Orzecznictwo w KRUS a inne orzeczenia

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) jest instytucją powołaną do kompleksowej obsługi odrębnego ubezpieczenia społecznego rolników.

Na początek trochę historii: niegdyś obowiązywał jednolity system orzekania o niepełnosprawności. Nie było podziału na orzeczenia rentowe i pozarentowe i kryteria zawodowe. Osoby z niepełnosprawnością (w tym także rolnicy) były zaliczane do I, II, III grupy inwalidzkiej. Pojęcie renty inwalidzkiej dla rolnika pojawiło się dopiero w Ustawie z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu nieruchomości rolnych w zagospodarowanie lub na własność Państwa oraz o zaopatrzeniu emerytalnym właścicieli tych nieruchomości i ich rodzin (Dz. U. Nr 38, poz. 166). Do tego czasu właściciele indywidualnych gospodarstw rolnych nie mieli prawa do świadczeń z tytułu niepełnosprawności.

System orzecznictwa przeszedł duże zmiany i obecnie obowiązują cztery rodzaje orzecznictwa, regulowane odrębnymi ustawami i prowadzone przez różne instytucje:

• do celów rentowych w ZUS – orzecznictwo rentowe, w I instancji prowadzone przez lekarzy orzeczników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), oraz w II instancji – przez Komisje Lekarskie ZUS. W tym systemie za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła – w znacznym stopniu – zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji. W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji;
• do celów rentowych w KRUS – orzecznictwo rentowe prowadzone przez lekarzy rzeczoznawców (w I instancji) i Komisje Lekarskie Kasy (w II instancji), związane z ustalaniem prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy. Prawo do tego świadczenia uzyska w Kasie rolnik (domownik), który:
  • jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym,
  • powyższa niezdolność powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub w okresach wymienionych poniżej, lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,
  • podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres wynoszący co najmniej:
    • rok, jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w wieku do 20 lat,
    • 2 lata, jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 20 lat do 22 lat,
    • 3 lata, jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 22 lat do 25 lat,
    • 4 lata, jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 25 lat do 30 lat,
    • 5 lat, jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 30 lat; wymagane 5 lat powinno przypadać w okresie ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy;
• do celów o niezdolności do służby wojskowej, prowadzone przez komisje lekarskie podległe MON lub ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych;
• do celów pozarentowych – orzecznictwo pozarentowe prowadzone przez Zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności.

Jak wynika z powyższego, oddzielono orzecznictwo rentowe od pozarentowego.

Orzecznictwo rentowe w ubezpieczeniu społecznym rolników

Orzeczenie lekarza rzeczoznawcy lub Komisji Lekarskiej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) o trwałej lub okresowej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, stanowiące przesłankę do ustalenia prawa do świadczenia rentowego, nie jest warunkiem wystarczającym do uznania danej osoby za niepełnosprawną. Uznanie osoby za niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym nie jest równoznaczne z generalną oceną zdolności do podjęcia przez tę osobę innej pracy zarobkowej, np. po przekwalifikowaniu.

W tym celu do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, po jej nowelizacji z 2 maja 2004 r., wprowadzono w KRUS nowe świadczenie – rentę rolniczą szkoleniową (Dz.U. z 2015 r., poz. 704 t.j., art. 21b). Przekwalifikowanie zawodowe rolnika-rencisty jest w gestii powiatowego urzędu pracy, a w okresie pobierania renty szkoleniowej koszty te finansuje PFRON.

Orzecznictwo pozarentowe

Nowy system orzecznictwa do celów pozarentowych prowadzony jest przez powiatowe lub miejskie Zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności. Orzeczenia tych organów dają możliwość ubiegania się o świadczenia przysługujące osobom z niepełnosprawnością w związku z rentą, np. zasiłku pielęgnacyjnego albo ulgowych przejazdów środkami komunikacji publicznej. Przyczyny niepełnosprawności ustalają zespoły ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności. Wydane przez nie orzeczenia pozwalają na korzystanie z ulg i uprawnień, do których prawa nabywa się właśnie ze względu na charakter i rodzaj niepełnosprawności.

W tym systemie przewiduje się trzy stopnie niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany, lekki). Zdecydowano, że osoby, które przed 1 września 1997 r. zaliczono do jednej z grup inwalidzkich, pozostały niepełnosprawne oraz zachowały nabyte uprawnienia, jeśli orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup nie utraciło mocy lub nie zostało zmienione. I tak oto, orzeczenie o zaliczeniu do:

1. I grupy inwalidzkiej traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
2. II grupy inwalidzkiej traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
3. III grupy inwalidzkiej traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm., art. 62 ust. 3).

Jeżeli więc rolnicy zostali niegdyś zaliczeni do którejś z grup inwalidzkich i ich orzeczenie nie utraciło ważności, zachowują swój status osób z niepełnosprawnością.

Reasumując: orzeczenie o stałej lub długoterminowej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, które rolnicy otrzymali przed 1 stycznia 1998 r., jest traktowane na równi z:

• orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli osobie przysługuje zasiłek pielęgnacyjny;

a w pozostałych przypadkach na równi z:

• orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Skrócony tryb orzekania

Osoby posiadające ważne orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidzkiej, niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, wydane przed 1 stycznia 1998 r., lub orzeczenia o niezdolności do pracy, chcące uzyskać orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień, czy w celu uzyskania legitymacji osoby z niepełnosprawnością lub np. karty parkingowej przysługującej osobom z niepełnosprawnością z tytułu określonych przyczyn niepełnosprawności, winny złożyć stosowny wniosek do Powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Zespół ma wtedy prawo żądać od właściwych organów rentowych udostępnienia kopii orzeczeń.

Od orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień wydanego w trybie uproszczonym nie przysługuje odwołanie do Wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, można jedynie zaskarżyć samą procedurę jego wydania do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Odpowiadające sobie orzeczenia

Informacje na podst. portalu niepelnosprawni.pl i materiałów KRUS

UWAGA! Orzeczenia z ww. tabeli nie są równoważne i tak np. na podstawie orzeczenia Powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności rolnik nie otrzyma renty rolniczej. Ale ważne orzeczenie rolnika o I grupie inwalidzkiej jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenia lekarza rzeczoznawcy lub komisji lekarskiej KRUS, wydane po 1 stycznia 1998 r., nie podlegają przełożeniu na stopnie niepełnosprawności!

W takiej sytuacji, aby korzystać z możliwości, które daje system orzecznictwa pozarentowego, należy się w nim orzec! Osoby orzeczone w systemie orzeczniczym KRUS mające ważne orzeczenia o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, mogą złożyć wniosek do Powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności o ustalenie stopnia niepełnosprawności. W takim przypadku Zespół ds. orzekania wydaje orzeczenie, w którym stopień niepełnosprawności określa się na podstawie przedłożonych orzeczeń (Zespół ds. orzekania o niepełnosprawności ma prawo żądać od KRUS udostępnienia kopii orzeczeń o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym). Od orzeczenia wydanego w takim trybie nie przysługuje odwołanie. Takie orzeczenie będzie przydatne dla celów pozarentowych, do korzystania z ulg i uprawnień.

Materiał przygotowany we współpracy z KRUS