m.in. Franciszka Wyspiańskiego, Konstantego Laszczki czy najnowsze, Igora Mitoraja.

"Kolekcja grafiki" obejmuje zbiór akwarel i rysunków artystów polskich z XV-XX w. oraz ryciny (miedzioryty, akwaforty, litografie itp.) artystów polskich i obcych z XV-XX w. Znaczną część zbioru stanowią materiały ikonograficzne i źródłowe, dotyczące dokumentacji naukowej i konserwatorskiej zabytków polskich w XIX w.
Kolekcja klocków drzeworytniczych zawiera między innymi drzeworyty z Biblii Wittenberskiej z 1534 r., a także klocki o tematyce historycznej, astronomicznej, botanicznej i inne, pochodzące z dzieł drukowanych w XVI w. w znanych drukarniach krakowskich (H. Wietora, F. Unglera, Szarffenbergów i innych).
Na szczególną uwagę zasługuje pierwsza w Polsce wystawa interaktywna "Nauki dawne i niedawne", na której można dokonywać eksperymentów i poznawać zjawiska, posługując się przyrządami - od liczydła do komputera.

Na dziedzińcu Collegium Maius znajduje się neobarokowa studnia (wzorowana na studni z dziedzińca Pałacu Krzysztofory), ustawiona w latach 50. XX w. na miejscu pomnika Mikołaja Kopernika - przeniesionego obok Collegium Novum.
Aż do mniej więcej połowy XIX wieku wygląd i układ wewnętrzny Collegium Maius nie uległ większym zmianom. Przeprowadzona w latach 1840-1870 przebudowa, w stylu neogotyckim wraz z przeznaczeniem budynku na siedzibę Biblioteki Jagiellońskiej, całkowicie zmieniła wygląd i charakter Collegium Maius. W latach 1949-1964, z inicjatywy prof. Karola Estreichera, przeprowadzono kompleksowe odnowienie, połączone ze zrzuceniem neogotyckiej przebudowy
Collegium Maius odzyskało swój oryginalny wygląd sprzed 1840 roku.

Na jednej ze ścian dziedzińca Collegium Maius wisi zegar słoneczny, czwarty z kolei. Pojawił się tu 1 października 1999 roku. O godz. 11 i 13 uruchamia się mechanizm i "maszeruje" pochód znaczących dla Uniwersytetu postaci. Idą m.in. królowa Jadwiga, Stanisław ze Skalbmierza, Hugo Kołłątaj. Ich postacie wyrzeźbione w l. 50 XX w. przez artystę ludowego Władysława Kozyrę, poruszają się oczywiście w rytm pieśni uniwersyteckiej - Gaudeamus igitur...

Bilety: Normalne i ulgowe.
Zwiedzanie: Na dziedziniec wejście bez barier. Do Muzeum UJ sytuowanego na wyższych kondygnacjach można się dostać tylko schodami, ale strażnicy mogą pomóc przy wniesieniu wózka.
Toaleta: Przystosowana dla niepełnosprawnych na wprost wejścia - długi podjazd.
Okolica/Dojazd: Nawierzchnia kamienista, ale dość równa. Rynek Główny w odległości 500 m.
Odległość od parkingu: 100 m. Najbliższy parking strzeżony na pl. Szczepańskim. Parking inwalidzki przy ul. św. Anny.
Dojazd autobusami 103, 124, 152, 192, 502; przystanek - UJ; tramwajami nr 1, 6, 7, 8, 9, przystanek - Filharmonia.

Przy ul. św. Anny mijamy dom nr 9 - siedzibę Izby Rzemieślniczej. Zwraca uwagę interesująca brama wejściowa - przykład secesyjnej ślusarki, wzbogaconej witrażem Henryka Uziembły, powstałym w 1908 roku. Wewnątrz bogato zdobiona klatka schodowa z kutymi balustradami i migotliwymi witrażami (6 stopni).
U wylotu ulicy św. Anny przy Plantach, wznosi się monumentalny kościół, od którego pochodzi nazwa ulicy. Po drodze do kościoła akademickiego św. Anny mijamy następny budynek uniwersytecki.

