Prawa osoby niepełnosprawnej w pracy – czy zawsze przysługują?

Witam. Posiadam orzeczenie o umiarkowanym st. niepełnosprawności. Od 3 lat pracuję w normalnej firmie na otwartym rynku pracy. Jak zaczynałam pracę, to przedstawiłam orzeczenie. Okazało się potem, że pracodawca do ZUS-u zgłosił mnie ze zwykłym kodem ubezpieczenia. Przypomniałam o orzeczeniu i zostało to poprawione. Jednak w żaden sposób nie zostało to orzeczenie uwzględnione. Pracowałam normalnie 8 h dziennie i miałam normalny wymiar urlopu. Z chwilą podpisania drugiej umowy nie pokazywałam już orzeczenia, bo stwierdziłam, że po co, skoro oni mają to gdzieś. Uznałam, że pracodawca nie ma obowiązku udzielić mi praw pracowniczych z tyt. niepełnosprawności. Zresztą po przeczytaniu w wielu artykułów w Internecie doszłam do wniosku, że prawa te przysługują tylko, gdy pracodawca korzysta z dofinansowania PFRON. Czy tak rzeczywiście jest? Mój pracodawca nie korzysta z tego. Dlatego jestem traktowana jak zwykły pracownik, czy słusznie? Czy gdy pokażę orzeczenie, to firma musi przyznać mi te prawa?

Szanowna Pani,

zatrudnienie na umowę o pracę osoby z niepełnosprawnością odbywa się w myśl przepisów Kodeksu pracy, które uszczegóławia w tym zakresie Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Przewidziane w ustawie o rehabilitacji uprawnienia pracownicze nie są w żaden sposób związane z tym, czy pracodawca korzysta z dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, czy też nie korzysta. Kwestia dofinansowania wynagrodzenia to uprawnienie pracodawcy, a nie obowiązek.

Natomiast warunkiem korzystania z uprawnień pracowniczych jest zawarcie przez osobę z niepełnosprawnością i pracodawcę umowy o pracę. Pracownik przedkłada do akt osobowych pracodawcy orzeczenie o niepełnosprawności. Umowa o pracę zawierana jest wtedy pomiędzy pracownikiem jako osobą niepełnosprawną (ze wszystkimi tego konsekwencjami, tj. z możliwością korzystania z uprawnień pracowniczych) a pracodawcą. Prawa pracownicze przysługują z mocy samej ustawy. Ta kwestia powinna następnie znaleźć swoje odzwierciedlenie w informacji przewidzianej art. 29 § 3 Kodeksu pracy (np. wymiar urlopu, w tym kwestia urlopu dodatkowego).

Pracownik może poinformować pracodawcę o tym, że jest osobą niepełnosprawną i złożyć do akt osobowych orzeczenie o niepełnosprawności w trakcie zatrudnienia. Uprawnienia pracownicze w tym zakresie zaczynają przysługiwać od tego momentu.

Na tle powyższego zaznaczam jednak, że każda sprawa wymaga indywidualnej analizy.

Zdarza się, że pracodawcy nie respektują praw pracowniczych osób z niepełnosprawnością, mimo iż zatrudnili pracownika jako osobę z niepełnosprawnością. Wynika to często z niewiedzy, celowego działania lub błędnego rozumienia przepisów.

Z poważaniem,

dr Michał Urban, radca prawny