Zmiana rozporządzenia dotyczącego orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności

23 sierpnia 2003 weszło w życie rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 (Dz.U.03.139.1328) w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.

Wprowadza ono m.in. konieczność dostosowania do 30 czerwca 2004 r. pomieszczeń, w których odbywają się posiedzenia składów orzekających do potrzeb osób niepełnosprawnych, umożliwia uzyskanie nowego rodzaju orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień w trybie uproszczonym, podaje dokładne kryteria kwalifikowania do danego stopnia niepełnosprawności, wprowadza także symbole przyczyn niepełnosprawności, które po wpisaniu do legitymacji, mogą ułatwić korzystanie z ulg i uprawnień.

Orzeczenia o niepełnosprawności (dla osób do 16-go roku życia) lub o stopniu niepełnosprawności (dla osób, które ukończyły 16 lat) wydają powiatowe oraz wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Stopień niepełnosprawności danej osoby orzeka się na czas określony lub na stałe, natomiast niepełnosprawność dziecka orzeka się zawsze na czas określony, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16 roku życia.

Nowy rodzaj orzeczeń o wskazaniach do ulg i uprawnień - procedura uproszczona

Osoby niepełnosprawne, które posiadają ważne orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidzkich (orzeczenia Komisji ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia) lub niezdolności do pracy (orzeczenia ZUS) mogą się także od teraz starać o wydanie (w trybie uproszczonym) nowego rodzaju orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień.

Orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidzkich oraz orzeczenia o niezdolności do pracy nie zawierają informacji, które są podstawą do korzystania z różnego rodzaju ulg i uprawnień. Do tej pory osoba, która chciała z takich uprawnień korzystać, musiała się starać o wydanie nowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydanego przez powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności z konkretnym wskazaniem do korzystania z ulgi. Była to pełna procedura, wymagała przeprowadzania badań, zbierania opinii lekarskich, wypełnienia wniosku i stawienia się na posiedzeniu składu orzekającego.
Nowe regulacje prawne ustawy o rehabilitacji zawodowej społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.97.123.776, z późn. zm) oraz rozporządzenia dotyczącego orzekania o niepełnosprawności wprowadziły możliwość korzystania z postępowania uproszczonego.

Od orzeczenia wydanego w tym trybie nie przysługuje odwołanie. Nie można się odwołać od prawomocnej decyzji, jaką jest wydane wcześniej orzeczenie. Zespoły nie mają więc możliwości jego weryfikowania, wyznaczają tylko na jego podstawie odpowiednie wskazania z niego wynikające.
 
Orzeczenia dotyczące dzieci

Przy orzekaniu o niepełnosprawności osób do 16 roku życia bierze się pod uwagę:

• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wydane przez lekarza prowadzącego i inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności, 
• ocenę stanu zdrowia wystawioną po przeprowadzonym badaniu przez lekarza orzecznika. Zawiera ona opis przebiegu choroby, wyniki leczenia, rehabilitacji, rozpoznanie choroby zasadniczej i współistniejących, rokowania przebiegu choroby oraz ograniczenia, z jakimi w życiu codziennym spotyka się dane dziecko, w porównaniu z rówieśnikami o pełnej sprawności psychicznej i fizycznej organizmu 
• możliwości poprawy zaburzonej funkcji organizmu poprzez zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki techniczne, środki pomocnicze

Orzeczenia dotyczące osób dorosłych

Przy orzekaniu o stopniu niepełnosprawności osoby, która ukończyła 16 rok życia, bierze się pod uwagę:

• zaświadczenie wystawione przez lekarza prowadzącego opisujące stan zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących (potwierdzone aktualnymi wynikami badań diagnostycznych) oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności; 
• ocenę stanu zdrowia wystawioną po przeprowadzonym badaniu przez lekarza orzecznika zespołu ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności zawierającą opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących oraz rokowania przebiegu choroby; 
• wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje; 
• możliwość przywrócenia zdolności do zatrudnienia - poprzez leczenie, rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe; 
• ograniczenia danej osoby w samodzielnej egzystencji i uczestniczeniu w życiu społecznym; 
• możliwość poprawy samodzielnego funkcjonowania i pełnienia ról społecznych - poprzez leczenie, rehabilitację, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, środki techniczne, usługi opiekuńcze lub inne działania.

