Zagłosujmy w wyborach

Ponad 30 milionów Polaków uprawnionych jest do głosowania. Wśród nich jest kilka milionów osób z niepełnosprawnością, ale tylko połowa z nich - zwykle z lekkim stopniem niepełnosprawności - bierze udział w wyborach. Ci z najpoważniejszymi schorzeniami zostają w domach. Najbliższe przyśpieszone wybory prezydenckie mogą to zmienić.

Ostatnie wybory w Polsce pokazały, że do potrzeb osób z niepełnosprawnością dostosowanych jest niespełna 25 proc. lokali wyborczych. Wielu wyborców z niepełnosprawnością także teraz będzie się zastanawiać, czy iść do urn. Wśród nich są nie tylko osoby mające trudności w poruszaniu się: osoby na wózku, o kulach, starsze, ale także niewidome i słabowidzące. W ostatnim roku toczyły się dyskusje o wprowadzeniu ułatwień w głosowaniu dla tej grupy osób. Spośród wielu rozpatrywanych rozwiązań - głosowania korespondencyjnego, internetowego, przez pełnomocnika, za pomocą "ruchomej urny wyborczej" oraz nakładek do kart do głosowania opisanych brajlem, wprowadzono tylko jedno – głosowanie przez pełnomocnika wyborczego. Czy to ułatwienie może w znaczący sposób zachęcić osoby z niepełnosprawnością do udziału w wyborach 20 czerwca? Naszym zdaniem - tak. Warto zatem dobrze poznać zasady korzystania z pomocy pełnomocnika.

Pełnomocnik
Z pośrednictwa pełnomocnika wyborczego mogą skorzystać wszystkie osoby z niepełnosprawnością mające prawa wyborcze, orzeczenie o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także osoby starsze, które ukończyły 75 lat.

Najpierw trzeba wybrać osobę, która będzie reprezentowała wyborcę, a następnie złożyć w swoim urzędzie gminy wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa. Pełnomocnikiem może zostać ktoś z rodziny, ale również sąsiad, znajomy, opiekun lub każda inna osoba przebywająca w kraju i posiadająca prawa wyborcze. Nasz pełnomocnik musi także zagłosować w tym samym lokalu wyborczym, w którym głosowalibyśmy my. Wniosek o pełnomocnictwo wydawany jest przez urząd gminy, ale można go też pobrać ze strony internetowej gminy lub strony Państwowej Komisji Wyborczej. Wypełniony wniosek wrócić musi do urzędu gminy wraz z kopią orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Może go dostarczyć inna osoba lub nasz przyszły pełnomocnik. Można go także wysłać pocztą. Trzeba tylko pamiętać, że wypełniony wniosek musi trafić do urzędu najpóźniej 10 dni przed wyborami, czyli do 10 czerwca. Po sprawdzeniu wniosku pracownik urzędu skontaktuje się z osobą niepełnosprawną i umówi na sporządzenie aktu pełnomocnictwa w miejscu, gdzie ona mieszka. Sporządzony akt zostanie podpisany, a cała procedura zakończona. Jeśli osoba z niepełnosprawnością nie jest w stanie podpisać się na dokumencie, pracownik to odnotowuje.

Warto zaznaczyć, że z instytucji pełnomocnika mogą skorzystać także osoby niewidome, niedowidzące, głuchonieme i niedosłyszące, o ile mają znaczny bądź umiarkowany stopień niepełnosprawności. To rozwiązanie ma na razie zastosowanie w wyborach prezydenckich, samorządowych i wyborach do Parlamentu Europejskiego.

Ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu nie przewiduje takiego ułatwienia. I tu pojawia się problem. Razem z pierwszą turą najbliższych wyborów prezydenckich odbywają się także wybory uzupełniające do Senatu. Wybory te odbędą się jedynie w kilku okręgach wyborczych i głosować w nich mogą tylko osoby tam mieszkające. W katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem zginęła senator Krystyna Bochenek z PO (okręg katowicki), senator Janina Fetlińska z PiS (okręg płocki) i senator Stanisław Zając z PiS (okręg krośnieński). Osoby z niepełnosprawnością mieszkające w tych okręgach, które korzystać będą z pełnomocnika podczas wyborów prezydenckich, nie będą mogły za jego pośrednictwem zagłosować także na senatora. Jedyna możliwość oddania głosu na kandydata do Senatu wiąże się z obecnością w lokalu wyborczym.

