NIK zbadał dostępność. Wniosek? Mnóstwo barier i brak odpowiedniego prawa

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) przeprowadziła badanie dostępności w 94 budynkach użyteczności publicznej. Od barier nie był wolny… żaden z nich. Kontrola przeprowadzona w 27 gminach pokazała gorzką prawdę: choć idea projektowania uniwersalnego jest coraz szerzej znana, w dalszym ciągu przekłada się ona w bardzo małym stopniu na realne działania samorządów ku poprawie dostępności.

Kontrola przeprowadzona przez NIK wykazała, że sama świadomość dotycząca dostępności architektonicznej bez odpowiednich przepisów – nie jest chętnie wdrażana. Z jednej strony ponad 80 proc. skontrolowanych gmin rozpoznało potrzeby i oczekiwania swoich mieszkańców z niepełnosprawnością i osób starszych w zakresie poprawy dostępności przestrzeni publicznej. Zaledwie 37 proc. gmin konsultowało plany i realizowane działania pod kątem dostępności w przestrzeni publicznej. Z drugiej strony tylko 18,5 proc. gmin wdrożyło treści, uzyskane w wyniku konsultacji i opiniowania.

Brak standardów i audytów

W samorządach brakuje też konkretnych ustaleń dot. tworzenia przestrzeni dostępnej dla wszystkich – aż 85 proc. poddanych kontroli gmin nie opracowało standardów dostępności, a prawie 90 proc. gmin nie prowadziło systematycznych audytów czy inwentaryzacji przestrzeni publicznej pod kątem występujących w niej barier, ograniczających dostępność osobom starszym i z  niepełnosprawnością.

Przy projektach i przetargach, jeśli już bierze się pod uwagę potrzeby osób z niepełnosprawnością, to bardzo wybiórczo. W prawie 40 proc. przypadków w 21 gminach dokumentacja projektowa, techniczna czy przetargowa nie uwzględniała rozwiązań dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, a koncepcje usprawnień dotyczyły głównie osób z niepełnosprawnością ruchową.

Ewakuacja na granicy ryzyka

W ocenie NIK problem z uwzględnianiem potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami w procedurach ewakuacji wynika z niejasnych przepisów, które nie nakładają na zarządców obiektów wprost takiego obowiązku.

Osobnym tematem jest kwestia procedur dotyczących ewakuacji osób z niepełnosprawnością np. podczas pożarów. I tutaj znowy widać olbrzymie braki. Ponad 60 proc. skontrolowanych obiektów użyteczności publicznej nie opracowało szczegółowych procedur na wypadek zagrożenia, ani sposobów i metod ewakuacji osób z różnymi niepełnosprawnościami.

Ponadto, żaden z 94 budynków nie dysponował specjalistycznym wyposażeniem do ewakuowania osób z niepełnosprawnością (np. sygnalizacja naprowadzająca do wyjść ewakuacyjnych, rękawy ewakuacyjne itp.).

Potrzebna polityka i jednoznaczne przepisy

Z danych przedstawionych przez NIK wynika, że potrzeby osób z niepełnosprawnością i starszych w kontekście projektowania budynków i przestrzeni traktowane są bardzo wybiórczo i bynajmniej nie priorytetowo. Tymczasem, jak pokazują statystyki – wzrasta liczba osób z niepełnosprawnościami oraz w wieku powyżej 60 lat.

NIK zwraca szczególną uwagę na fakt, że poprawa dostępności wymaga nie tylko znajomości przepisów i zasad projektowania, ale przede wszystkim rzetelnej wiedzy o potrzebach osób starszych i z niepełnoprawnością oraz umiejętności rozpoznawania tych potrzeb. Dlatego w ocenie Izby konieczne jest włączenie do polskiego ustawodawstwa zasady projektowania uniwersalnego. Takie rozwiązania zakłada realizowany od tego roku rządowy program Dostępność Plus.

Więcej na temat raportu NIK przeczytasz na stronie Izby.