Prawnik radzi: Pełnomocnictwo do rachunku bankowego

Czy czynności związane z korzystaniem z rachunku bankowego należy dokonywać osobiście, czy można ustanowić w tym celu pełnomocnika?

Prawnik Marcin J. Koszowski: Banki prowadzą rachunki bankowe w oparciu o zawartą umowę, na mocy której zobowiązują się do dokonywania określonych czynności. Wyraźnie stanowi o tym art. 725 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.

Nie ulega zatem wątpliwości, iż rachunek bankowy pozostaje niezbędnym narzędziem, dzięki któremu w bezpieczny sposób dysponujemy zgromadzonym na nim kapitałem. Umowa rachunku bankowego przewiduje wyraźne oznaczenie stron – banku i posiadacza rachunku. Taka konstrukcja umowy nie wyłącza jednakże dokonywania pewnych czynności przez osobę trzecią – pełnomocnika do rachunku bankowego.

Instytucję pełnomocnictwa przewidują przepisy o przedstawicielstwie Ustawy kodeks cywilny. Zgodnie z art. 95 § 1 kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela, z tym że podstawą umocowania do działania
w cudzym imieniu jest ustawa lub oświadczenie reprezentowanego – pełnomocnictwo.

Co istotne, udzielenie pełnomocnictwa nie pociąga za sobą skutku w postaci ustanowienia rachunku wspólnego. Ten prowadzony jest bowiem dla kilku osób fizycznych w oparciu
o przepis art. 51 prawa bankowego.  Należy ponadto podkreślić, iż wszelkie czynności prawne dokonywane przez pełnomocnika w imieniu i w interesie mocodawcy, odnoszą skutek nie wobec samego pełnomocnika, ale bezpośrednio wobec reprezentowanego (udzielającego pełnomocnictwo).

Ustanowienie pełnomocnictwa do rachunku bankowego nie jest czynnością skomplikowaną. Osoba, która wyraża wolę dokonywania czynności związanych z rachunkiem bankowym przez pełnomocnika, powinna udzielić pełnomocnictwa na piśmie. Czynnikiem konstytuującym uprawnienie pełnomocnika nie jest jednakże dokument. Fundamentalną rolę odgrywa bowiem w tym zakresie oświadczenie woli mocodawcy. Pełnomocnictwo do rachunku bankowego nie musi być ponadto sporządzone w formie aktu notarialnego. Ustawodawca przewiduje bowiem zachowanie tej formy pełnomocnictwa dla szczególnych czynności, wskazanych w ustawie (na przykład do sprzedaży oznaczonej nieruchomości). Pełnomocnictwa udzielić można nie tylko osobie pełnoletniej, posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych, ale również i osobie, która posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych. W dokumencie pełnomocnictwa należy umieścić dane dotyczące zarówno mocodawcy, jak i pełnomocnika – a zatem ich imiona i nazwiska, oznaczenie miejsca zamieszkania, ewentualny termin, na który pełnomocnictwo zostało udzielone, datę oraz wskazanie przedmiotu czynności, do wykonania których pełnomocnik został umocowany. Pod treścią dokumentu podpisuje się mocodawca, jednakże banki wymagają również złożenia wzoru podpisu pełnomocnika.

Tylko od woli właściciela rachunku zależy, do jakich czynności zostanie umocowany pełnomocnik, a zatem czy właściciel zdecyduje o umocowaniu do nieograniczonego dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku, czy też udzieli pełnomocnictwa do dokonywania czynności, określając ich rodzaj.

Stosunek pełnomocnictwa wygasa z kilku przyczyn. Podstawową jest upływ czasu, na jaki zostało ono udzielone, jeżeli przewidziano taki termin. Wygasa ono również
w  wypadku, gdy mocodawca odwołuje pełnomocnictwo. Czynność taka nie wymaga uzasadnienia – jak wskazano, udzielenie pełnomocnictwa opiera się bowiem na oświadczeniu woli mocodawcy. W sytuacji, gdy pełnomocnictwo udzielone zostało dla określonej czynności, wygasa ono również z chwilą jej dokonania. Pozostałe dwie przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa to zrzeczenie się pełnomocnictwa przez umocowanego oraz śmierć pełnomocnika bądź mocodawcy. Wygaśnięcie pełnomocnictwa skutkuje obowiązkiem zwrotu dokumentu. Zasada ta stanowi o swego rodzaju ostrożności, aby były pełnomocnik nie dokonywał czynności prawnych w imieniu mocodawcy, w oparciu o dokument pełnomocnictwa.

Instytucja pełnomocnictwa ma doniosłe znaczenie w obrocie prawnym. Zakłada bowiem działanie na rzecz i w interesie mocodawcy przez wybranego i darzonego zaufaniem pełnomocnika. Udzielenie pełnomocnictwa do rachunku bankowego może ograniczyć zatem działania osoby z niepełnosprawnością – mocodawcy do niezbędnego minimum, przy jednoczesnej realizacji uprawnień właściciela rachunku, wynikających z zawartej z bankiem umowy. 

Marcin J. Koszowski - prawnik. Ukończył Wydział Prawa i Administracji oraz Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. Wykładowca prawa cywilnego i prawa finansów publicznych. Specjalizuje się w prawie cywilnym oraz prawie bankowym. Pracuje w Kancelarii Radców Prawnych - Z. Rogowski, I. K. Wiśniewska sp. p. w Katowicach.