Spis nie do końca powszechny. „Dostępnościowa wtopa”. Niewidomi obywatele zlekceważeni?

- To po prostu dostępnościowa niedoróbka – tak internetowy formularz Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 ocenia Jacek Zadrożny, ekspert ds. dostępności cyfrowej, sam będący osobą niewidomą. Oznacza to, że spora grupa obywateli może mieć problem z wykonaniem obywatelskiego obowiązku, jakim jest wypełnienie formularza spisu.

Spis powszechny odbywa się raz na 10 lat. W tym roku, ze względu na pandemię, odbywa się on przez internet i telefonicznie. Odmowa udziału w spisie może kosztować nawet 5 tys. zł grzywny. Czy jednak formularz spisu, którego wersja internetowa rusza już 1 kwietnia o północy, jest dostępny dla osób z niepełnosprawnością? Okazuje się, że niekoniecznie.

- Być może jest możliwe obsłużenie formularza przez osobę z niepełnosprawnością wzroku, ale przyznam, że nie miałem już siły na dalszą walkę – przyznaje Jacek Zadrożny, jeden z najbardziej doświadczonych specjalistów w Polsce, zajmujących się dostępnością stron internetowych. – Problemem jest choćby to, że w paru miejscach program czytający nie może odczytać zawartych w formularzu pytań. A wynika to raczej z tego, że komuś nie chciało się ich właściwie przygotować.

- Nie da rady obsłużyć formularza za pomocą samej klawiatury. A przecież osoby niewidome czy z niepełnosprawnością manualną posługują się właśnie wyłącznie klawiaturą – podkreśla Jacek Zadrożny, fot. archiwum prywatne

GUS łamie prawo?

Według Jacka Zadrożnego, problemem są właśnie takie liczne drobne z punktu widzenia laika błędy, które utrudniają skorzystanie ze spisu osobom z różnymi niepełnosprawnościami.

- W miejscu, w którym podaje się swoje dane osobowe, jest pole edycyjne, gdzie wpisuje się swoje imię – tłumaczy. – Dopiero po jego wypełnieniu pojawiają się następne pola. To jest „wtopa”, bo formularz powinien być od początku dostępny cały. Ja największy problem miałem z przebrnięciem przez pole, w które wpisuje się adres zamieszkania. Niby powinno być łatwo, bo są popodpinane słowniki, ale nie da rady obsłużyć tego za pomocą samej klawiatury. A przecież osoby niewidome czy z niepełnosprawnością manualną posługują się właśnie wyłącznie klawiaturą.

Ekspert podkreśla też, że te błędy są ewidentnymi naruszeniami standardu dostępności stron WCAG, co czyni spis sprzeczny z Ustawą z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.

- Ten spis to bardzo drogie przedsięwzięcie, więc nie sądzę, że zabrakłoby pieniędzy na kogoś, kto choćby spojrzał na ten formularz pod kątem dostępności – zauważa Jacek Zadrożny. – To nie są błędy, które wymagałyby postawienia całego systemu od nowa. To raczej błędy typowo interfejsowe. Ich poprawienie na pewno jest możliwe.

Dokładną analizę błędów internetowej wersji spisu powszechnego można znaleźć we wpisie na stronie Jacka Zadrożnego Informaton.

GUS: Spis był testowany przez osoby niewidome

Na nasze pytanie dotyczące dostępności spisu dla osób z niepełnosprawnością wzroku, odpowiedź otrzymaliśmy na portalu LinkedIn. Udzieliła jej Karolina Banaszek, Rzecznik Prasowy GUS.

„Wersja demo formularza była konsultowana i przekazana do testowania przez osoby niewidome (test był realizowany przez przedstawicieli Polskiego Związku Niewidomych). PZN zgłosił nam uwagi do tej wersji i staramy się je zaimplementować - w pierwszej kolejności do wersji produkcyjnej aplikacji. Na zgłaszane uwagi będziemy reagować również w czasie trwania spisu” – informuje Karolina Banaszek.

Będą poprawki

Do naszego pytania o dostępność formularzy Karolina Banaszek odniosła się też podczas konferencji prasowej poświęconej uruchomieniu spisu.

„Przygotowane przez nas formularze spisowe zarówno w wersji demo, jak i produkcyjny przechodziły testy. Jesteśmy w kontakcie z Polskim Związkiem Niewidomych i Polskim Związkiem Głuchych i innymi organizacjami reprezentującymi osoby ze szczególnymi potrzebami – pisze rzeczniczka. – Wersja demo nie do końca spełniała te warunki, ale przy wersji produkcyjnej cały czas dokładamy wszelkich starań, żeby była ona w pełni dostępna. Te prace jeszcze trwają, a Centrum Informatyki Statystycznej cały czas pielęgnuje te szczegóły, żeby każdy mógł wziął udział w spisie” – zapewniła rzecznik.

A czy Wy już wzięliście udział w spisie powszechnym? Jakie są Wasze wrażenia? Jak oceniacie jego dostępność?