Mam maturę i co dalej?

Gdzie iść na studia? Jaki kierunek wybrać…? Takie pytania zadają sobie każdego roku tysiące absolwentów szkół średnich. Muszą podjąć decyzję, która może wpłynąć na całe ich życie.

Przed szczególnie trudną decyzją stoją absolwenci z niepełnosprawnością, dla których rozpoczęcie studiów wymaga zmiany stylu życia, miejsca zamieszkania, a przede wszystkim przełamania strachu przed samodzielnością. Równie ważny jak wybranie „przyszłościowego” kierunku studiów, jest wybór uczelni i miasta otwartego na potrzeby studentów z niepełnosprawnością.

Ciekawym miejscem do studiowania jest bez wątpienia Kraków ze swoją bogatą ofertą edukacyjną i coraz bardziej przyjazną infrastrukturą. W Krakowie funkcjonują cztery uniwersytety, w tym najstarszy w Polsce – Uniwersytet Jagielloński (UJ), dwie uczelnie techniczne o światowej renomie oraz kilka ośrodków prywatnych. W opinii samych studentów zajęcia prowadzone są na bardzo wysokim poziomie. Prym w nauczaniu języków obcych wiedzie Uniwersytet Pedagogiczny (UP), od lat w czołówce tego typu uczelni. Jeśli dodamy do tego Politechnikę Krakowską (PK) i Akademię Górniczo-Hutniczą (AGH), które kształcą przyszłych inżynierów, informatyków, architektów i specjalistów nowych technologii, otrzymamy wachlarz możliwości. Dla osób pragnących studiować nauki medyczne bogatą ofertę ma Collegium Medicum UJ.

Przy wyborze kierunku studiów ważna jest rzetelna ocena własnych możliwości. Dostanie się na wymarzone studia nie oznacza końca zmagań. Na studenta z niepełnosprawnością czeka szereg przeszkód natury technicznej i emocjonalnej. Oprócz łatwych do zidentyfikowania barier architektonicznych dochodzą trudności z odpowiednim dostosowaniem pomocy: drukowanych i elektronicznych, na których najczęściej oparty jest proces edukacyjny, oraz organizacyjne dostosowanie uczelni. Nie bez znaczenia jest przełamanie barier psychicznych i społecznych.

Na zdjęciu: Zajęcia w Collegium Medicum. Fot.: Tytus Żmijewski/Forum

Uczelnie, wychodząc naprzeciw tym problemom, organizują Biura ds. Osób Niepełnosprawnych lub powołują Pełnomocników Rektora ds. Osób Niepełnosprawnych (wybrane adresy w ramce). Do tych instytucji powinni zgłaszać się studenci z różnymi niepełnosprawnościami po wszelką niezbędną pomoc, aby komfortowo się uczyć i dobrze funkcjonować na uczelni. Pracujący tam specjaliści, najczęściej niepełnosprawni absolwenci tychże uczelni, służą swą wiedzą i doświadczeniem młodszym kolegom. Radzą m.in., z jakich ulg  i stypendiów można skorzystać. Większość Biur ds. Osób Niepełnosprawnych współpracuje ze sobą, dlatego bywa, że student z niepełnosprawnością korzysta np. z zajęć sportowych na innej uczelni.

Nauka

Bardzo bogatą ofertą może pochwalić się Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych AGH, dzięki któremu można np. wypożyczyć sprzęt rehabilitacyjno-edukacyjny: dyktafony lub system FM. Pracownicy Biura są otwarci na sugestie oraz pomysły studentów, np. pomogli wyposażyć ich w specjalne kamery powiększające obraz z tablicy. Organizują też imprezy integracyjne. Co roku dzięki staraniom Zrzeszenia Studentów Niepełnosprawnych AGH, PK i UE w Krakowie organizowane są dwutygodniowe obozy w urokliwych miejscach Polski.

Najmłodszym „dzieckiem” Biura AGH jest „Semestralnik” Zrzeszenia Studentów Niepełnosprawnych, który powstał z inicjatywy Andrzeja Wójtowicza. Przy jego wydawaniu współpracuje coraz więcej krakowskich uczelni, w tym największe: UJ, PK, AGH, UE, UP, Papieska Akademia Teologiczna (PAT). Ta pionierska inicjatywa pozwala środowisku akademickiemu profesjonalnie i w ciekawy sposób przedstawić różnorodne aspekty życia studentów z niepełnosprawnością. „Semestralnik” porusza najbardziej istotne kwestie środowiska, jak np. nieuprawnione zajmowanie miejsc parkingowych, dostępność akademików itp. Opisuje również wydarzenia z życia studentów (wycieczki, spotkania, koncerty). Radzi i informuje. Jak mówią twórcy pisma, podstawowym jego celem jest dotarcie do jak największej liczby osób z niepełnosprawnością i pełnosprawnych pracowników uczelni. Chcą przełamywać bariery mentalne, aby osoby z niepełnosprawnością mogły pełniej uczestniczyć w życiu akademickim, promować ich wizerunek poprzez pokazywanie aktywności. Autorzy mają też na uwadze uczniów szkół średnich, którym chcą uświadamiać, że studiowanie osób z niepełnosprawnościami nie jest niczym nadzwyczajnym, i tym samym niwelować ich lęki. Wersja drukowana periodyku dostępna jest w Biurach i Zrzeszeniach Uczelni wchodzących w skład redakcji. Gazetka jest dostępna też w wersjach elektronicznych: na płytach CD oraz stronie www.zsn.agh.edu.pl/kssn, na której można skorzystać z opcji powiększania tekstu i grafiki. Istnieje też  możliwość otrzymania wersji brajlowskiej pisma.