Collegium Medicum d. Nowodworskiego

ul. św. Anny 12, Kraków
tel. 0*12 422 04 11

Historia: Lata powstania budynku: 1639-1643
W budynku tym dawniej mieściła się najstarsza świecka szkoła średnia w Polsce, założona przez Piotra Gorczyna w 1588 roku, by uzupełniać wiedzę i przygotowywać kandydatów do Akademii. Najsłynniejszym jej donatorem był Bartłomiej Nowodworski, waleczny rycerz i kawaler maltański. Szkoła przetrwała do dziś w nazwie i tradycjach, a ponadto jej herbem jest krzyż maltański.
Tradycje kontynuuje Liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego, elitarna krakowska szkoła średnia, jedna z najwyżej notowanych w kraju. Od 1898 roku mieści się w gmachu przy pl. Na Groblach.
W budynku przy ul. św. Anny jest siedziba rektoratu Akademii Medycznej, sale wykładowe oraz pracownie.
Dostępność: Ograniczona, zwiedzanie dziedzińca po uprzednim uzgodnieniu.
Okolica/Dojazd: Odległość od parkingu: 100 m. Najbliższy parking strzeżony na pl. Szczepańskim lub ul. Straszewskiego 15 (obok Hotelu Maltańskiego) tel. 0*12 431 01 46. Toaleta na parkingu. Parking inwalidzki przy ul. św. Anny. Dojazd autobusami 103, 124, 152, 192, 502; przystanek - UJ; tramwajami nr 1, 6, 7, 8, 9, przystanek - Filharmonia.

Słynni absolwenci krakowskiego "Nowodworka" to m.in.: Jan Sobieski, Józef Bem, Jan Matejko, Stanisław Wyspiański, Tadeusz Boy-Żeleński, Juliusz Ostrawa, Wojciech Bogusławski, Sławomir Mrożek, Gustaw Holubek.

U wylotu ul. św. Anny, przy Plantach, wznosi się monstrualny na zewnątrz, a cudownie pastelowy w środku, kościół, od którego pochodzi nazwa ulicy. Do wejścia prowadzi aż 7 stopni. Jeśli sforsowanie ich z czyjąś pomocą okaże się niemożliwe, należy zadowolić się oglądaniem fasady, która jest zaprojektowana tak, by ją podziwiać z perspektywy wąskiej uliczki.

Kościół Św. Anny

ul. św. Anny 11, Kraków
tel. 0*12 422 53 18

Historia: Czas powstania: XVII/XVIII w.
Okolica ul. św. Anny była w XIII i XIV w. dzielnicą żydowską. Stała tu niegdyś synagoga i łaźnia (mykwa), a za murami miasta był cmentarz. Kościół wzniesiono w X1V w. dla nielicznej społeczności chrześcijańskiej. Trzysta lat później zburzono go, by postawić nowy.

Jest to kościół barokowy, zbudowany przez holenderskiego architekta, Tylmana z Gameren, na zamówienie profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wzorowany na architekturze kościołów rzymskich, powstał na planie łacińskiego krzyża (jest trzecią budowlą na tym miejscu). Kościół jest znakomitym przykładem realizacji założeń barokowej architektury i zdobnictwa, na ziemiach polskich. Świadectwem talentu architekta było i pozostanie zaprojektowane dwu-wieżowej fasady w taki sposób, by prezentowała się odpowiednio z perspektywy wąskiej uliczki. Zostało to osiągnięte poprzez użycie całej gamy środków architektonicznych, jak cofnięcie nieco fasady, a wysunięcie kolumn zdobiących fasadę od przodu oraz wykorzystanie efektów światłocienia.