Dostosowany lokal
Krzyżanowice to jedna z niewielu polskich miejscowości, gdzie dostosowano wszystkie lokale wyborcze do potrzeb osób z niepełnosprawnością, usuwając wszelkie bariery architektoniczne. Gmina liczy 12 tysięcy osób i przypada na nią siedem lokali wyborczych. Sekretarz Państwowej Komisji Wyborczej Kazimierz Czapiński przyznaje, że dostosowanie tych budynków (często prowizoryczne, wykonywane na użytek wyborów) nie zawsze jest wystarczające.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, każdy okręg wyborczy musi zapewnić przynajmniej jeden dostosowany lokal wyborczy. Co może zrobić osoba z niepełnosprawnością, jeśli lokal wyborczy, do którego jest przypisana, jest niedostosowany, a chciałaby głosować? Może napisać do urzędu gminy podanie (z danymi osobowymi, numerem PESEL i kopią orzeczenia o stopniu niepełnosprawności) o dopisanie jej do spisu wyborców w obwodzie głosowania, w którym jest lokal dostosowany. Wtedy zostanie wpisana do tego obwodu, a skreślona ze swojego. Warto się jednak wcześniej upewnić, czy nasz lokal wyborczy nie został dostosowany od ostatnich wyborów. Lista wszystkich dostosowanych lokali znajduje się na stronie Państwowej Komisji Wyborczej. Wystarczy jednak zadzwonić do swojego urzędu i zapytać o to. Pamiętać jednak trzeba, że taki wniosek musimy złożyć najpóźniej pięć dni przed wyborami.

Żadna ustawa nie nakłada obowiązku dowożenia osób z niepełnosprawnością do lokali wyborczych. Wiele gmin organizuje jednak dla nich darmowy transport, aby mogły zagłosować. Jeśli chcemy skorzystać z takiej możliwości, musimy zadzwonić do urzędu gminy odpowiednio wcześniej i poprosić o wpisanie na listę. Niektóre korporacje taksówek w okresie wyborów oferują specjalne zniżki dla osób z niepełnosprawnością na dowóz do lokalu wyborczego. Warto o to zapytać w swoim mieście. Nie bójmy się poprosić swoich opiekunów, członków rodziny, przyjaciół i znajomych o pomoc w zorganizowaniu transportu do lokalu wyborczego, a także w załatwieniu wymienionych wcześniej formalności. Jeśli pragniemy wziąć udział w wyborach, a sami nie jesteśmy w stanie zająć się organizacją, powiedzmy o tym innym. Na pewno znajdzie się ktoś, kto zechce nam pomóc.

Jeśli wiemy, że w dniu wyborów będziemy poza miejscem swojego zamieszkania (np. będziemy na turnusie rehabilitacyjnym), a chcemy głosować, musimy wziąć ze sobą zaświadczenie o prawie do głosowania. Takie zaświadczenie otrzymamy w swoim urzędzie gminy. Wtedy zostaniemy wykreśleni ze spisu w swoim okręgu wyborczym. Z takim zaświadczeniem osoba z niepełnosprawnością będzie mogła głosować w każdym lokalu wyborczym w Polsce, gdziekolwiek się znajdzie w dniu wyborów. Nie można zgubić jednak tego dokumentu, ponieważ drugi raz nie zostanie on wydany. Bez niego, bez względu na okoliczności utraty, nigdzie nie otrzymamy pozwolenia na głosowanie. Zaświadczenie o prawie do głosowania trzeba odebrać najpóźniej do 18 czerwca.

Głosowanie
Oddawanie głosu w lokalu wyborczym nie zmieniło się. Osoby niedowidzące i niewidome miały nadzieję, że w tych wyborach nowe przepisy pozwolą im samodzielnie oddawać głos przy pomocy nakładek do kart do głosowania opisanych brajlem. Rozwiązanie to niestety jeszcze nie funkcjonuje. Wciąż trwają rozmowy na temat nakładek, które umożliwiłyby osobom z niepełnosprawnością wzroku głosowanie we wszystkich wyborach: samorządowych, prezydenckich, do Sejmu i Senatu oraz do Parlamentu Europejskiego. Dla osób niedowidzących i niewidomych oznacza to skorzystanie z pełnomocnika wyborczego lub skorzystanie w lokalu wyborczym z pomocy osób trzecich. Przepisy zezwalają na taką pomoc osobom z niepełnosprawnością przy wypełnianiu karty do głosowania, a także w umieszczeniu jej w urnie wyborczej. Może to zrobić każda osoba (członek rodziny, znajomy lub spotkana w lokalu osoba) oprócz członka obwodowej komisji wyborczej.

Osoby niesłyszące i niedosłyszące będą miały najmniej kłopotów w głosowaniu w lokalu wyborczym. Wyborcy nie zgłaszają potrzeby zapewnienia im w lokalu tłumacza języka migowego. Po przedstawieniu dowodu i wpisaniu przez członka komisji na listę osób głosujących otrzymają kartę do głosowania. W przypadku pojawienia się niejasności mogą zadać pytanie członkowi komisji na kartce papieru.

Istniały zastrzeżenia do instytucji pełnomocnika wyborczego – obawy takie mieli prezydent oraz Prawo i Sprawiedliwość. Z korzyścią dla osób z niepełnosprawnością to rozwiązanie zostało jednak przyjęte w ordynacji wyborczej. Pełnomocnik daje wielu osobom z niepełnosprawnością po raz pierwszy możliwość skorzystania z ich praw konstytucyjnych. Wykorzystajmy je.