Nowoczesność

Uczelnia w ramach realizacji programu: „AGH uczelnią przyjazną wobec osób niepełnosprawnych” wyposażona jest w Pracownię Tyfloinformatyki. W uczelnianym Centrum Informatyki niedowidzący studenci korzystają ze specjalistycznego sprzętu i oprogramowania, a także ze szkolenia i pomocy w ich instalacji, obsłudze itp. W Pracowni adaptuje się również materiały dydaktyczne na alfabet Braille’a lub postać elektroniczną – dźwiękową lub jako pliki tekstowe. W Bibliotece Głównej można korzystać ze zbiorów w alternatywnej formie zapisu, a w czytelni z powiększalnika tekstu. Uczelnia przygotowała dla pojazdów osób mających problemy z poruszaniem się miejsca parkingowe w pobliżu budynków, w których odbywają się zajęcia.

Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych UJ dysponuje najnowocześniejszą na polskich uczelniach pracownią multimedialną, wyposażoną w niezbędny sprzęt specjalistyczny i oprogramowanie, m.in. w pętlę induktofoniczną, tablicę interaktywną, system świetlnego wywoływania do odpowiedzi, ławki ustawione w podkowę, co ułatwia odczytywanie mowy z ust, stanowisko komputerowe z łączem internetowym, multimedialny słownik języka angielskiego oraz interaktywny program nauki tego języka. Pracownia zapewnia też korzystne warunki świetlne i akustyczne. Podobną pomoc oferują inne uczelnie.

Na zdjęciu: Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fot.: Andrzej Wiernicki/Forum

Wykazując dużą elastyczność w zaspokajaniu potrzeb studentów z niepełnosprawnością, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych UJ współpracuje z kadrą wykładowców w celu dostosowania sposobu nauki do indywidualnych potrzeb studentów. Przekazuje informacje o formach pomocy, aby nauka była jak najbardziej efektywna. Zapewnia też wsparcie osobom z zaburzeniami psychicznymi. UJ ma wiele zabytkowych, niedostępnych architektonicznie budynków. Rolą Biura jest wpływanie na administratorów poszczególnych obiektów, aby dokonywali w nich niezbędnych adaptacji. Od lat uczelnia realizuje międzynarodowe projekty, dzięki czemu pracownicy mogą zapoznawać się z europejskimi standardami wspierania osób z niepełnosprawnością.

Inne krakowskie uczelnie też nie mają się czego wstydzić. Kampus Uniwersytetu Ekonomicznego jest przyjazny dla studentów z niepełnosprawnością i został nagrodzony podczas konkursu architektonicznego „Kraków bez barier”. Wśród prywatnych uczelni komfortowe warunki do studiowania oferuje Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Kampus uczelni jest przystosowany dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, można tu także skorzystać z oferty Biura ds. Osób Niepełnosprawnych.

Mieszkanie

Największe uczelnie dysponują własnymi akademikami, w których są dostosowane pokoje. Do akademików prowadzą podjazdy, wejścia są bez progów, a w środku windy.  Pokoje są przestronne i też bez progów. Mają łazienki z pełnym oporęczowaniem oraz aneksy kuchenne z obniżonymi blatami i płytami grzewczymi. Studenci niedosłyszący mogą np.: w akademiku AGH zająć pokoje z sygnalizacją świetlną zamiast zwykłego dzwonka. Osoby niedosłyszące mają ułatwiony kontakt z otoczeniem, bo w ich akademiku mieści się Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych AGH, a pracownicy posługują się językiem migowym.

Na zdjęciu: Dom Studencki "Żaczek". Fot.: Wojcich Kryński/Forum

O miejsca w dostosowanych pokojach akademików Politechniki Krakowskiej mogą ubiegać się też studenci z innych uczelni. W Krakowie ułatwiono procedurę przyznawania pokoju w akademiku. Zrezygnowano z progu dochodowego, tak więc i zamożniejsi studenci z niepełnosprawnościami mogą ubiegać się o pokój. O miejsce w akademiku należy postarać się odpowiednio wcześniej, szczególnie wtedy, gdy studentowi zależy na specjalnym pokoju jednoosobowym.