Bryła kościoła zawiera wiele elementów klasycystycznych, ale we wnętrzu króluje późny barok. Mistrzowskie, utrzymanie w tonacji pastelowej, stiuki Baltazara Fontany, freski, polichromia oraz odpowiednie wykorzystanie efektów świetlnych składają się na jednorodny i harmonijny wystrój.

W transepcie świątyni znajduje się kaplica św. Jana Kantego, XV-wiecznego charyzmatycznego wykładowcy uniwersyteckiego, którego kult zaczął się szerzyć jeszcze w okresie poprzedzającym budowę kościoła, kiedy to uznano go za błogosławionego. Ołtarz z sarkofagiem zawierającym szczątki świętego jest również dziełem Baltazara Fontany. Cztery postacie w rogach konfesji reprezentują cztery wydziały średniowiecznej Akademii (teologicznych, prawny, lekarski i filozoficzny), a na kolumnach usytuowani są imiennicy, również święci Janowie: Ewangielista, Chrzciciel, Chryzostom i Damasceński.
W tym kościele odbywają się uroczyste inauguracje roku akademickiego Papieskiej Akademii Teologicznej (PAT).
Wejście: Do kościoła 7 stopni.
Okolica/Dojazd: Odległość od parkingu: 100 m. Najbliższy parking strzeżony pl. Szczepańskim lub ul. Straszewskiego 15 (obok Hotelu Maltańskiego) tel. 0*12 431 01 46. Toaleta na parkingu. Rynek w odległości 700 m. Dojazd autobusami nr 103, 124, 152, 192, 502; przystanek - UJ;, tramwajami nr 1, 6, 7, 8, 9, przystanek - Filharmonia.

Ze świętym Janem Kantym związanych jest wiele legend. Jedna opowiada o tym, jak oddał zmarzniętemu biedakowi swą togę, a po powrocie do domu tam ja znalazł. Na pamiątkę tego wydarzenia ustalił się pewien zwyczaj. Każdy nowy dziekan wydziału filozofii wygłaszał swój pierwszy wykład otulony togą.
Inna legenda czyni Jana Kantego cudotwórcą, dzięki któremu złączyły się skorupy rozbitego dzbana, a woda z Rudawy, którą tym dzbanem nabrał, zmieniła się w mleko.
Kolejna pokazuje, jak napadnięty i okradziony przywołał zbójców, bo znalazł jeszcze zaszyte w ubraniu pieniądze i im je oddał.

Kolegiata św. Anny stoi tuż przy Plantach. Kierujemy się w stronę Wawelu i dochodzimy do ceglanego neogotyckiego gmachu Collegium Novum, z dekoracyjną fasadą.

Collegium Novum

ul. Gołębia 24, Kraków
Tel. 0*12 422 10 33 - centrala
www.uj.edu.pl

Historia: Lata powstania: 1883-1887
Ceglany neogotycki gmach Collegium Novum powstał w miejscu dawnych burs akademickich, na wzór szkół wiedeńskich i drezdeńskich. Wychodzącą na Planty fasadę z ostrołukowymi portalami i wysokimi oknami zdobią herby Uniwersytetu i zasłużonych dla jego powstania królów polskich i dobroczyńców m.in. królowej Jadwigi, Kazimierza Wielkiego, papieża Urbana V.

