Jak dobrać odpowiedni opatrunek?

Kiedy myślimy o ranie, zazwyczaj mamy na myśli skaleczenie. Ale rodzajów ran jest więcej. Możemy je podzielić na rany ostre – jak pooperacyjne, urazy czy oparzenia, a także rany przewlekłe – owrzodzenia stopy cukrzycowej, owrzodzenia podudzi czy odleżyny. Niniejszy artykuł dotyczy odleżyn.

Odleżyna to uszkodzenie skóry i tkanek, spowodowane długotrwałym uciskiem, powstające na skutek zaburzenia ukrwienia uciskanych miejsc. W efekcie prowadzi do uszkodzenia komórek i powstania zmian martwiczych. Przyczyny towarzyszące, które mają wpływ na powstawanie odleżyn, to zły stan zdrowia chorego (np. zaburzenia funkcjonowania układu krążenia), zaburzenie przyswajania składników odżywczych (np. brak witamin), ograniczenie zdolności poruszania się, środowisko niedostosowane do potrzeb chorego (zła temperatura, wilgotna, zmięta pościel itp.).

Przede wszystkim profilaktyka

Niezależnie od tego, czy pacjent przez większą część dnia przebywa w pozycji leżącej, czy też bardziej spionizowanej, na przykład na wózku, aby zapobiec powstaniu odleżyny, należy pamiętać o kilku aspektach:

• Ważne jest zmienianie pozycji ciała co 2–3 godziny i stosowanie przedmiotów mogących pomóc zmniejszyć ucisk. Mogą to być na przykład poduszki lub specjalne materace.
• Osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich powinny starać się zmieniać pozycję w taki sposób, aby zapewnić stały dopływ krwi do tkanek.
• Ważnym aspektem jest zapewnienie posiłków zawierających wymaganą dzienną dawkę kalorii i białka, a także witamin i minerałów.
• Należy pamiętać też o zapewnieniu odpowiedniej dawki płynów w celu nawodnienia organizmu.
• W miarę możliwości dobrze jest wprowadzić codzienną dawkę ćwiczeń, a także utrzymywać skórę w czystości i suchości.
• Warto stosować kremy ochronne i dobrze nawilżające skórę

Jak rozpoznać odleżynę i co zrobić, gdy już jest?

Odleżyny dzielimy na pięć kategorii.

1. Odleżyna pierwszego stopnia, którą najtrudniej jest rozpoznać, to blednące po lekkim ucisku zaczerwienienie, które jest efektem reaktywnego przekrwienia. Rolą opatrunku w tym przypadku jest eliminacja ucisku, ochrona przed dalszymi uszkodzeniami i wsparcie procesu regeneracji tkanki. Na rynku dostępne są opatrunki hydrokoloidowe, które na swojej zewnętrznej warstwie mają umieszczone piankowe krążki. Po naklejeniu opatrunku na skórę i wyciągnięciu ze środka odpowiedniej liczby krążków możemy odciążyć miejsce powstawania odleżyny i nie doprowadzić do jej dalszego rozwoju.
2. Odleżyna kategorii drugiej to nieblednące zaczerwienienie, gdzie rumień nie ustępuje po zniesieniu ucisku. Może występować obrzęk, uszkodzenie naskórka i pęcherze. Często występuje ból. Rolą opatrunku jest ochrona tkanki przed bakteriami i czynnikami zewnętrznymi, zapobieganie infekcjom rany, stymulacja naskórkowania i wspieranie procesu gojenia przez wytworzenie wilgotnego środowiska. Jeżeli rana jest czysta, niezainfekowana, to możemy zastosować opatrunki hydrokoloidowe. Jeżeli w ranę wdało się zakażenie to pod opatrunkiem hydrokoloidowym możemy umieścić opatrunek ze srebrem, który ma za zadanie eliminację bakterii z rany.
3. Przy odleżynie w stopniu trzecim mamy do czynienia z uszkodzeniem pełnej grubości skóry aż do tkanki podskórnej. Dno rany zawiera żółte masy rozpadających się tkanek lub czerwoną ziarninę, brzegi rany są dobrze odgraniczone. Dookoła rany występuje rumień i obrzęk.
   • Na tym etapie konieczne może okazać się oczyszczenie rany za pomocą opatrunku hydrożelowego, czyli takiego, który w większości składa się z wody. Jego zadaniem jest nawodnienie martwych tkanek. Taki opatrunek zawsze wymaga opatrunku wtórnego, który nakładany jest w celu zabezpieczenia rany przed znajdującymi się poza raną drobnoustrojami. Do ran ze średnim wysiękiem jako opatrunek wtórny, należy użyć na przykład produktu z pianki poliuretanowej, który chłonie wysięk z rany i dopasowuje się do jej łożyska, nie dopuszczając do nagromadzenia się wysięku i maceracji rany. Jeżeli rana jest zakażona, należy skorzystać z wersji zawierającej srebro, która skutecznie zwalcza wiele rodzajów bakterii. Gdy rana sączy bardzo mocno, wtedy konieczne jest zastosowanie opatrunku hydrokapilarnego, to znaczy takiego, który ma duże zdolności wchłaniania wysięku.
4. Przedostatni, czwarty stopień odleżyny, to uszkodzenie obejmujące tkankę podskórną. Dno rany zawiera martwicze masy koloru czarnego, brzeg rany jest zwykle dobrze odgraniczony, ale martwica może również obejmować otaczające tkanki.
5. Piąty stopień to najbardziej zaawansowana degeneracja tkanek – głębsza martwica obejmuje głębsze tkanki, w tym powięzi i mięśnie, może zajmować również stawy i kości. Dno rany zawiera martwicze masy tkanek koloru czarnego.
   • Odpowiedni opatrunek w stadiach trzecim, czwartym i piątym ma za zadanie oczyszczanie rany z martwicy, kontrolę infekcji i zwalczanie bakterii, a także pochłanianie wysięku, przygotowywanie rany do ziarninowania oraz zapewnienie wilgotnego środowiska gojenia rany.

