Wystawa uniwersalnego wzornictwa w Warszawie - relacja z otwarcia

Lalka z zespołem Downa, zdalnie sterowana kosiarka, pacynka do nauki języka migowego, snowboard dla osoby niesprawnej ruchowo, materiał z nadrukiem w języku brajla, krzesełko do piaskownicy, gwiżdżąca słomka - to tylko niektóre przedmioty zaprezentowane na wystawie szwedzkiego "Wzornictwa bez barier", którą można było oglądać od 18 do 24 lutego 2004 r. w Warszawie.

Zgromadzone na niej przedmioty i urządzenia konstruowane były zgodnie ze szwedzką ideą uniwersalnego projektowania, według której wszelkie usługi i produkty powinny być dostępne dla jak najszerszego grona ludzi - a więc uniwersalne - dostępne zarówno dla osób sprawnych, jak i niepełnosprawnych.
Naczelna zasadą takiego projektowania jest erogonomia. Przedmioty, które uwzględniają jej zasady są wygodniejsze w użyciu dla osób z niepełnosprawnościami. Ponadto łatwiej może z nich korzystać osoba w pełni sprawna.

Śmiejący się królik - interaktywna zabawka stymulująca

Wystawę "Wzornictwo bez barier" przygotowano z inicjatywy Ambasady Szwecji w Polsce, Szwedzkiego Biura Radcy Handlowego oraz Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji. Warszawa jest kolejnym miastem po m.in. Sztokholmie, Brukseli, Petersburgu i Paryżu, gdzie pokazywana była ta niezwykła wystawa.

Lalka migowa - służy jako pośrednik w komunikacji między dorosłym a dzieckiem, zachęcając do nauki języka migowego.

Uroczystego otwarcia wystawy 18 lutego 2004 r dokonali .: Mats Staffansson, Ambasador Szwecji, Dagmir Dlugosz, Wiceminister MGPiPS, Robert Draba, Wiceprezydent Warszawy, Piotr Pawlowski, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji oraz Bengt Lindqvist były Minister ds. Polityki Socjalnej Szwecji, specjalny sprawozdawca ONZ ds. Osób Niepełnosprawnych.

Od lewej: Dagmir Dlugosz - Wiceminister GPiPS, Piotr Pawlowski - Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Robert Draba - Wiceprezydent Warszawy, Ambasador Szwecji - Mats Staffansson. Zdjęcie obok: Bengt Lindqvist byly minister Minister ds. Polityki Socjalnej Szwecji, specjalny sprawozdawca ONZ ds. Osob Niepelnosprawnych.

Najbardziej atrakcyjna dla zwiedzających była sama - interakcyjna - forma wystawy. Wszystkie przedmioty można było dotykać, brać do rąk, wprawiać w ruch urządzenia. A zachęcały do tego kolory, pomysłowość wykonania, interesujące kształty.
W razie wątpliwości, można było poprosić przeszkolone osoby o wyjaśnienie, jak funkcjonuje lub do czego służy dane urządzenie lub przedmiot.

W ramach projektu "Wzornictwo bez barier" przygotowano dla zwiedzających dwie ekspozycje; pierwszą z nich zatytułowano "Wzornictwo dla każdego". Można było na niej obejrzeć zarówno sprzęt używany na co dzień przez osoby niepełnosprawne, jak np. wózki, fotele kąpielowe, podnośniki, chodzik czy łóżko, jak i przedmioty zwiększające niezależność w innych dziedzinach życia m.in. snowbord i siedzisko do kajaka dla osoby mającej kłopoty z poruszaniem się czy też kij golfowy przymocowany do kuli.

Największym zainteresowaniem cieszy się ekspozycja "Zabawy dla nadzwyczajnych dzieci", na której zgromadzono przedmioty zaprojektowane z myślą o najmłodszych. Dzieci mogły bawić się poruszającymi się maskotkami, kolorowymi drobiazgami, instrumentami muzycznymi oraz urządzeniami elektronicznymi ułatwiającymi korzystanie z komputera i zachęcającymi do poznawania mowy i pisma tym sposobem.

Wszystkie zabawki i pomoce dydaktyczne (np. książki w których zrobiono wypukłe ilustracje pozwalające na odróżnianie kształtów z pismem brajla - odnoszące się do wrażeń odczuwanych zmysłem dotyku) skonstruowane zostały w taki sposób, aby jak najlepiej stymulować rozwój zmysłów dziecka, poprzez zaciekawianie go kolorem, ruchem, fakturą materiału.

Nie zabrakło także rozwiązań technicznych pomocnych dla rodziców, prezentowano więc także wózki, chodziki, krzesełka, parapodium, podnośniki i wiele innych.

Materiał z nadrukiem w języku brajla - opisuje wrażenia wywoływane przez kolor tkaniny

Warszawska wystawa "Wzornictwo bez barier" jest największą z dotychczas pokazywanych ekspozycji - ponad 80 szwedzkich firm prezentowało na niej blisko 200 urządzeń i produktów codziennego użytku.