We wnętrzu znajduje się reprezentacyjna klatka schodowa, nakryta (podobnie jak westybul) sklepieniami gwieździstymi i kryształowymi, wspartymi na smukłych filarach i kolumnach. Na pierwszym piętrze znajduje się aula - olbrzymia prostokątna sala z kasetowym stropem. Na jej ścianach zobaczyć można 5 obrazów autorstwa J. Matejki m.in. dzieło "Mikołaja Kopernika - rozmowa z Bogiem". W auli odbywają się m.in. sesje naukowe oraz inauguracje roku akademickiego. Na drugim piętrze znajduje się sala (nr 56), w której 6 listopada 1939 roku aresztowano 183 profesorów i pracowników naukowych UJ i Akademii Górniczej, by ich wywieźć do obozów zagłady; wewnątrz - tablica upamiętniająca ten fakt. W 1964 roku przy wejściu do auli wmurowano tablicę poświęconą profesorom zamordowanym w obozach hitlerowskich (ofiary Sonderaktion Krakau) oraz innych miejscach zagłady (wymieniono też nazwiska zastrzelonych w Katyniu i Charkowie).
W czasie II wojny światowej w Collegium Novum urzędował Sąd Polowy, a następnie Urząd Statystyczny. Gmach został zdewastowany przez okupantów, a po wojnie odnowiony.
Obecnie w Collegium Novum mieści się rektorat, biura administracji UJ, większość dziekanatów, 3 sale wykładowe oraz kawiarnia "Convivum".

Uniwersytet Jagielloński dawnej

Akademia Krakowska to pierwszy uniwersytet polski (1364) powstał na wzór akademii włoskich w Bolonii i w Padwie. Początkowo obejmował 3 wydziały: prawny, medyczny i sztuk wyzwolonych. Po reformie Mateusza z Krakowa zyskał 4 wydział - teologiczny. W XV w. i 1. połowie XVI w. Akademia Krakowska osiągnęła znaczenie ogólnoeuropejskie, a jej profesorowie brali udział w soborach, m.in. Konstancji (1414-1418) i Bazylei (1431-1439). W Krakowie kształcili się cudzoziemcy, m.in. z Niemiec, Węgier, Szwecji, Danii. W latach 1433-1510 liczba studentów zagranicznych stanowiła 44% ogółu studiujących. Corocznie przyjmowano ok. 300-500 scholarów. Do grona profesorskiego w tym czasie należeli m.in.: Grzegorz z Sanoka, Jan z Głogowa, Maciej z Miechowa, Mateusz z Krakowa, Piotr Włodkowic, Stanisław ze Skalbimierza, Wojciech z Brudzewa.

Od II połowy XVI w. do II połowy XVIII w. następował powolny upadek Akademii. Po reformie, przeprowadzonej przez Hugona Kołłątaja na zlecenie Komisji Edukacji Narodowej (KEN), w latach 1777-1786, Akademia działała jako Szkoła Główna Koronna. Reformy Kołłątajowskie obejmowały utworzenie szeregu dobrze opłacanych (z funduszów KEN) katedr, wprowadzanie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, zastąpienie łaciny językiem polskim. Założono wówczas także Ogród Botaniczny, Obserwatorium Astronomiczne i szpital kliniczny.

W 1818 roku Uniwersytet otrzymał nazwę upamiętniającą jego odnowicieli i okres świetności - Uniwersytet Jagielloński. W okresie rozbiorowym uczelnia została poddana germanizacji, którą zakończył dekret z 1861 roku, w sprawie przywrócenia języka polskiego jako języka wykładowego. W następnych latach była jednym z głównych ośrodków nauki i kultury polskiej, współpracujących z nowo utworzoną Akademią Umiejętności. Do grona profesorskiego należeli wówczas m.in.: Józef Dietl, Karol Estreicher, Karol Olszewski, Zygmunt Wróblewski.

Od 1897 roku Uniwersytet przyjmował kobiety, najpierw na wydział farmacji, potem kolejno na inne wydziały, wreszcie w 1918 roku na wydział prawa. W okresie międzywojennym podzielony był na 5 wydziałów: prawa i administracji, lekarski, filozoficzny, teologiczny, farmacji i rolnictwa.
6 listopada 1939 roku okupanci niemieccy aresztowali i zesłali do obozów koncentracyjnych 183 profesorów i asystentów oraz kilku studentów UJ. Uczelnia zamknięta została przez Niemców, przez całą okupację prowadziła tajne nauczanie, którym objęto około 800 studentów. Po II wojnie światowej Uniwersytet wznowił działalność w styczniu 1945 roku.

