Krasoń: w zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami Zachód nam już dawno odjechał

Średnie zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami w Unii Europejskiej jest sporo powyżej 50 proc., w Polsce wynosi 32 proc. Pod tym względem Zachód nam już dawno odjechał – powiedział w czwartek wiceminister rodziny, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Łukasz Krasoń.

Kontrola NIK

Na konferencji w Warszawie przedstawiono wyniki kontroli NIK na temat rehabilitacji zawodowej i społecznej osób z niepełnosprawnościami prowadzonej przez warsztaty terapii zajęciowej.

Działania kontrolne realizowane były w dwóch jednostkach: Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) w Pruszkowie oraz Warsztatach Terapii Zajęciowej (WTZ) w Pruszkowie "Ognisko", prowadzonych przez Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną, Koło w Pruszkowie. Kontrolą objęto lata 2021-2023.

Według raportu NIK w ramach kontroli w PCPR w Pruszkowie stwierdzono, że dofinansowanie działalności warsztatów terapii zajęciowej umożliwiało osobom z niepełnosprawnościami uczestnictwo w życiu społecznym, co pozytywnie wpływało na ich rehabilitację społeczną.

Pomimo tego, działania wspierające rehabilitację zawodową (w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia) były nieskuteczne, bowiem w latach 2021-2022, żaden z 65 uczestników nie podjął zatrudnienia.

W ramach kontroli doraźnej rozpoznawczej w WTZ "Ognisko" stwierdzono, że w latach 2021-2022 osoby z niepełnosprawnościami uczestniczyły w terapii średnio 19 lat (w grupie 35 uczestników). Jeden z podopiecznych WTZ "Ognisko" uczestniczył w terapii blisko 30 lat.

Lista oczekujących na przyjęcie do WTZ wynosiła średnio 22 osoby w latach 2021-2023, a czas oczekiwania wynosił nawet do 3 lat.

To – jak wskazał NIK – wynikało m.in. z niskiej skuteczności działań podejmowanych przez kadrę WTZ "Ognisko", np. brak kontaktów z lokalnymi pracodawcami, brak współpracy z powiatowym urzędem pracy czy brak organizacji praktyk zawodowych.

Aktywizacja zawodowa 

Podczas konferencji wiceminister rodziny Łukasz Krasoń zwrócił uwagę, że aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami to obszar, który "jest raczej kroczący niż pikujący do góry".

- Zachód nam już dawno odjechał. Średnie zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami w Unii Europejskiej jest sporo powyżej 50 proc. Najlepsze kraje mają statystyki przekraczające 60 proc. W Polsce jest to 32 proc. za rok ubiegły. Praktyczne w ciągu ostatnich kilku lat ten wskaźnik wzrósł o 2-3 proc. To jest bardzo, bardzo za mało – ocenił Krasoń.

Podkreślił, że aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami to jeden z jego priorytetów. "Praca daje możliwości, podnosi poczucie własnej wartości, praca daje godność" - powiedział wiceminister.

Wskazał, że warsztaty terapii zajęciowej dla wielu osób powinny być pierwszym etapem wejścia na rynek pracy. Jak stwierdził, obecnie jednak WTZ-ty są często "przechowalnią osób z niepełnosprawnościami".

- Mamy ponad milion osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, prawie 300 tys. osób legitymuje się orzeczeniem o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Warsztatów terapii zajęciowej mamy w Polsce troszkę ponad 700. Niecałe 30 tys. osób jest obecnie w WTZ. Innych miejsc, gdzie osoby z niepełnosprawnością mogą przebywać, czy to w trybie dziennym, czy całodobowym, nie licząc DPS-ów, jest dużo za mało – przyznał Krasoń.

Zauważył, że obecnie warsztatom terapii zajęciowej jest bliżej do środowiskowych domów samopomocy niż do miejsc, gdzie można zaobserwować przygotowanie do podjęcia zatrudnienia.

Zwrócił uwagę, że pojawiają się nowe zawody, w których osoby z niepełnosprawnością mogą się realizować. Wskazał, że potrzeba w tej kwestii także otwartości pracodawców.

- Pamiętam siebie sprzed 15-20 lat, kiedy jeszcze byłem uczniem liceum i chociaż zawsze byłem wyszczekany, to te pierwsze zderzenia z potencjalnym pracodawcą były dla mnie druzgocące. Ja się wtedy rekrutowałem praktycznie przez telefon, potem się pojawiałem u pracodawcy i nawet miałem dostosowane miejsce pracy, ale jak on widział mnie na wózku, to rozmowa się kończyła – wspominał Krasoń.

- Musimy podnieść liczbę miejsc, gdzie osoby z niepełnosprawnościami będą mogły w ciągu dnia, ale też całodobowo przebywać – oświadczył wiceszef MRPiPS.

Polityka państwa

Wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Jacek Kozłowski podkreślił, że polityka państwa na rzecz wsparcia osób z niepełnosprawnościami jest obszarem zainteresowania NIK.

- Coraz więcej działań ze strony Najwyższej Izby kontroli realizujemy w tym obszarze, chcąc wspierać rząd w sprostaniu tym wyzwaniom, które być może wciąż jeszcze są przed nami – wskazał Kozłowski.

Dodał, że w 2024 r. NIK planuje jeszcze kontrolę centrów opiekuńczo-mieszkalnych, kontrolę opieki nad osobami z chorobami neurodegeneracyjnymi, oraz kontrolę przestrzegania praw mieszkańców domów pomocy społecznych przeznaczonych dla osób dorosłych z niepełnosprawnościami.