Fotel i stolik na kółkach, stolik z regulowanym blatem

Uzupełnieniem wystawy była Konferencja, która miała zaprezentować rozwiązania w zakresie działań wobec niepełnosprawnych, od wielu lat z powodzeniem funkcjonujące w Szwecji. Prezentowali je przedstawiciele szwedzkich instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych.

Celem szwedzkiej polityki wobec osób niepełnosprawnych jest zagwarantowanie im pełnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa oraz dążenie do wyrównywania szans. Główne założenia realizowanej polityki w pełni opierają się na postanowieniach Standardowych Zasad Wyrównywania Szans ONZ przyjętych w 1993 r. z inicjatywy Szwecji. Odpowiedzialność za realizację tych założeń spoczywa na całym społeczeństwie, a w szczególności na władzach centralnych, lokalnych i wojewódzkich samorządach terytorialnych.

Talerzyk z podwyższonymi krawędziami, które ułatwiają nabieranie jedzenia i spodzie zapobiegającym przesuwaniu (o wysokim współczynniku tarcia)

W swoim wystąpieniu Bengt Lindqvist, były Minister ds. Polityki Socjalnej Szwecji, specjalny sprawozdawca ONZ ds. Osób Niepełnosprawnych, sugerował, w jakim kierunku powinny się kierować władzę rządowe, aby poprawić sytuację osób niepełnosprawnych w Polsce.
Podkreślił, że nie twierdzi, iż można dokonać rzeczy niemożliwych, ale wciąż pozostaje wiele rzeczy możliwych, które nie zostały jeszcze zrobione.

Bengt Lindqvist powiedział też, że aby włączyć osoby niepełnosprawne w pełni do życia społecznego powinny być spełnione trzy warunki; powinny istnieć stosowne podstawy prawne, które zapobiegałyby dyskryminowaniu osób niepełnosprawnych; niepełnosprawni powinni przemawiać silnym głosem wspólnej reprezentacji i dążyć do wspólnego dla wszystkich celu; każdy kraj powinien mieć ciało pośredniczące pomiędzy rządem a organizacjami osób niepełnosprawnych, które mogłoby dyskutować i koordynować działania.

Obecny na konferencji Prezes Państwowego Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Roman Sroczyński, powiedział, że w momencie, gdy otwiera się możliwość współpracy z krajami europejskimi, Szwecja jest właśnie krajem, z którego powinniśmy czerpać wzorce. Im więcej takich spotkań, tym większa szansa dla osób niepełnosprawnych na rozwiązanie ich problemów - powiedział Prezes PFRON w odniesieniu do Wystawy.

Łóżko rehabilitacyjne

Carina Hjelm - władze samorządowe Sztokholmu "Szwedzki Model wsparcia dla Rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi"

Szwecja już od lat sześćdziesiątych zaczęła wycofywać się z systemu opieki nad osobami niepełnosprawnymi w ramach masowych palcówek opiekuńczych. Już od wielu lat funkcjonuje rozbudowany system wsparcia dla dzieci niepełnosprawnych i ich rodzin. Jego głównym elementem jest system opieki dziennej, gdzie dzieci niepełnosprawne objęte są indywidualnym programem rehabilitacyjnym. Wsparcie otrzymują także rodziny. Potrzeby dzieci i ich rodzin oceniane są kompleksowo przez zespół specjalistów (lekarzy, terapeutów, pedagogów, pracowników socjalnych, logopedów). Ośrodki te ponadto współpracują ściśle ze szkołami, palcówkami medycznymi, ośrodkami pomocy społecznej oraz organizacjami pozarządowymi. Pomoc tego rodzaju udzielana jest nieodpłatnie.

Snowboard dla osób mających problemy z poruszaniem

Profesor Maria Benktzon - Projektowanie uniwersalne

Podstawą projektowania uniwersalnego są zasady ergonomii, dzięki którym przedmioty tak zaprojektowane są przyjazne i łatwe w użyciu, zarówno dla osób niepełnosprawnych jak i osób zdrowych.
Szwecja ma duże, sięgające lat sześćdziesiątych, doświadczenie w projektowaniu przedmiotów dla osób niepełnosprawnych. Należą do nich przede wszystkim przedmioty pomocnicze, przystosowane do specyficznych potrzeb wynikających z niepełnosprawności, które w żaden inny sposób nie mogą być zrealizowane. Innym rozwiązaniem są przedmioty powszechnego użytku, które po drobnych modyfikacjach mogą służyć także osobom z różnymi niepełnosprawnościami.
Jednak obecnie głównym kierunkiem i ideą przewodnią w szwedzkim projektowaniu jest uniwersalność, która zwiększa komfort korzystania z przedmiotów codziennego użytku dla osób zdrowych, natomiast osobom niepełnosprawnym pomaga wykorzystywać w pełni ich możliwości i umiejętności, zwiększając w ten sposób ich samodzielność.