Uniwersytet Jagielloński dzisiaj

Uczelnia kształci dziś studentów na 12 wydziałach: biologii i nauk o Ziemi, chemii, filologii, filozofii, historii, matematyki i fizyki, prawa i administracji, medycyny, stomatologii, farmacji i pielęgniarstwa, zarządzania i komunikacji i społecznej, studiów międzynarodowych i politycznych. Ponadto ma jednostki poza wydziałowe, m.in.: Środowiskowe Laboratorium Analiz Fizykochemicznych i Badań Strukturalnych, 1nstytut Polonijny, Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce, Archiwum, Muzeum, Bibliotekę Jagiellońską, a także Międzyuczelniany Instytut Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, Międzyuczelniany Ośrodek Interwencji i Pomocy Psychologicznej.
Nową formę studiowania, uwzględniającą indywidualne uzdolnienia i zainteresowania studenta, proponują:
- Interdyscyplinarne Studia Matematyczno-Przyrodnicze - wspólne przedsięwzięcie Wydziałów Biologii i Nauk o Ziemi oraz Matematyki, Fizyki i 1nformatyki;
- Międzywydziałowe 1ndywidualne Studia Humanistyczne - wspólna inicjatywa Wydział Filologicznego, Filozoficznego i Historycznego.

Uniwersytet Jagielloński w liczbach (łącznie z Collegium Medicum; stan na 1 października 2001 roku).
- Liczba studentów ogółem - około 40 tysięcy, w tym na studiach: dziennych ponad 21 tysięcy, zaocznych - ok. 10 tysięcy, wieczorowych - nieco ponad 4 tysiące, eksternistycznie studiuje - ok. 600 osób,
- Na studiach podyplomowych zgłębia wiedzę - ponad 4 tysiące osób, zaś na doktoranckich - ok. 2 tysięcy osób,
- Na studiach dziennych jest prowadzone nauczanie na 38 kierunkach i w 58 specjalnościach.
Wśród nowych oferowanych specjalności można wymienić m.in.: mediteraneistykę, cywilizacje Bliskiego i Środkowego Wschodu, stosunki etniczne i migracje międzynarodowe, dalekowschodnie, rosjoznactwo, kulturę Rosji i narodów sąsiednich, komparystykję, wiedzę o kulturze, filologię portugalską, judaistykę, matematykę finansową.
- W roku akademickim 2000/2001 studiowało na UJ 665 osób z zagranicy.
- Uniwersytet Jagielloński to jeden z największych zakładów pracy w Krakowa, zatrudnia ponad 5000 osób, w tym ponad 3000 nauczycieli akademickich: 800 osób to samodzielni pracownicy naukowi, a wśród nich jest 400 profesorów.
- Uniwersytet cieszy się nieustającą popularnością wśród młodych ludzi. Liczba kandydatów na jedno miejsce, na najbardziej popularny kierunek wynosi ok. 20 osób, a o jeden indeks walczy średnio prawie 5 chętnych.
- Krakowska uczelnia postrzegana jest na świecie jako instytucja, z którą wypada mieć kontakt oraz prowadzić współpracę naukową. UJ współpracuje czynnie na szczeblu uniwersyteckim z 66 uczelniami zagranicznymi; 10 umów stanowią umowy instytutowe, a 33 - wydziałowe.

Na Uniwersytecie funkcjonuje Biuro Pełnomocnika Rektora UJ. ds. Osób Niepełnosprawnych, tel. 0*12 431 06 64.
Wejście: 7 stopni
Zwiedzanie: Z zewnątrz po uprzednim uzgodnieniu.
Toaleta: Niedostępna.
Okolica/Dojazd: Odległość od parkingu: 200 m. Najbliższy parking strzeżony na pl. Szczepańskim. Rynek w odległości 800 m. Dojazd autobusami nr 103, 124, 152, 192, 502; przystanek - UJ; tramwajowy nr 1, 6, 7, 8, 9, przystanek - Filharmonia.

