Spis powszechny niedostępny dla osób niewidomych. PZN zabiera głos

Internetowy formularz spisu powszechnego okazał się niemal niemożliwy do obsługi dla osób niewidomych. Główny Urząd Statystyczny odpowiedział na zarzuty o brak dostępności spisu informacją, że był on konsultowany m.in. z Polskim Związkiem Niewidomych (PZN). Prezes PZN wydała w tej sprawie oświadczenie.

- To po prostu dostępnościowa niedoróbka – tak internetowy formularz Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 ocenia Jacek Zadrożny, ekspert ds. dostępności cyfrowej, sam będący osobą niewidomą.

Spis sprzeczny z przepisami?

Według Jacka Zadrożnego, problemem są właśnie liczne, choć drobne z punktu widzenia laika błędy, które utrudniają skorzystanie ze spisu osobom z różnymi niepełnosprawnościami. Na przykład to, że w paru miejscach program czytający nie może odczytać zawartych w formularzu pytań, co  jest poważnym problemem dla osób niewidomych.

W rozmowie z naszym portalem Jacek Zadrożny podkreślił, że te błędy są ewidentnymi naruszeniami standardu dostępności stron WCAG, co czyni spis sprzeczny z Ustawą z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.

GUS: konsultowaliśmy się z PZN

W odpowiedzi na te zarzuty odpowiedziała podczas konferencji prasowej rzeczniczka prasowa GUS Karolina Banaszek.

- Przygotowane przez nas formularze spisowe zarówno w wersji demo, jak i produkcyjnej przechodziły testy. Jesteśmy w kontakcie z Polskim Związkiem Niewidomych i Polskim Związkiem Głuchych i innymi organizacjami reprezentującymi osoby ze szczególnymi potrzebami – mówi rzeczniczka. – Wersja demo nie do końca spełniała te warunki, ale przy wersji produkcyjnej cały czas dokładamy wszelkich starań, żeby była ona w pełni dostępna. Te prace jeszcze trwają, a Centrum Informatyki Statystycznej cały czas pielęgnuje te szczegóły, żeby każdy mógł wziąć udział w spisie – zapewniła.

PZN odpowiada

Głos w tej sprawie zabrała Anna Woźniak-Szymańska, prezes Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych. 

Publikujemy w całości oświadczenie PZN:

„W nawiązaniu do informacji podanej na konferencji prasowej przez rzeczniczkę prasową GUS w sprawie dostępności formularza spisowego dla osób niewidomych i słabowidzących stwierdzamy, że nie spełnia on wymogów dostępności mimo uwag przekazanych przez Polski Związek Niewidomych. Mając na uwadze problem dostępności formularza spisowego dla osób z dysfunkcją wzroku, w dniu 12.04 br. skierowaliśmy oficjalne pismo do Głównego Urzędu Statystycznego. Poniżej przytaczamy je w całości. Do dnia 14.04 br. do godz. 14.00 nie otrzymaliśmy odpowiedzi, jak tylko ją otrzymamy, poinformujemy Państwa o tym”.

Prezes Woźniak-Szymańska do swojego oświadczenia dołączyła pismo skierowane do GUS.

Pismo PZN do GUS

„Szanowni Państwo,

W marcu br. pracownicy Głównego Urzędu Statystycznego zwrócili się do Polskiego Związku Niewidomych z prośbą o konsultację w dostosowaniu formularza spisowego zamieszczonego od 1 kwietnia br. na stronie www.spis.gov.pl.

Mając na uwadze wagę problemu i Państwa zaangażowanie, wyraziliśmy zgodę wzięcia udziału w konsultacjach. W drugiej połowie marca przekazaliśmy istotne uwagi odnośnie wersji demonstracyjnej formularza spisowego. Zdaniem osób niewidomych przedstawiona wersja nie spełniała wymogów dostępności.

25 marca pracownik PZN-u wziął udział w spotkaniu, na którym omówione zostały kwestie wyglądu dokumentu przedstawiającego przykładowe pytania spisowe oraz wyjaśnienia do nich. W trakcie spotkania otrzymaliśmy zapewnienie, że przekazane wcześniej uwagi związane z dostępnością będą uwzględnione. Pod koniec marca w Internecie pojawiły się informacje, w których zapewniano, że formularz spisowy spełnia wymogi dostępności dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, a także o tym, że PZN konsultował proponowane rozwiązania.

Od 1 kwietnia osoby niewidome zaczęły zgłaszać do nas zapytania i skargi na dostępność formularza spisowego, podważając również nasze kompetencje.

Nasze środowisko liczyło na pełną dostępność formularza spisowego. Niestety okazało się, że informacje publikowane w mediach są sprzeczne ze stanem faktycznym, dlatego też nasza organizacja została postawiona w złym świetle i przypisywane są nam fakty, na które nie mieliśmy wpływu.

W związku z powyższym wzywamy do:

1. Dostosowania formularza spisowego do obowiązujących wymogów dostępności, które są ujęte m.in. w ustawie z 4 kwietnia 2019 r. o dostępności stron internetowych i aplikacji mobilnych instytucji publicznych, a także w wytycznych WCAG 2.0 i 2.1.
2. Usunięcia informacji określających formularz spisowy jako dostępny.
3. Zamieszczenia na stronie spis.gov.pl sprostowania, że formularz spisowy jest w trakcie konsultacji ze środowiskiem osób niewidomych i słabowidzących.

Mając na uwadze poprawę sytuacji osób niewidomych i słabowidzących, liczymy na wprowadzenie zgłoszonych zmian. Jednocześnie deklarujemy wolę współpracy.

Z poważaniem

Anna Woźniak Szymańska

Prezes Zarządu Głównego

Polskiego Związku Niewidomych”.

RPO interweniuje

Na brak dostępności formularza dla osób niewidomych i słabowidzących zwrócił uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO).

Rzecznik zwracał już uwagę Dyrektora Centralnego Biura Spisowego na potrzebę zapewnienia dostępności formularza ankiety NSP2021. Ten odpowiedział, że przygotowana interaktywna aplikacja formularzowa jest zgodna z ustawą o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych i jest dostosowana do standardu WCAG 2.1., by mogły z niej skorzystać osoby z niepełnosprawnościami.

Jak czytamy na stronie Rzecznika, mimo tych zapewnień, ankieta spisu pozostaje niedostępna dla osób niewidomych i słabowidzących. Program czytający nie może odczytać części pytań formularza. 

- Nadal nie jest też możliwe obsłużenie formularza przy użyciu samej klawiatury. Uzupełnienie dalszej części ankiety jest możliwe dopiero po wypełnieniu pola „imię”, co utrudnia obsługę formularza – informuje Rzecznik Praw Obywatelskich.

Warto wspomnieć, że problemy z dostępnością spisu powszechnego wystąpiły już 10 lat temu o czym przypomniała felietonistka Integracji Hanna Pasterny.  

Nie tylko niewidomi

Problemy z dostępnością spisu powszechnego miały nie tylko osoby niewidome, ale też głuche. Jednak dzięki aktywności Polskiego Związku Głuchych Polski Język Migowy został dodany do ankiety Spisu Powszechnego.

Na ten problem zwracaliśmy także uwagę wcześniej.