Będzie łatwiejszy dostęp do książek i prasy dla osób niewidomych?

Komisja ds. konstytucyjnych (AFCO) Parlamentu Europejskiego przyjęła w czwartek, 23 marca, dwie rezolucje, które zwiększą dostęp osób niewidomych i słabowidzących do publikacji drukowanych, w tym książek, gazet i magazynów prasowych.

Obecnie nie więcej niż 7 proc. światowych publikacji wydawanych jest w formatach dostępnych dla osób niewidomych, niedowidzących lub mających trudności z czytaniem druku. Oznacza to, że osoby te mają ograniczony dostęp do prasy i książek, w tym nowości wydawniczych i literatury naukowej.

Dostępny format

To może się już niebawem zmienić. Zgodnie z rezolucją przegłosowaną 23 marca przez AFCO książki przeznaczone dla osób z dysfunkcją wzroku miałyby być obowiązkowo zwolnione z niektórych przepisów prawa autorskiego, dzięki czemu mogłyby być wydawane w formatach dostępnych dla osób niewidomych, niedowidzących lub mających problem z czytaniem druku, czyli np. w formie audiobooków, w alfabecie Braille’a albo też w formie książek lub e-booków wydanych dużym drukiem.

Zdaniem europosłów państwa członkowskie nie powinny mieć możliwości nakładania na te publikacje dodatkowych wymogów związanych z prawem autorskim, w tym systemu rekompensat dla wydawców za zmianę formatu książek lub prasy.

Nowe przepisy umożliwiłyby ponadto osobom z niepełnosprawnością niezakłócony dostęp do książek w całej UE oraz poza nią w ramach tzw. dozwolonego użytku publicznego (np. za pośrednictwem bibliotek). Dzięki temu uzyskałyby dostęp m.in. do zagranicznych wydań książek i prasy. W innych krajach dostępne byłyby także literatura i gazety polskie, z czego mogliby skorzystać np. Polacy mieszkający na obczyźnie.

Międzynarodowy standard

Głosowanie pozytywne w tej sprawie oznacza, że PE ma zielone światło do rozpoczęcia nieformalnych negocjacji w tej sprawie z Radą UE.

Regulacje zharmonizowałyby ponadto unijne prawo z zapisami Traktatu z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów drukowanych osobom z problemami ze wzrokiem i innym osobom z niepełnosprawnością. Traktat podpisany został przez 129 państw, w tym Polskę, w czerwcu 2013 roku i miał na celu ustanowienie międzynarodowego standardu korzystania przez osoby z niepełnosprawnościami z książek i prasy objętych prawem autorskim.

Według Europejskiego Związku Niewidomych w Europie żyje dziś ok. 30 mln osób niewidomych i niedowidzących. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że na świecie jest ich 314 mln. Udział w rynku publikacji dostępnych dla osób z dysfunkcjami wzroku oceniany jest na ok. 7 proc.; w krajach rozwijających się jest znacznie niższy i nie przekracza 1 proc. W Polsce osób, które nie mogą czytać druku może być nawet 300 tys.