U wylotu ulicy Gołębiej, wśród drzew, stoi pomnik Mikołaja Kopernika wyrzeźbiony w 1900 roku przez Cypriana Godebskiego. Wielki astronom przedstawiony jest jako student krakowskiej wszechnic okazuje się być nieczynną fontanną! Obok pomnika, na Plantach, leży niewielki głaz. Jest to podobno autentyczny meteoryt.

Wejdźmy w ulicę Gołębią, przy której wznoszą się kolejne collegia. Pod nr 11 powstało w 1449 roku Collegium Minus, wzniesione dla Wydziału Sztuk Wyzwolonych. Gotyckie kolegium uległo znacznej przebudowie w XVII w XVIII w. W XIX w. mieścił się tutaj Wydział Sztuk Pięknych UJ, gdzie m.in. pod kierunkiem Wojciecha Kornelego Stattlera uczył się malarstwo Jan Matejko. Obecnie budynek zajmuje 1nstytut Archeologii UJ.

U zbiegu ulic Gołębiej i Jagiellońskiej zobaczycie też dawne Collegium Phisicum, obecnie Collegium im. Augusta Witkowskiego. Powstały w 1911 roku gmach utrzymany jest w stylu neogotyckim. Obecnie mieści 1nstytut Historii (dostępny z zewnątrz). Pod nr 20 stoi przebudowany w II połowie XIX w. budynek Collegium Philolgicum UJ - obecnie Instytut Filologii Polskiej.

Spacer dalej ul. Gołębią doprowadzi do ulicy Wiślnej. Jej nazwa informuje, że prowadziła kiedyś wprost do dawnego koryta Wisły i portu rzecznego. Z Wiślnej mamy trzy możliwości kontynuowania spaceru.

Ulica Gołębia na wprost - doprowadzi do ul. Brackiej, drugiej po ul. Grodzkiej przedlokacyjnej ulicy, nieprostopadłej do Rynku. W tej części ul. Gołębiej znajdują się interesujące galerie i lokale, jak tanie, studenckie "Collegium Naleśnikum" (1 stopień).
Ulica Wiślna w lewo doprowadzi do Rynku, a w prawo do Plant. Proponujemy pójść właśnie w tę stronę. Po drodze mijamy siedzibę redakcji szacownego "Tygodnika Powszechnego". Przy wejściu tablica ku czci wieloletniego redaktora naczelnego - Jerzego Turowicza.
Niemal naprzeciw redakcji - portal prowadzący do XVII-wiecznego kościoła, o dość ciekawej historii.

O "Tygodniku Powszechnym" słów parę.
Pismo powstało w 1945 roku dzięki kardynałowi Adamowi Sapieże i zbudowało wokół siebie potężną katolicką formację. Było i jest to pismo katolickie (z asystentem kościelnym), ale postępowe, odrzucające komunizm, nie prorządowe, ale lojalne.
Ukazuje się do dziś z przerwą w latach 50. (za redakcyjną odmowę wydrukowania panegiryku po śmierci Stalina) i w czasie stanu wojennego. Z tytułem związani byli lub nadal są m.in.: Jerzy Turkowicz, Krzysztof Kozłowski, Stefan Kisielewski, Józefa Hennelowa.

