Europejskie systemy rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych

10 stycznia 2008 r. w Warszawie odbyła się konferencja, dotycząca różnych, funkcjonujących w Europie systemów rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Różnice przedstawiono na przykładzie systemów niemieckiego i brytyjskiego. 

Część niemieckiego systemu rehabilitacji – warsztaty dla osób niepełnosprawnych – zaprezentował Thomas Umsonst, dyrektor ds. Stosunków Międzynarodowych Federalnego Stowarzyszenia Warsztatów dla Osób Niepełnosprawnych.

Fot. Piotr Stanisławski

Na 8 mln niepełnosprawnych Niemców, w warsztatach pracuje ok. 800 tys. - głównie tych z niepełnosprawnością intelektualną, chorujących psychicznie, oraz z niepełnosprawnością fizyczną.

Dla warsztatów charakterystyczne są trzy zasady:

1. Integracji – warsztaty nie są typowymi zakładami pracy zarobkowej, lecz placówkami kształcenia zawodowego, wspierania rozwoju osobowości i zagwarantowania pracy przystosowanej indywidualnie dla danej osoby;

2. Jednolitego warsztatu – to wymóg, by osoby niepełnosprawne były przyjmowane do jednego warsztatu niezależnie od stopnia ich zdolności do wykonywania pracy;

3. Przyjmowania do warsztatu – każda osoba niepełnosprawna ma prawo do miejsca w warsztacie. Wyjątkiem są tylko osoby, stanowiące zagrożenie dla siebie lub innych oraz te, które nie są w stanie wykonać nawet „minimalnego zakresu pracy ekonomicznie użytecznej”.

W warsztatach pracować mogą osoby, które ze względu na swoją niepełnosprawność „nie mogą, jeszcze nie mogą lub ponownie jeszcze nie mogą być aktywnymi zawodowo na rynku pracy”. Bez znaczenia jest tu rodzaj czy stopień niepełnosprawności.

Osoby te formalnie nie są pracownikami. Wypracowano dla nich „stosunek zbliżony do pracowniczego”. Zgodnie z nim mają m.in. prawo do wynagrodzenia i nie mogą być zwolnione z warsztatu.

Fot. Piotr Stanisławski

Warsztaty nie finansują się same. W skali kraju wypracowują ok. 1/4 pieniędzy potrzebnych do finansowania ich działalności. Część pozostałych środków pochodzi z tzw. Funduszu Kompensacji. Fundusz powstaje z wpłat od przedsiębiorców, którzy nie spełniają ustawowego obowiązku zatrudniania określonej liczby osób niepełnosprawnych.

Pieniądze pochodzą też z wpływów z loterii „Aktion Mensch”. Największą część kosztów warsztatów pokrywają tzw. podmioty pomocy społecznej na szczeblu regionalnym, krajów związkowych i federalnym.

Ponieważ jednak ilość miejsc w warsztatach stale rośnie i budżet państwa jest coraz bardziej obciążany, poszukiwane są inne rozwiązania finansowania warsztatów.
Głównie ze względu na specyfikę niepełnosprawności, jedynie 1,5 - 2% pracowników warsztatów jest w stanie znaleźć zatrudnienie na otwartym rynku pracy.

Brytyjski system rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych przedstawił Nigel Hopkins, Dyrektor Finansowy Remploy - lidera w zatrudnianiu wspieranym osób niepełnosprawnych w Wielkiej Brytanii.

Fot. Piotr Stanisławski

Rząd Wielkiej Brytanii postawił sobie za cel zwiększenie zatrudnienia, w tym osób niepełnosprawnych, do poziomu 80% wszystkich obywateli zdolnych do pracy. W tej chwili poziom zatrudnienia wynosi 75%. Dla porównania - w Polsce pracuje ok. 50% osób w wieku produkcyjnym, zdolnych do pracy.

Z zasiłków i rent z tytułu niezdolności do pracy korzysta w Wielkiej Brytanii 2,7 mln. niepełnosprawnych. Zdaniem specjalistów, co najmniej 1 mln. osób znajdujących się w tej grupie może pracować.

Dlatego, począwszy od tego roku, rząd będzie się starał skłonić osoby niepełnosprawne do podjęcia pracy korzystając z różnych instrumentów prawnych, w tym odbierania im zasiłków.

Dotyczy to również osób bezrobotnych, które będą musiały wykazać się aktywnym poszukiwaniem pracy. Jeśli nie będą aktywnie jej szukać, sukcesywnie będą im zmniejszane renty i zasiłki.

Osoby niepełnosprawne w Wielkiej Brytanii nie poszukują pracy ponieważ otrzymują dość wysokie renty – ok. 400 - 450 EUR tygodniowo.

Z drugiej strony pracodawcy, nawet jeśli są chętni zatrudnić osobę niepełnosprawną nie robią tego, ponieważ osoby niepełnosprawne nie wykazują chęci podjęcia pracy.

W Wielkiej Brytanii w ciągu ostatnich lat zamknięto wiele Zakładów Pracy Chronionej. Uważa się, że nie jest to najlepsza droga zatrudnienia młodych osób. Rząd podejmuje także działania mające na celu zintegrowanie rehabilitacji medycznej z zawodową. Ta druga ma być ostatnim etapem podjęcia rehabilitacji u osoby niepełnosprawnej.

Konferencja została zorganizowana przez: Workability International Europe, Stowarzysznie EKON, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Krajową Izbę Gospodarczo - Rehabilitacyjną oraz Polską Organizację Pracodawców Osób Niepełnosprawnych POPON.

Patronat medialny objęła INTEGRACJA.