Wskazania do ulg i uprawnień

Przy orzekaniu o wskazaniach do ulg i uprawnień bierze się pod uwagę:

• ważne orzeczenie o grupie inwalidzkiej (KIZ) lub niezdolności do pracy (ZUS) oraz posiadaną dokumentację medyczną, która może mieć wpływ na określanie wskazań oraz zakresu i rodzaju ograniczeń uprawniających do ulg i uprawnień;
  Wskazania te dotyczą: odpowiedniego zatrudnienia np.: w zakładzie aktywności zawodowej, szkoleń, uczestnictwa w terapii zajęciowej, zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, korzystania z usług pomocy społecznej, stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby, rehabilitacji i edukacji, prawa do niestosowania się do niektórych znaków drogowych (możliwość uzyskania Karty Parkingowej przez osoby o obniżonej sprawności ruchowej) mówi o nich art. 6b ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.02.07.79), 
• ocenę aktualnego stanu zdrowia wystawioną przez lekarza - członka powiatowego zespołu; 
• zakres i rodzaj ograniczeń spowodowany naruszoną sprawnością organizmu.

Naruszenie sprawności organizmu uważa się za:
• trwałe (stałe) - jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy;
• okresowe - jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia.

Orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień wydaje się do czasu upływu ważności orzeczenia o inwalidztwie lub niezdolności do pracy.

Prawo do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju

Nowym elementem w systemie orzekania, oprócz dotychczasowych: oceny obniżonej sprawności ruchowej, oceny zdolności do zatrudnienia danej osoby, konieczności korzystania z systemu środowiskowego wsparcia, ulg i uprawnień, uczestnictwa w terapii zajęciowej, będzie ocena konieczności korzystania przez tę osobę z prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju.

Uzyskanie w orzeczeniu tego wskazania może mieć wpływ na ewentualne ustalania, gdy dana osoba będzie się starać o dodatek mieszkaniowy, lub większy metraż mieszkania z zasobów gminnych.

Wniosek

Wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności składa się do powiatowego lub (przy postępowaniu odwoławczym) do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.

Wniosek o wydanie orzeczenia powinien zawierać:
  1)  imię i nazwisko dziecka, przedstawiciela ustawowego dziecka lub osoby zainteresowanej, datę i miejsce urodzenia;
  2)  adres zamieszkania lub pobytu, numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego ich tożsamość;
  3)  określenie celu, dla którego niezbędne jest uzyskanie orzeczenia (np. uzyskanie świadczeń finansowych z pomocy społecznej, uprawnień do korzystania ulg, możliwości korzystania z warsztatów terapii zajęciowej, uzyskania Karty Parkingowej lub inne);
  4)  dane dotyczące sytuacji społecznej i zawodowej danej osoby (w przypadku wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności);
  5)  oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Do wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności należy dołączyć dokumentację medyczną (kserokopie), w tym zaświadczenie lekarskie opisujące stan zdrowia, wydane nie wcześniej niż na 30 dni przed dniem złożenia wniosku, oraz inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.

Do wniosku o wydanie orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień należy dołączyć dokumentację medyczną (kserokopie), kserokopię orzeczenia o inwalidztwie (KIZ) lub niezdolności do pracy (ZUS) oraz inne posiadane dokumenty, mogące mieć wpływ na ustalenie wskazań do ulg i uprawnień.

Po złożeniu wniosku o wydanie orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień - zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności zwraca się do właściwego organu rentowego o udostępnienie kopii orzeczenia o niezdolności do pracy lub o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów.

Jeżeli przedłożona wraz z wnioskiem dokumentacja jest niewystarczająca do wydania orzeczenia o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub o wskazaniach do ulg i uprawnień, przewodniczący powiatowego zespołu zawiadamia na piśmie o konieczności jej uzupełnienia. Wyznacza także termin złożenia brakującej dokumentacji. Nieuzupełnienie jej w określonym terminie powoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania.

Rozpatrywanie wniosku

Wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności rozpatruje co najmniej dwuosobowy skład orzekający, zaś wniosek o wydanie orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień rozpatruje jednoosobowo lekarz - członek powiatowego zespołu.

O terminie rozpatrzenia wniosku zawiadamia się listownie daną osobę, która stara się o wydanie orzeczenia, nie później niż 14 dni przed dniem jego rozpatrzenia.

Jeśli osoba wezwana na posiedzenie składu orzekającego nie stawi się w wyznaczonym terminie, jej wniosek pozostaje nierozpoznany. Natomiast gdy nieobecność była usprawiedliwiona w ciągu 14 dni od terminu posiedzenia ważnymi przyczynami lub zdarzeniami losowymi, przewodniczący zespołu wyznacza nowy termin.

Ocena stanu zdrowia i wydanie orzeczenia

Aby wydać orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, lekarz orzecznik sporządza, na podstawie badania, ocenę stanu zdrowia dziecka lub osoby dorosłej.

Jeżeli dana osoba lub dziecko nie mogą uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nierokującej poprawy choroby, uniemożliwiającej osobiste stawienie się na posiedzeniu składu orzekającego, co potwierdzone jest zaświadczeniem lekarskim, badanie przeprowadza się w miejscu pobytu tej osoby lub dziecka.

W przypadku gdy lekarz orzecznik uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania oceny stanu zdrowia, może być ona wydana bez badania.