Jakie opatrunki na jakie ramy?

Mogą do tego posłużyć wspomniane już opatrunki z pianki poliuretanowej, występujące w wielu rozmiarach i wariantach ze srebrem do ran zakażonych lub bez srebra do ran czystych. Występują w wersjach nieprzylepnych i z przylepcem hydrokoloidowym, zabezpieczającym skórę wokół rany. Jeśli opatrunek jest w wersji nieprzylepnej, to należy przymocować go za pomocą bandaża lub plastra. Jeżeli wysięk z rany jest obfity, konieczne może być zastosowanie opatrunku hydrokapilarnego, który pochłonie jego znaczne ilości. Gdy rana okazuje się głęboka (powyżej 2 cm głębokości), należy zastosować opatrunek wypełniający jej łożysko. Może to być na przykład opatrunek alginianowy ze srebrem, który będzie pochłaniał wysięk oraz uwalniał eliminujące zakażenie srebro.

Opatrunki tego typu układamy dość luźno w ranie, pamiętając, że podczas wchłaniania wysięku delikatnie zwiększy on swoją objętość. Taki opatrunek warto przykryć opatrunkiem wtórnym, który wchłonie nadmiar wysięku i zabezpieczy skórę przed maceracją. Stosując więcej niż jeden opatrunek, pamiętajmy, że nie powinniśmy stosować dwóch produktów zawierających srebro. Gdy rana oczyści się i wyziarninuje, możemy zabezpieczyć ją opatrunkiem piankowym z delikatną dla skóry warstwą sylikonową. Gdy rana zacznie naskórkować, wtedy możemy zastosować cienkie opatrunki hydrokoloidowe, które będą stanowiły ochronę dla rany i zabezpieczą przed ponownym urazem.

Większość opatrunków specjalistycznych można trzymać na ranie do kilku dni, jednak zawsze należy zapoznać się z ulotką produktową oraz korzystać z porad pracownika ochrony zdrowia. Pacjent, który ma rany przewlekłe, takie jak odleżyny, w czasie leczenia może skorzystać z refundowanych opatrunków specjalistycznych.

***

Jeżeli są Państwo zainteresowani refundacją produktów przeznaczonych do leczenia ran albo mają Państwo inne pytania dotyczące tej tematyki, prosimy o kontakt pod bezpłatnym numerem infolinii Telefonicznego Centrum Pacjenta Coloplast – 800 300 300.

Partnerem artykułu jest Coloplast

Artykuł pochodzi z numeru 5/2021 magazynu „Integracja”.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach.