Higiena kręgosłupa i prawidłowej postawy ciała

Bole i choroby kręgosłupa to coraz częstsze zjawisko w wysoko rozwiniętych społeczeństwach. Warto zastanowić się, jakie są tego przyczyny oraz co należy robić, aby temu zapobiegać. Odpowiednia profilaktyka, szczególnie w przypadku rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością, może znacznie przyczynić się do spadku odczuwania dolegliwości bólowych w każdym odcinku kręgosłupa.

Dlaczego boli?

Istnieje wiele czynników, które wpływają na nasilenie się bólów pleców i kręgosłupa. Mają na to wpływ:

• postawa ciała,
• sposób, w jaki siedzimy,
• sposób schylania się i podnoszenia przedmiotów,
• pozycja w trakcie wykonywania czynności związanych z opieką nad osobą z niepełnosprawnością – sposób jej podnoszenia z wózka lub podłogi, codzienna pielęgnacja, noszenie dziecka.

Nieprawidłowe wykonywanie wszystkich powyższych czynności może prowadzić do osłabienia, napięcia lub nawet uszkodzenia mięśni grzbietu. Może to także skutkować uszkodzeniem struktur kręgosłupa. Wielokrotne nieprawidłowe pochylanie się w ciągu dnia oraz nieprawidłowy sposób podnoszenia i dźwigania to też wielokrotne wykonywanie ruchów zgięcia w kręgosłupie.

Wynikiem tego jest wysuwanie się tzw. dysku czyli krążka międzykręgowego z kręgosłupa. Krążek międzykręgowy jest zbudowany z uwodnionej substancji galaretowatej (jądro miażdżyste), którą otacza specjalna otoczka (pierścień włóknisty). Optymalna ilość uwodnienia jądra miażdżystego i jego odpowiednia stabilizacja i elastyczność, zagwarantowana dzięki pierścieniowi włóknistemu, pozwala na prawidłowe funkcjonowanie kręgosłupa oraz przenoszenie obciążeń w całym ciele. Codzienne wielokrotne, nieprawidłowe pochylanie ciała i dźwiganie może spowodować, że pierścień włóknisty zostanie uszkodzony lub nawet przerwany, jądro miażdżyste uwypukla się i naciska na nerw, co powoduje ból kręgosłupa lub nawet promieniujący ból do kończyny dolnej. Im niżej ból promieniuje, tym uszkodzenie może być poważniejsze.

Profilaktyka

W przypadku kręgosłupa bardzo ważna jest profilaktyka, szczególnie rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością, którzy wielokrotnie w ciągu dnia wykonują czynności mogące nadmiernie napinać struktury kręgosłupa. Prawidłowo wykonywana codzienna pielęgnacja oraz właściwe podnoszenie się/wstawanie tych osób powinny pomóc w zlikwidowaniu bądź przynajmniej ograniczeniu dolegliwości bólowych. Poniżej kilka zasad, do których może i powinien zastosować się każdy:

• po pierwsze – dźwiganie i podnoszenie osoby, niezależnie od jej wieku i masy ciała, musi odbywać się w określony sposób; niekorzystne dla kręgosłupa jest pochylanie się z prostymi kończynami dolnymi, gdyż wówczas całe obciążenie kierowane jest na kręgosłup i krążki międzykręgowe; należy ugiąć kończyny dolne w stawach kolanowych i uaktywnić mięśnie pośladkowe; ciężar będzie wtedy przenoszony przez całe ciało i każdy ruch nie będzie „wypychał” jądra miażdżystego w nieprawidłowym kierunku; ponadto dzięki temu zmniejszy się ryzyko kontuzji tkanek miękkich, czyli np. mięśni czy więzadeł;
• po drugie – należy pamiętać o prawidłowym wykonywaniu każdej czynności dnia codziennego; Nieprawidłowe podnoszenie osoby z niepełnosprawnością prawidłowe podnoszenie osoby z niepełnosprawnością zwracać uwagę, w jaki sposób np. się prasuje, odkurza czy zmywa; w większości przypadków każdą z tych czynności wykonuje się w zgięciu, które sprzyja powstawaniu kontuzji. Rozwiązaniem jest poprawna postawa ciała, czyli cofnięta głowa, proste plecy, napięte i aktywne mięśnie brzucha i mięśnie pośladkowe. Każdą z powyższych czynności zdecydowanie lepiej wykonać poprzez ugięcie stawów kolanowych, a nie poprzez zgięcie kręgosłupa.
• po trzecie – konieczna jest regularna aktywność fizyczna, gdyż osłabione i napięte mięśnie nigdy nie będą funkcjonowały prawidłowo.

A gdy już boli…

Istnieje wiele metod leczenia zachowawczego, które skutecznie obniżają dolegliwości bólowe. Warto zgłosić się do fizjoterapeuty bądź lekarza ortopedy, którzy indywidualnie dobiorą optymalne metody leczenia. W przypadku ostrego bólu można wspomóc się leczeniem farmakologicznym. Należy jednak pamiętać, że leki działają tylko przeciwbólowo i przeciwzapalnie, a nie rozwiązują problemu. Stosując odpowiednie metody fizjoterapii, takie jak: terapia manualna, masaż leczniczy czy leczenie ruchem, jest się w stanie skutecznie wyeliminować przyczynę dolegliwości bólowych kręgosłupa.

Terapia manualna obejmuje wiele szczegółowych metod fizjoterapeutycznych. Najogólniej mówiąc, polega na stosowaniu odpowiednich chwytów, ruchów czy masażu przez terapeutę, które skutecznie rozluźniają, rozciągają i eliminują ból. Oprócz terapii manualnej i masażu należy zwiększyć stabilizację mięśniową i wprowadzić indywidualnie dobrane ćwiczenia ruchowe. Można także wspomóc się dodatkowymi metodami fizjoterapeutycznymi, jak: fizykoterapia oraz kinesiotaping. Zazwyczaj najskuteczniejsze będzie jednak połączenie kilku metod. Ważne, aby nie zniechęcać się po jednym czy dwóch zabiegach. Czasami na efekty terapii należy trochę poczekać.

Podsumowując – profilaktyka jest najistotniejsza! W codziennym biegu i natłoku obowiązków nie zwraca się uwagi na sposób wykonywania podstawowych czynności. Ale kilka dobrych nawyków warto wprowadzić w życie, bo mogą zdecydowanie obniżyć dolegliwości bólowe i zmniejszyć ryzyko uszkodzenia krążka międzykręgowego w kręgosłupie. Nie można bagatelizować bólu w obrębie kręgosłupa. Warto jak najszybciej zgłosić się do specjalisty. Zwiększa to szanse na szybkie i efektywne leczenie.

Nieprawidłowe podnoszenie osoby z niepełnosprawnością

Prawidłowe podnoszenie osoby z niepełnosprawnością

Artykuł pochodzi z nr 3/2018 magazynu Integracja.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.

Zobacz najnowszy numer magazynu „Integracja” (w dostępnym PDF-ie).

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach (w dostępnych PDF-ach).