Jeżeli dana osoba nie może przybyć na posiedzenie składu orzekającego lub gdy przedstawiona dokumentacja jest wystarczająca do wydania oceny, skład orzekający może rozpoznać sprawę i wydać orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności bez uczestnictwa osoby zainteresowanej lub dziecka.

Orzeczenie o niepełnosprawności zawiera:
  1)  oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
  2)  datę wydania orzeczenia;
  3)  datę złożenia wniosku;
  4)  podstawę prawną wydania orzeczenia;
  5)  imię i nazwisko dziecka, datę urodzenia, adres zamieszkania lub pobytu;
  6)  numer dokumentu potwierdzającego tożsamość dziecka;
  7)  ustalenie lub odmowę ustalenia niepełnosprawności;
  8)  symbol przyczyny niepełnosprawności;
  9)  datę lub okres powstania niepełnosprawności;
  10) okres, na jaki orzeczono niepełnosprawność;
  11) wskazania, o których mowa w art. 6b ust. 3 ustawy, określone przez skład orzekający;
  12) uzasadnienie;
  13) pouczenie o przysługującym odwołaniu;
  14) podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego składu orzekającego oraz pozostałych członków tego składu.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zawiera:
  1)  oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
  2)  datę wydania orzeczenia;
  3)  datę złożenia wniosku;
  4)  podstawę prawną wydania orzeczenia;
  5)  imię i nazwisko osoby zainteresowanej;
  6)  datę i miejsce urodzenia osoby zainteresowanej oraz adres zamieszkania lub pobytu;
  7)  numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość;
  8)  ustalenie lub odmowę ustalenia stopnia niepełnosprawności;
  9)  symbol przyczyny niepełnosprawności;
  10) okres, na jaki orzeczono stopień niepełnosprawności;
  11) datę lub okres powstania niepełnosprawności;
  12) datę lub okres powstania ustalonego stopnia niepełnosprawności;
  13) wskazania, o których mowa w art. 6b ust. 3 ustawy, określone przez skład orzekający;
  14) uzasadnienie;
  15) pouczenie o przysługującym odwołaniu;
  16) podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego składu orzekającego oraz pozostałych członków tego składu.

Orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień zawiera:
  1)  oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
  2)  datę wydania orzeczenia;
  3)  datę złożenia wniosku;
  4)  podstawę prawną wydania orzeczenia;
  5)  imię i nazwisko osoby zainteresowanej;
  6)  datę i miejsce urodzenia osoby zainteresowanej oraz adres zamieszkania lub pobytu;
  7)  numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość;
  8)  stopień niepełnosprawności;
  9)  symbol przyczyny niepełnosprawności;
  10) datę lub okres powstania niepełnosprawności;
  11) okres, na jaki wydano orzeczenie;
  12) wskazania, o których mowa w art. 6b ust. 3 ustawy, określone przez lekarza - członka powiatowego zespołu;
  13) uzasadnienie;
  14) pouczenie o nieprzysługującym odwołaniu;
  15) podpis z podaniem imienia i nazwiska lekarza - członka zespołu orzekającego.

Orzeczenie o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub o wskazaniach do ulg i uprawnień doręcza się na piśmie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia posiedzenia w sprawie wydania orzeczenia.

Ponowne ustalenie niepełnosprawności

Osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony może wystąpić z wnioskiem o wydanie orzeczenia o ponowne ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.

W przypadku zmiany stanu zdrowia osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności może wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia.

W przypadku, gdy załączona dokumentacja medyczna oraz badanie osoby, która złożyła ponowny wniosek nie wskazują na zmianę stanu zdrowia, skład orzekający wydaje orzeczenie o odmowie wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Postępowanie odwoławcze

Osoba, której wydano orzeczenie lub jej przedstawiciel ustawowy, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, może wnieść odwołanie do wojewódzkiego zespołu, za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie.

Powiatowy zespół, który wydał orzeczenie, obowiązany jest przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy do wojewódzkiego zespołu, w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania. Jeżeli natomiast powiatowy zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje nowe orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie.

W postępowaniu odwoławczym przed wojewódzkim zespołem, w sprawach o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, stosuje się taki sam tryb postępowania, jak przed zespołem powiatowym.

Skład zespołu orzekającego

Członkami powiatowego oraz wojewódzkiego zespołu są:
  1)  przewodniczący;
  2)  sekretarz;
  3)  lekarze;
  4)  psycholodzy;
  5)  pedagodzy;
  6)  doradcy zawodowi;
7) pracownicy socjalni.

Przewodniczącego powiatowego zespołu powołuje i odwołuje starosta (prezydent miasta), a przewodniczącego wojewódzkiego zespołu - wojewoda.
Członków powiatowego zespołu powołuje i odwołuje starosta (prezydent miasta) na wniosek przewodniczącego powiatowego zespołu, a członków wojewódzkiego zespołu - wojewoda na wniosek przewodniczącego wojewódzkiego zespołu.