Clara Skoog Åhlvik - Dyrektor Szwedzkiego Towarzystwa Rękodzieła i Wzornictwa

Clara Skoog Åhlvik podkreśliła ogromne wyzwanie, przed jakim stoi obecnie Szwecja, a mianowicie wprowadzenie na szeroką skalę wzornictwa uniwersalnego, które będzie przyjazne dla jak największej części społeczeństwa. Doskonałą do tego okazją będzie rok 2005, który w Szwecji zostanie ogłoszony rokiem wzornictwa i projektowania.

Koń na biegunach - wyposażony w uprząż oraz regulowane oparcie pleców i podpórki stóp. Podpórki można dostosować do wzrostu dziecka.

Håkan Ceder, Dyrektor Szwedzkiego Instytutu Niepełnosprawnych

Jednym z filarów polityki szwedzkiej wobec osób niepełnosprawnych jest zasada, że każda osoba, która potrzebuje specjalistycznego sprzętu pomocniczego, powinna go otrzymać. Takie zaopatrzenie osób niepełnosprawnych pomaga im aktywnie i w pełni uczestniczyć w życiu społecznym, a jednocześnie pozwala na uniknięcie poważnych kosztów związanych z obsługą osób, które bez odpowiedniego sprzętu wymagałyby np. ciągłej opieki osób trzecich.
Szwedzki Instytut Niepełnosprawnych (instytucja rządowa) wspiera, współpracując z sektorem prywatnym, rozwój nowych technologii pozwalających na projektowanie coraz lepszych urządzeń dla osób niepełnosprawnych.
Håkan Cedar podkreślił także, że aby jakiekolwiek działania na rzecz osób niepełnosprawnych były efektywne, musi zaistnieć współpraca między różnymi podmiotami życia publicznego: władzami centralnymi, władzami lokalnymi, organizacjami pozarządowymi oraz samymi osobami niepełnosprawnymi.

Czytaj także więcej informacji na temat wystawy

Przeczytaj komentarz do wystawy dr arch. wnętrz Alicji Mirowskiej-Skalskiej z Instytutu Wzornictwa Przemysłowego

''Szwedzkie wzornictwo dla każdego'' to podtytuł wystawy ''Wzornictwo bez barier'' zorganizowanej przez Ambasadę Królestwa Szwecji w Polsce i Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.

I właśnie takie wzornictwo, tj. przedmioty codziennego użytku, które są dobrze i mądrze zaprojektowane, pokazali szwedzcy dizajnerzy. Ekspozycja obejmuje dwie grupy wyrobów; jedna - prezentująca przedmioty niezbędne, umożliwiające samodzielne funkcjonowanie w życiu codziennym osobom dorosłym, zaś druga - wyroby stymulujące rozwój dziecka niepełnosprawnego, od niemowlęctwa do wieku szkolnego.

Zaprezentowane przedmioty nie mają charakteru sprzętu specjalistycznego, choć zostały zaprojektowane ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych. Projektanci szwedzcy, w sposób wyważony, potrafili nadać przedmiotom piękną formę, nie gubiąc ich podstawowych funkcji, które powinien spełniać sprzęt pomocniczy. Pokazano, że nawet sprzęt ortopedyczny (wózki inwalidzkie, balkoniki, kule, protezy) nie musi być bezwyrazowym, medycznym aparatem, ale ładnym i modnym rekwizytem, towarzyszącym niepełnosprawnym, w codziennym życiu.

Aby ukryć specjalistyczne cechy sprzętu wspomagającego, projektanci nie wahali się użyć atrakcyjnej formy, koloru, faktury materiału oraz zadbali o doskonałą jakość wykonania tak, by przedmioty te, były postrzegane jako podnoszące komfort szerokiej grupy użytkowników, a nie tylko grupy docelowej. Takimi wyrobami eksponowanymi na wystawie była m.in. seria przyborów do higieny osobistej, sztućców dla małych dzieci, szeroka oferta sprzętu edukacyjnego i rekreacyjnego (do zabawy i uprawiania sportu), a także przykłady wielofunkcyjnej odzieży, która na co dzień ułatwia życie osobie niepełnosprawnej, a osobom zdrowym podnosi komfort użytkowy. Projektanci szwedzcy pokazali także, że dziecięcy wózek inwalidzki może być kolorowy, że osłony na kółka mogą mieć atrakcyjną dekorację, którą można wymieniać w zależności od okoliczności (szkoła, dom, spotkania towarzyskie).

Eksponowane na wystawie wyroby są najlepszym przykładem nowego wzornictwa XXI wieku, epoki poszukiwań nowej jakości i komfortu życia oraz rozwiązań przyjaznych dla coraz szerszej grupy użytkowników. Wystawa ''Wzornictwo bez barier'' pokazała, że dobrze zaprojektowane przedmioty likwidują bariery nie tylko architektoniczne, ale przede wszystkim mentalne, i że pozwalają słabszym i niepełnosprawnym normalnie funkcjonować w życiu prywatnym i społecznym.