Sport

Studia to nie tylko nauka. Uczelnie proponują różne formy rekreacji. Atrakcyjną ofertą sportową dla studentów z niepełnosprawnością może pochwalić się AGH. Przy uczelni działają sekcje: koszykówki na wózkach i szermierki na wózkach. Trenerem koszykarzy jest Adam Zdechlikiewicz, zajmujący się szkoleniem osób z niepełnosprawnością od ponad 30 lat. Przez wiele lat trenował reprezentację Polski. Zajęcia odbywają się 2 x w tygodniu po 1,5 godziny.

Szermierze trenują pod okiem Wojciecha Ryczka, brązowego medalisty Mistrzostw Europy we florecie z 1991 roku. Zajęcia odbywają się raz w tygodniu i trwają 1,5 godziny (można też ustalić treningi indywidualne).

Studenci mogą też korzystać z siłowni i basenu, nagrodzonego w Konkursie „Kraków bez barier 2008”.

Komunikacja

Sprawne poruszanie się po Krakowie ułatwia przyjazna komunikacja. Po mieście jeździ tabor w 91 proc. niskopodłogowy. Reszta pojazdów jest sukcesywnie modernizowana, a każdy nowy zakup konsultowany ze środowiskiem osób z niepełnosprawnością.

Na mocy uchwały Rady Miasta Krakowa osoby z niepełnosprawnością mające orzeczenie określające znaczny stopień niepełnosprawności lub całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji (dawna I grupa inwalidzka) lub niezdolność do samodzielnej egzystencji są uprawnione wraz z opiekunem towarzyszącym w pojeździe do przejazdów bezpłatnych. Mogą z tego skorzystać też osoby niewidome wraz z przewodnikiem i osoby z umiarkowanym stopieniem niepełnosprawności kończyn dolnych (dawna II grupa inwalidzka). Prawo do bezpłatnych przejazdów przyznawane jest na podstawie legitymacji wydanej przez uprawniony organ lub dokumentu potwierdzającego niepełnosprawność.

Uprawnienia

W odnalezieniu się w gąszczu ulg i uprawnień z pewnością pomogą pracownicy Referatu ds. Problematyki Osób Niepełnosprawnych. W poważniejszych sprawach można liczyć na pomoc i interwencję Bogdana Dąsala, Pełnomocnika Prezydenta Miasta Krakowa ds. Osób Niepełnosprawnych, który wraz z Referatem, realizuje projekty przyczyniające się do integracji osób z niepełnosprawnością ze społecznością Krakowa. Studenci z niepełnosprawnościami mogą też liczyć na fachową pomoc specjalistów krakowskiego Centrum Integracja (ul. Piłsudskiego 6 - oficyna, tel. 012 424 04 03). W ramach Centrum działa także biuro pośrednictwa pracy. Jest to tym istotniejsze, że coraz więcej studentów w wolnych chwilach podejmuje pracę.

Na zdjęciu: Centrum Integracja w Krakowie. Fot.: Piotr Stanisławski

Rozrywka

Życie studenta to też zabawa. W wolnych chwilach można wybrać się do kina, teatru, opery lub filharmonii. Można pójść na koncert do jednego z klubów studenckich albo na występ kabaretu. Coraz więcej tych miejsc jest przyjaznych dla osób z niepełnosprawnością. Kraków nie zasypia. Aby się o tym przekonać, wystarczy wieczorem pójść na Rynek Główny czy restaurowany obecnie Kazimierz. Miasto słynie też z plenerowych imprez. Co roku w czerwcu odbywają się: wielka i kolorowa Parada Smoków na Wiśle oraz Wianki – duży koncert u stóp Wawelu, z udziałem polskich i zagranicznych gwiazd. Imprezy mają charakter otwarty. Ważnym punktem życia krakowskich żaków są juwenalia. Co roku w maju studenci na dwa tygodnie przejmują klucze do miasta. Biesiady studenckie, koncerty gwiazd polskiej sceny muzycznej i kabaretowe wieczory to tylko niektóre atrakcje. Bez wątpienia każdy znajdzie coś dla siebie.

Na zdjęciu: Budynek Opery Krakowskiej. Fot.: Grzegorz Kozakiewicz/Forum

Nie ma jak Kraków

Kraków to ciekawe miejsce do studiowania. Oczywiście jest jeszcze dużo do zrobienia, aby studentom z niepełnosprawnościami żyło się lepiej oraz by mogli w pełni uczestniczyć w życiu uczelni i miasta, ale już dziś Kraków oferuje absolwentom wiele możliwości dalszego rozwoju i pracy. Interesującą inicjatywą jest porozumienie czterech krakowskich uczelni wyższych i Elektrociepłowni Kraków S.A., w ramach którego studenci będą mieli okazję odbywać praktyki w EC Kraków, a po ich pozytywnym ukończeniu starać się tam o pracę. Bez wątpienia Kraków stanowi ważny i atrakcyjny punkt na akademickiej mapie Polski.