Przewodniczącym składu orzekającego jest lekarz, specjalista w dziedzinie odpowiedniej do choroby zasadniczej dziecka lub osoby zainteresowanej, która składa wniosek o ustalenie niepełnosprawności.

Członkowie powiatowego i wojewódzkiego zespołu są obowiązani odbyć stosowne szkolenie i złożyć z wynikiem pozytywnym test sprawdzający w zakresie objętym szkoleniem. Otrzymują oni, po spełnieniu określonych wymogów, zaświadczenie uprawniające do orzekania o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Przystosowanie pomieszczeń do potrzeb osób niepełnosprawnych

Nowym elementem w rozporządzeniu jest konieczność dostosowania do 30 czerwca 2004 pomieszczeń, w których odbywają się posiedzenia składów orzekających do potrzeb osób niepełnosprawnych, tak aby miały one zapewniony do nich pełen dostęp.

Pomieszczenia powinny zatem posiadać:

1. gabinet lekarski, jako odrębne pomieszczenie;
2. pomieszczenia do badań i rozmów przeprowadzanych przez specjalistów, umożliwiające prowadzenie rozmów w sposób zapewniający dyskrecję;
3. punkt udzielający informacji o trybie i zasadach postępowania w zakresie orzekania o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności;
   poczekalnię i toalety przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Uznaje się, iż pomieszczenia spełniają warunki techniczne, zapewniające dostęp osobom niepełnosprawnym, jeżeli ich powierzchnia, wyposażenie i rozmieszczenie umożliwiają tym osobom:

1. samodzielne ich użytkowanie; 
2. bezpieczne poruszanie się i komunikację; 
3. swobodę ruchów i użytkowania wyposażenia.

W przypadku, gdy zespół nie posiada gabinetów lekarskich oddzielnie dla dzieci i osób dorosłych, posiedzenia składów orzekających o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności nie powinny odbywać się w tym samym dniu.

Pomieszczenia, w których odbywają się postępowania w sprawie orzekania o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub wskazaniach do ulg i uprawnień, wymagają zapewnienia warunków organizacyjnych i technicznych umożliwiających osobie zainteresowanej lub dziecku:

1. poszanowanie ich dóbr osobistych w trakcie badań lekarskich i prowadzenia rozmów przez członków składów orzekających; 
2. zapewnienie przestrzegania tajemnicy lekarskiej; 
3. zachowanie poufności i ochrony danych osobowych.

Nowe rozporządzenie określa także wskazania, według których następuje kwalifikowanie do odpowiednich stopni niepełnosprawności.

Symbole przyczyn niepełnosprawności:

1.  01-U - upośledzenie umysłowe; 
2. 02-P - choroby psychiczne; 
3. 03-L - zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu; 
4. 04-O - choroby narządu wzroku; 
5. 05-R - upośledzenie narządu ruchu; 
6. 06-E - epilepsja; 
7. 07-S - choroby układu oddechowego i krążenia; 
8. 08-T - choroby układu pokarmowego; 
9. 09-M - choroby układu moczowo-płciowego; 
10. 10-N - choroby neurologiczne; 
11. 11-I - inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego.

Symbol przyczyny niepełnosprawności zawarty w orzeczeniu o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub wskazaniach do ulg i uprawnień odzwierciedla rozpoznanie choroby, która powoduje zaburzenia funkcji organizmu oraz ogranicza wykonywanie czynności życiowych i aktywności społecznej.
 
Orzeczenie może zawierać więcej niż jeden, ale nie więcej niż trzy symbole przyczyn niepełnosprawności, które wpływają na zaburzenie funkcji organizmu.

Legitymacje

W przypadku wydania orzeczenia o niepełnosprawności dziecka starosta wystawia legitymację dokumentującą niepełnosprawność.
W przypadku orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień osoby, która ukończyła 16 rok życia, starosta wystawia legitymację dokumentującą stopień niepełnosprawności.

Na wniosek osoby, która uzyskała orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub przedstawiciela ustawowego dziecka w legitymacji wpisuje się symbol przyczyny niepełnosprawności, jeśli może to ułatwić danej osobie korzystanie z należnych ulg i uprawnień.

Legitymacje dokumentujące niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności wystawione przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, zachowują ważność na czas w nich określony.

Źródło:

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.97.123.776, z późn. zm.),
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U.03.139.1328),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz.U.02.17.162).

Zobacz także:

Uli i uprawnienia przysługujące osobom niepełnosprawnym

Adresy i telefony Powiatowych Zespołów ds. Orzekania o Niepełnosprawności

Opracowanie: Anna Jastrzębska