Kościół św. Norberta
Cerkiew Greckokatolicka Podwyższenia Krzyża

ul. Wiślna 11, Kraków
Historia: Czas powstania: XV11 w.
Kościół wraz z zabudowaniami klasztornymi wzniosły ss. norbertanki ze Zwierzyńca, by na wypadek wojny mogły przenieść się ze swego klasztoru, wówczas poza murami miasta. W i803 roku cały obiekt Austriacy przekazali grekokatolikom, a w 1948 roku przejęli go księża misjonarze saletyni. W 2002 roku świątynię odzyskała krakowska parafia greckokatolicka.
Wejście: Przez portal od Wiślnej - 1 stopień, od Plant - 2 stopnie.
Okolica/Dojazd: Odległość od parkingu 200 m. Parkowanie: najbliższy parking strzeżony pl. Szczepański. Rynek Główny w odległości 500 m. Dojazd autobusami nr 103, 124, 152, 192, 502; przystanek - UJ; tramwajami nr 1, 6,7, 8, 9, przystanek - Filharmonia.

Równoległa do Plant ul. Olszewskiego kryje jeszcze jedno uniwersyteckie collegium - związane z nazwiskami polskich wynalazców.

Collegium Wróblewskiego

ul. Olszewskiego 2, Kraków
Tel. 0*12 422 10 33

Historia: Czas powstania: XV11 w.
Collegium Wróblewskiego stanowiło dawniej część zabudowań klasztornych, obecnie zaś jest własnością Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Na budynku tablica ku czci dwóch polskich profesorów: Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego, którzy skropili powietrze. Otrzymali ciekły azot, a parę dni później tlen. Dokonali tego odkrycia dzięki aparaturze pomysłu Olszewskiego, w której temperatura wynosiła -225 stopni C. Urządzenie to można oglądać w uniwersyteckim muzeum w Collegium Maius. Profesor Wróblewski zginął we własnym laboratorium niespełna 5 lat później, poparzony naftą z lampy.
Zwiedzanie: Z zewnątrz.
Okolica/Dojazd: Odległość od parkingu 200 m. Najbliższy parking strzeżony na pl. Szczepańskim lub przy ul. Straszewskiego 15 (obok Hotelu Maltańskiego), tel.: (0*12) 431-01-46. Toaleta na parkingu.
Rynek w odległości 700 m. Dojazd autobusami nr 103, 124, 152, 192, 502; przystanek - UJ; tramwajami nr 1, 6,7, 8, 9, przystanek - Filharmonia.

Jesteśmy na Plantach w pobliżu ul. Franciszkańskiej, przy kościele oo. franciszkanów - od strony dogodnego wejścia do tej świątyni. Ulica Franciszkańska w lewo doprowadzi do ul. Grodzkiej.

Po drodze mijamy budynki Papieskiej Akademii Teologicznej, uczelni założonej w 1981 roku przez papieża Jana Pawła II, a następnie Pałac Arcybiskupi, w którym mieszka i urzęduje metropolita krakowski ks. kard. Franciszek Macharski, a w czasie pobytów w Krakowie gości Jan Paweł II ( swym dawnym pokoju niezmiennym od 24 lat).
U zbiegu ulic Brackiej i Franciszkańskiej zwraca uwagę zamknięty kolumnami portal budynku Prawa UJ.

W obrębie tzw. miasta lokacyjnego, przy ul. Grodzkiej znajduje się jeszcze inne budynki uniwersyteckie, opisane już, bądź wspomniane przy trasie nr 3: Collegium Broscianum (ul. Grodzka 52/54), dawne Collegium Jezuickie, Collegium Iuridicum (ul. Grodzka 53), obecnie siedziba Wydziału Historii Sztuki i budynek tzw. Arsenału Władysława IV (ul. Grodzka 64) - mieszczący 1nstytut Geografii UJ.
Prezentowane budowle to w większości najstarsze akademickie gmachy Krakowa. Oczywiście nie wyczerpują one długiej listy krakowskich uczelni. W pobliżu prezentowanej trasy, a także podczas innych wycieczek i spacerów spotkacie jeszcze Akademię Sztuk Pięknych i Polską Akademię Umiejętności PAU (trasa 2).
Poza Starym Miastem, a blisko centrum są też: Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika, AWF i uczelnie prywatne.