Kultura dostępności – jak ważne są napisy i audiodeskrypcja

- Jeszcze kilkanaście lat temu wydawało się, że kultura jest czymś luksusowym i ekskluzywnym, czyli dla elit. Dziś mówimy o likwidacji barier, bo uważamy, że kultura jest dla każdego – stwierdziła Małgorzata Pacholec z Polskiego Związku Niewidomych. Jako osoba ociemniała dobrze wie, jak to jest stracić dostęp do pełnego korzystania ze sztuki i z kultury. Ten stan rzeczy zmienia się dzięki inicjatywom oddolnym, które dążą do tego, by kultura była bez barier.

„Warszawski Tydzień Kultury Bez Barier” taka inicjatywa jest organizowana już po raz czwarty przez Fundację Kultury bez barier. W tym roku będzie on trwał w dniach 23 września - 2 października i 7-9 października, a poprzedziła go konferencja prasowa w Teatrze Ochoty.

W instytucjach kultury z całej Polski odbywać się będzie ponad 100 imprez i akcji nakierowanych na osoby z różnymi niepełnosprawnosciami. Warsztaty oprowadzania, kuratorskie, zajęcia edukacyjne – ale też przedstawienia i pokazy filmów z audiodeskrypcją i napisami dla osób niesłyszących. A celem tych wydarzeń jest to... by nie były one więcej potrzebne, a cała kultura była po prostu bez barier.

Festiwal inny niż wszystkie

- Przez te cztery lata udało nam się rozpocząć długi proces tworzenia kultury bez barier w Warszawie – tłumaczy Janina Szwajcowska, wicedyrektor Biura Kultury m.st. Warszawy. – Przeprowadziliśmy audyty we wszystkich naszych instytucjach, które pozwoliły na stwierdzenie potrzeb. Zaczęliśmy realizować projekty dotyczące wyposażenia instytucji w sprzęt umożliwiający uczestniczenie w kulturze osobom z niepełnosprawnością. W tej chwili przeszkolonych jest 150 osób, 12 teatrów jest wyposażonych w sprzęt 90 spektakli ma audiodeskrypcję – wylicza dyrektor Szwajcowska.

Sami uczestnicy Festiwalu zauważają brak np. audiodeskrypcji w instytucjach kultury, który wyklucza osoby z niepełnosprawnością wzroku z pełnego udziału w odbiorze sztuki.

Powrót do kina

- Ja jestem osobą ociemniałą. Kiedyś oglądałam filmy i przedstawienia teatralne, czytałam książki, podziwiałam sztukę. Kiedy straciłam wzrok to była wielka strata – wspomina Małgorzata Pacholec, która przez lata miała dostęp jedynie do „dźwiękowej strony” filmów. – Kiedy poszłam pierwszy raz w życiu na film z audiodeskrypcją to potem przez dwa tygodnie nie mogłam przestać o nim myśleć. Ja to wszystko widziałam, to wszystko wyświetlało się w mojej głowie. Audiodeskrypcja pozwala nam w pełni oglądać filmy – tłumaczy pani Pacholec. 

Całe szczęście, coraz więcej przedstawicieli branży filmowej i teatru zauważa potrzeby osób z niepełnosprawnością wzroku. Przykładem może być choćby obecny na otwarciu Festiwalu Łukasz Bodzak z filmy Aurum Film, producent filmu o rodzinie Beksińskich pt. „Ostatnia rodzina”. 

Audiodeskrypcja – żaden koszt

- Poprzedni nasz film „Carte Blanche” z Andrzejem Chyrą, opowiadał historie inspirowaną życiem niewidomego nauczyciela Macieja Białka – mówił Łukasz Bodzak. – Razem z reżyserem i dystrybutorem filmu stwierdziliśmy, że w wypadku tego filmu audiodeskrypcja jest rzeczą naturalną.

Tak samo naturalne było dla niego i jego współpracowników dodanie audiodeskrypcji do „Ostatniej rodziny”. Zwłaszcza, że audiodeskrypcja nie wpływa praktycznie w żaden sposób na wydatki związane z filmem.

- Jeżeli chodzi o film to koszty związane z audiodeskrypcją nie są duże i wynoszą kilka tysięcy złotych – zaznacza stanowczo producent. – W skali całego budżetu wprowadzania filmu do kin to zaledwie promil. To nie powinno być przedmiotem dyskusji. To samo dotyczy napisów dla osób niesłyszących.

Tego samego zdania jest Joanna Nawrocka, dyrektor naczelna teatru Ochoty, jedna z organizatorek Festiwalu.  

- Dla nas koszt przygotowania audiodeskrypcji i napisów jest porównywalny z kosztem jednorazowego zagrania spektaklu, a audiodeskrypcję przygotowujemy tylko raz. Nie jest to więc koszt tak znaczący, byśmy nie mogli sobie na to pozwolić – zauważa pani dyrektor.

Podobnie jest w przypadku np. udostępniania osobom z niepełnosprawnością wzroku wystaw w muzeach galeriach.

Pełną listę wydarzeń Warszawskiego Tygodnia Kultury Bez Barier i informacje na ich temat można znaleźć na stronie Festiwalu.