Prawnik radzi: Opieka nad dziadkiem

Jestem samotną matką wychowującą dwoje dzieci. Opiekuję się też ciężko chorym dziadkiem. Ma alzheimera i jest osobą leżącą od 4 lat. Jestem opiekunem prawnym dziadka, zajmuję się nim już ponad 2 lata. Z tego względu nie mogę podjąć pracy. Czy należy mi się jakiś zasiłek stały, ponieważ nie mam żadnych dochodów i jest mi naprawdę ciężko? Do kogo powinnam się zwrócić?
Alina K. z woj. podlaskiego
 
Prawnik Anita Siemaszko: Może się Pani ubiegać o wsparcie finansowe z pomocy społecznej: różnego rodzaju zasiłki, a także opłacanie składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Warunek – trzeba mieć niskie dochody na osobę w rodzinie.

Prawo do niektórych świadczeń z pomocy społecznej, zwłaszcza do świadczeń pieniężnych, uzależnione jest od wysokości dochodu ubiegającej się osoby lub rodziny, czyli od tzw. kryterium dochodu, który może osiągać osoba lub rodzina ubiegająca się o świadczenie. Nie zawsze przyznanie bądź nieprzyznanie świadczenia uzależnione jest od kryterium dochodowego. Są wyjątki od tej reguły i zdarzają się sytuacje, kiedy na pomoc mogą liczyć osoby przekraczające próg dochodowy.
 
Co to jest dochód rodziny?
To suma miesięcznych dochodów osób w rodzinie, natomiast dochód na osobę w rodzinie, to dochód rodziny podzielony przez liczbę jej członków. W skład rodziny wchodzą osoby spokrewnione lub niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Przy ustalaniu dochodu rodziny sumuje
się miesięczne przychody wszystkich członków tak zdefiniowanej rodziny w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o przyznanie świadczenia lub w przypadku utraty dochodu – z miesiąca, w którym wniosek został złożony. Sumę tę pomniejsza się o obciążenia podatkowe, składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz ew. alimenty. Do dochodu rodziny nie wlicza się jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego i wartości świadczeń w naturze, a także świadczeń osoby bezrobotnej z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.

Kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej – 477 zł
Kryterium dochodowe na osobę w rodzinie – 351 zł

Przepisy Ustawy o pomocy społecznej mówią, że za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi: matką, ojcem (również współmałżonka) lub rodzeństwem, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, jeżeli dochód na osobę w rodzinie opiekującego się nie przekracza 150 proc. kryterium dochodowego na członka rodziny i osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury albo renty. Dotyczy to też osób, które w związku ze sprawowaniem opieki są na bezpłatnym urlopie.

Konieczność sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad kimś stwierdza lekarz ubezpieczenia zdrowotnego w zaświadczeniu wydanym nie wcześniej niż na 14 dni przed złożeniem wniosku o świadczenie.

Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości określonej przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych jest opłacana przez okres sprawowania opieki.

Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie przysługuje osobie, która w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczenia:
1) ukończyła 50 lat i nie ma okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) – co najmniej 10 lat;
2) ma okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) – 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn.

UWAGA! Wydaje się, że mogłaby Pani skorzystać ze świadczenia pielęgnacyjnego, jednego ze świadczeń rodzinnych. Do niedawna przysługiwało ono tylko rodzicom rezygnującym z pracy w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem (mającym orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze stosownymi wskazaniami).

Świadczenie pielęgnacyjne wynosi 420 zł. Przysługuje, jeżeli dochód na członka rodziny nie przekracza 583 zł miesięcznie. Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli:
1) osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;
2) osoba wymagająca opieki:
a) pozostaje w związku małżeńskim,
b) została umieszczona w rodzinie zastępczej, w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i korzysta w nim z całodobowej opieki albo jest w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji w placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem zakładów opieki;
3) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na to dziecko;
4) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego albo do świadczenia pielęgnacyjnego na to lub inne dziecko w rodzinie.

Wyrokiem z 18 lipca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny przyznał prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osobom zdolnym do pracy, obciążonym obowiązkiem alimentacyjnym, niezatrudnionym ze względu na konieczność sprawowania opieki nad innym niż jej dziecko niepełnosprawnym członkiem rodziny.

Jeżeli spełnia Pani przesłanki, istnieje możliwość skorzystania z tego świadczenia, jeśli nie – pozostaje wsparcie z pomocy społecznej. 
 
Anita Siemaszko jest prawnikiem Centrum Integracja w Warszawie, realizującego projekt „Wsparcie osób niepełnosprawnych ruchowo na rynku pracy”, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego