Paraolimpijczycy apelują do mediów: piszcie o nas normalnie, jak o sportowcach

Zdajemy sobie sprawę z tego, że wielu dziennikarzy, także sportowych, na co dzień nie pisze o sporcie paraolimpijskim i samych zawodnikach z niepełnosprawnością. Nie chcemy ich pouczać, chodzi jedynie o wyjaśnienie pewnych spraw. Dlatego przygotowaliśmy miniporadnik, w którym oddajemy głos samym paraolimpijczykom.

Po pierwsze: niech piszą

- Przede wszystkim, niech w ogóle o nas piszą – śmieje się Natalia Partyka, tenisistka stołowa, niepokonana na Igrzyskach Paraolimpijskich od Aten (2004), która w tym roku po raz trzeci walczyła też w Igrzyskach Olimpijskich. – Narzeka się, że ludzie nic o nas nie wiedzą, ale to także przez to, że się tego sportu w mediach nie pokazuje. Jeśli ludzie mogliby zobaczyć nasze sukcesy, to myślę, że bardziej by się nami zainteresowali. Jeśli umożliwimy im poznanie sportu paraolimpijskiego, to myślę, że się w niego „wkręcą” i będą kibicować. Przecież tu także są duże emocje, a może ich być nawet więcej, bo często za kimś, kto biegnie na protezach, stoi dodatkowa historia, która to wszystko podkręca.

Po drugie: sport przed historią

Natalia Partyka chciałaby jednak, by na pierwszym planie był sportowiec i jego występ, a nie – często trudna – historia.

- Warto, by pokazywano nas jako sportowców – podkreśla zawodniczka. – Za każdym sportowcem idzie inna historia, za każdym paraolimpijczykiem też i każdy ma pewnie dużo do opowiedzenia. Ale najważniejsze jest to, żeby ta opowieść nie wychodziła na pierwszy plan, bo Igrzyska Paraolimpijskie, same zawody, to nie jest miejsce i czas, żeby pisać o tych – często smutnych – historiach. Skupmy się na sukcesach sportowych, bo przecież każdy z nas jedzie na igrzyska po to, żeby przywieźć medal, osiągnąć jak najlepszy wynik. Igrzyska Paraolimpijskie to święto sportu, więc piszmy przede wszystkim o sporcie.

Po trzecie: krytyka jest OK

Skoro więc pisać o sporcie, to czy wolno także krytykować za nieudany występ? Czy może traktować inaczej, bardziej pobłażliwie, delikatnie? Justyna Kozdryk, srebrna medalistka Igrzysk Paraolimpijskich w Pekinie w 2008 r., nie obawia się krytyki, o ile jest konstruktywna, oparta na faktach.

Justyna Kozdryk, fot. Robert Szaj

- Nie trzeba nas tylko chwalić – śmieje się. – My też uczymy się przyjmowania krytyki. Oczywiście, nie chcę mierzyć wszystkich jedną miarą, ale nawet w moim środowisku ciężarowców podpatrujemy swoje starty i jeden drugiemu mówi, że to czy tamto zrobił źle. Kiedyś takie słowa dziwiły: „Jak to?! Nieprawda! Wszystko było dobrze!”. Teraz jest inaczej: „Cieszę się, że zauważyłeś błąd, bo ja tego nie widzę”. Uczymy się więc tak odbierać krytykę, żeby nas czegoś nauczyła.

Podobnego zdania jest sprinter Michał Derus, dwukrotny mistrz świata na 100 m. On też uważa, że w relacjach należy być uczciwym. Jeśli ktoś popsuł swój start, to krytyka jest uzasadniona.

- Jest to sport jak każdy inny – mówi. – Dążymy do tego, żeby osiągać jak najlepsze rezultaty i zdobywać medale, natomiast wiadomo, że nie zawsze i nie wszystkim może się udać. Taka jest natura sportu. Jestem więc zdania, by nie zamykać nas pod takim kloszem, że jesteśmy osobami niepełnosprawnymi, że jak my świetnie wszystko robimy, że tyle mamy przeciwności, a trenujemy.

Po czwarte: paraolimpijczycy nie są chorzy

Michał Derus zauważył też pewien błąd znaczeniowy, który zdarza się w relacjach.

- Zwróciłem uwagę, że paraolimpijczycy bywają przedstawiani jako „chorzy sportowcy” – podkreśla. –Czy my jesteśmy tacy chorzy? Wiadomo, nasza niepełnosprawność niekiedy wynika z różnego rodzaju schorzeń, ale żebyśmy byli chorzy? Dość kiepskie sformułowanie.

Michał Derus, fot. kadr z filmiku, youtube.com

Warto więc jeszcze raz powtórzyć: niepełnosprawność nie równa się chorobie. Może się równać lub z niej wynikać, ale „chory” to nie jest wyraz wymienny z „niepełnosprawny”.

Po piąte: nie tylko dzielni

Joanna Mendak, trzykrotna mistrzyni paraolimpijska w pływaniu, nie jest z kolei zwolenniczką sprowadzania wysiłku paraolimpijczyków do stwierdzenia, że „są dzielni”.

- Każdy z nas jest dzielny, nieważne, czy jest to osoba pełnosprawna, czy osoba, która ma pewne ograniczenia – podkreśla. – Każdy podejmuje pewne wyzwanie, stawia sobie jakiś cel, który wiąże się z ograniczeniami, wynikającymi chociażby z życia na walizkach, w hotelach, z mniejszym kontaktem z bliskimi, zaległościami na uczelniach, w szkole czy chociażby z takim fizycznym bólem, wynikającym ze zmęczenia lub z kontuzji, które są tak samo obecne w sporcie olimpijskim, jak i paraolimpijskim.

Po szóste: nie twórzmy superbohaterów

Media miewają tendencję do robienia z osób z niepełnosprawnością (nie tylko paraolimpijczyków) suberbohaterów lub – druga skrajność – osób potrzebujących pomocy.

- Z jednej strony nie użalajmy się, ale z drugiej – nie róbmy z zawodników aż takich superbohaterów – zaznacza Natalia Partyka. – Oczywiście, każdy wiele przeszedł, pokonał wiele przeszkód, ale my nie jesteśmy jakimiś nadludźmi, jak to w mediach jest często pokazywane. Mamy sportowca, który ostro trenował i zapracował sobie na to, żeby pojechać na igrzyska, więc traktujmy go przede wszystkim jako sportowca właśnie. Niepełnosprawność niech będzie na drugim planie, a nie odwrotnie. Nie piszmy wyłącznie przez pryzmat niepełnosprawności.

Maciej Lepiato podczas skoku wzwyż, fot. Marta Kuśmierz

- Myślę, że trzeba przede wszystkim pisać normalnie, tak jak jest – uważa Maciej Lepiato, mistrz paraolimpijski z Londynu w skoku wzwyż. – Nie koloryzować pewnych spraw, nie robić z nas nadludzi. Jest sukces, piszmy o tym sukcesie. Ale nie popadajmy też w skrajności w drugą stronę. Myślę, że normalność i zdrowy rozsądek są w tym przypadku najlepsze.

Po siódme: zagłębiajmy się

Na istotną rzecz zwrócił uwagę Bartosz Tyszkowski, rekordzista świata w dysku i kuli w swojej kategorii sprawności. Chodzi mu właśnie o te kategorie.

- Wydaje mi się, że największy problem jest z grupami sprawności, dużo osób po prostu nic o nich nie wie – zaznacza. – Ja sam jestem w tym sporcie już jakieś 6-7 lat i do końca nie znam wszystkich grup, a co dopiero zwykły kibic. Te grupy są łączone i to może być trochę śmieszne, że np. wygrywa ktoś, kto w biegu był trzeci. Musi więc to być opisane dla takiego zwykłego człowieka, żeby wiedział, o co w ogóle chodzi.

Problem ten potwierdza Joanna Mendak.

- Sport paraolimpijski bywa dziwnie pokazywany, ponieważ mało kto zna dokładnie przepisy, orientuje się w podziałach na grupy niepełnosprawności, systemie klasyfikacji – podkreśla. – Fajnie prezentowali to np. Brytyjczycy w studiach paraolimpijskich w 2012 r. Biegał taki biały miś i tłumaczył zasady każdej dyscypliny sportu, podział zawodników na grupy ze względu na poziom sprawności. Łatwiej było wtedy komentatorom odnieść się do tego, co się dzieje na obiektach. To było dość czytelne.

Na portalu zamieściliśmy więc szczegółowe opisy poszczególnych dyscyplin paraolimpijskich, wraz z wyjaśnieniem ich adaptacji do potrzeb zawodników z różnymi rodzajami niepełnosprawności oraz kategorii, w których rywalizują.

Pływaczka Joanna Mendak z trenerem Edwardem Decem, fot. Robert Szaj

Po ósme: piszmy nie tylko teraz

Na jeszcze jedną sprawę zwraca uwagę Justyna Kozdryk.

- Mamy teraz rok Igrzysk Olimpijskich i Paraolimpijskich, i na nich się głównie skupiamy – mówi. – Uważam, że powinno być więcej informacji o każdych zawodach rangi międzynarodowej – mistrzostwach Europy, świata – z których przywozimy wiele medali.

Sztangistka podkreśla, że miałoby to wpływ na zwiększenie wiedzy o sporcie osób z niepełnosprawnością. Widzowie, słuchacze, czytelnicy wiedzieliby wówczas, że sportowcy z niepełnosprawnością nie biorą się znikąd, że nie wygląda to tak, iż wstają z kanapy i jadą na igrzyska.

- To nie jest takie łatwe – podkreśla Bartosz Tyszkowski. – To jest tak samo, jak z osobą pełnosprawną. My trenujemy dwa-trzy razy dziennie, w tym roku mieliśmy chyba prawie co miesiąc obozy, więc to też nie jest tak, że dana osoba przychodzi znikąd i robi rekordy świata. Ja trenuję sześć-siedem lat i dopiero w tamtym roku, po tej wieloletniej bardzo ciężkiej pracy, udało mi się pobić dwa rekordy świata.

Co robić?

Jak więc relacjonować starty paraolimpijczyków? Dobrze podsumowuje to Joanna Mendak.

- Myślę, że doskonały kierunek pokazali brytyjscy dziennikarze podczas Igrzysk Paraolimpijskich w Londynie – zaznacza. – Rano otwierało się tam gazety i można było przeczytać o sukcesach Brytyjczyków, którzy zdobywali złote, srebrne czy brązowe medale, że ktoś pobił rekord świata, że na trybunach zasiedli przedstawiciele władz państwa. „Sprzedawano” to tam przede wszystkim jako sukces, a dopiero drugim elementem były ograniczenia wynikające z dysfunkcji narządu wzroku czy ruchu. To jest dobry kierunek. Byłoby fajnie, gdyby polskie media też tak do tego podchodziły.