Czy mogę starać się o rentę?
Mam 45 lat i orzeczenie o niepełnosprawności – stopień lekki, dawniej 3 grupa. Pracuję na pełnym etacie. I mam problem, ponieważ nie posiadam żadnych dokumentów dotyczących choroby, zupełnie nic, oprócz tego orzeczenia. Dokumentacji medycznej z dzieciństwa już nie odzyskam, ponieważ została zlikwidowana w archiwum. Co mam zrobić, by starać się o rentę? Nadmienię, że zdrowie mi na tyle dopisywało, że nie miałam potrzeby chodzić do lekarza, więc też nie mam wpisów na temat przebiegu choroby. Choruję na porażenie mózgowe kończyn dolnych.
Szanowna Pani,
Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych po upływie 20 lat (są tu pewne wyjątki) niszczy dokumentację medyczną. O ile dokumentacji medycznej z dzieciństwa może Pani już nie odzyskać, o tyle warto udać się do innych placówek medycznych, w których podjęła Pani leczenie, aby zgromadzić jak najwięcej materiałów o swojej chorobie.
Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności nie jest tożsame z niezdolnością do pracy. By uzyskać prawo do renty z ZUS, musi Pani spełnić kilka warunków.
Po pierwsze, renta przyznawana jest osobom niezdolnym do pracy. Pod pojęciem niezdolności do pracy rozumiemy to, że ktoś całkowicie lub częściowo utracił zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Za całkowicie niezdolną do pracy uznawana jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Z kolei częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy, zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Musi Pani również posiadać odpowiedni okres składkowy i nieskładkowy. Okres składkowy rozumiemy jako okresy aktywności zawodowej, za które były odprowadzane składki. Z kolei okresy nieskładkowe to czas, za który nie odprowadzano składek, jednak z powodu wyjątkowego charakteru są uwzględniane przy przyznawaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (np. nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów).
Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący łącznie co najmniej:
- 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
- 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku od 20 do 22 lat;
- 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku od 22 do 25 lat;
- 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku od 25 do 30 lat;
- 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
Okres wymaganych 5 lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30. roku życia, musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia, przypadającego przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej, renty szkoleniowej.
Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy okresy składkowe i nieskładkowe.
Ponadto musi Pani wykazać, że niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach składkowych i nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
W przypadku spełnienia warunków do uzyskania renty proszę złożyć w oddziale ZUS wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Do wniosku proszę dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia, wydane przez lekarza opiekującego się Panią. Proszę pamiętać o tym, że zaświadczenie musi być wystawione nie wcześniej niż na 1 miesiąc przed złożeniem wniosku o wydanie orzeczenia o niezdolności do pracy. Wniosek winien posiadać również dokumentację medyczną oraz wszelkie inne dokumenty potwierdzające stan zdrowia. Po weryfikacji zostanie Pani skierowana na badania przed lekarzem orzecznikiem ZUS.
Jeśli lekarz orzecznik uzna, że zgromadzona przez Panią dokumentacja medyczna jest niewystarczająca, może zarządzić jej uzupełnienie (np. opinia lekarza konsultanta). Następnie lekarz orzecznik ZUS wydaje (lub nie) orzeczenie o niezdolności do pracy.
Niezdolność do pracy orzekana jest na okres nie dłuższy niż 5 lat. Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat jedynie w przypadku, jeśli nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.
Od stopnia niezdolności do pracy zależy, jakiego rodzaju rentę otrzyma rencista – stałą lub okresową. Stała renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, której niezdolność do pracy została uznana za trwałą. Natomiast okresowa renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje, jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy.
Posiadanie orzeczenia nie oznacza, że nie można podjąć zatrudnienia.
Proszę pamiętać, że orzeczenie lekarskie nie jest ostateczne. Osobie zainteresowanej przysługuje prawo sprzeciwu do komisji lekarskiej, które trzeba wnieść za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, właściwej ze względu na miejsce zamieszkania, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu. Odwołanie wnosi się na piśmie, za pośrednictwem organu rentowego, który wydał decyzję. Należy to uczynić w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie takie można wnieść również w formie ustnej do protokołu, sporządzonego przez organ, który wydał zaskarżaną decyzję. Należy pamiętać, aby w odwołaniu wskazać zaskarżaną decyzję, uzasadnić zarzuty i wnioski. Odwołanie powinno być podpisane.
Co istotne, postępowanie sądowe z zakresu ubezpieczeń społecznych są zwolnione z opłat sądowych. Rodzi to możliwość ubiegania się przez stronę o ustanowienie pomocy prawnej z urzędu.
Wnioski potrzebne w postępowaniu przed ZUS dostępne są na stronie internetowej ZUS oraz w oddziałach terenowych ubezpieczyciela.
Z poważaniem,
Piotr Wojtewicz, aplikant adwokacki