Kręgi wsparcia. Planowanie skoncentrowane na osobie z niepełnosprawnością intelektualną

Jednym z ważniejszych filarów rozwoju nowego środowiskowego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin w oparciu o innowacyjne Kręgi Wsparcia jest Planowanie skoncentrowane na tej Osobie. Drugim ważnym filarem nowego podejścia jest współpraca z rodzinami, a trzecim to tworzenie kręgów wsparcia i praca w społeczności.

Deinstytucjonalizacja czyli proces przejścia od opieki instytucjonalnej do wsparcia na poziomie społeczności lokalnych z poszanowaniem podmiotowości i przyrodzonej godności wszystkich osób, w tym prawa do decydowania o własnym życiu, to koło zamachowe do budowania bezpiecznej przyszłości osób z niepełnosprawnością intelektualną w ramach kręgów wsparcia. Samostanowienie, wolność i możliwość o decydowaniu o swoim życiu są wpisane w DNA Projektu „Kręgi wsparcia – Przyszłość zaczyna się dziś”.

Czym są Kręgi Wsparcia?

Od lutego 2021 roku ruszył innowacyjny projekt Kręgi Wsparcia – Przyszłość Zaczyna się Dziś. Liderem w projekcie jest Stowarzyszenie BORIS, a partnerami są Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną w Warszawie oraz trzy Koła PSONI Tarnów, Bytom, Zgierz.

Celem projektu jest wypracowanie środowiskowego systemu wsparcia dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną (osoby z NI) na czas, kiedy pozostaną lub już żyją bez rodziców/opiekunów poprzez stworzenie wokół nich społecznej sieci przyjaznych ludzi: Kręgów Wsparcia.

Kręgi Wsparcia są:

• Szansą dla rodzin, które zastanawiają się nad zabezpieczeniem przyszłości swojego dziecka, tak aby zostało ONO w środowisku lokalnym a nie trafiło do DPS.
• Szansą dla osoby z NI na pozostanie w swojej społeczności lokalnej wśród przyjaznych, pomocnych ludzi.
• Szansą na spokojne przygotowanie się i zaplanowanie, pod okiem specjalistów, zabezpieczenia mieszkaniowego i finansowego dla osoby z NI.
• Szansą dla rodzin i osób z NI na udział w procesie otwierania środowiska lokalnego na osoby z NI, ich potrzeby.

Inspiracja pochodzi od kanadyjskiej organizacji PLAN, w której wypracowano wsparcie środowiskowe dla rodzin w odpowiedzi na pytanie: co stanie się z dzieckiem z niepełnosprawnością, kiedy jego rodzice, opiekunowie odejdą?

Kluczową kwestią jest stworzenie wokół osoby z NI Kręgu Wsparcia, który otoczy ją przyjazną siecią sojuszników zarówno ze sfery formalnej, jak i nieformalnej.

• Daje to szansę na społeczne zabezpieczenie potrzeb osoby z NI, ale również daje szansę na uregulowanie i zaplanowanie sytuacji prawnej czy finansowej, zabezpieczenie miejsca do życia (domu) oraz zapewnienie środków utrzymania.
• Działania są równoległe w dwóch perspektywach: perspektywa długofalowa - planowanie bezpiecznej przyszłości osoby z NI i zabezpieczeń na przyszłość oraz udane życie tu i teraz, dążenie do polepszenia jakości życia i samodzielności osoby z NI.

Model Bezpieczna przyszłość w oparciu o Kręgi Wsparcia, jest już realizowany od dwóch lat w 8 społecznościach w Polsce (Jarosław, Suwałki, Ostróda, Biskupiec, Elbląg, Goleniów, Nidzica, Gdańsk, gdzie na co dzień można zaobserwować jak ważne zmiany zachodzą w życiu osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin.

Grafika ilustrująca krąg wsparcia

Udane życie w społeczności

Wstępem do udanego życia osoby z niepełnosprawnością intelektualną jest Planowanie skoncentrowane na osobie, które ma wyzwalać nadzieję. To jest najważniejsze zadanie planu działań na przyszłość, który ma wspierać osobę z niepełnosprawnością intelektualną w dobrym życiu w społeczności lokalnej, tak aby osoba z NI mogła w sposób pozytywny razem ze swoim zespołem planistycznym – zaplanować swoje udane życie na przyszłość. Jest to systemowa zmiana w społeczności lokalnej, której celem jest sprawienie, aby każda osoba z NI czuła się pełnoprawnym członkiem swojego środowiska.

Planowanie skoncentrowana na osobie ma określić cele i działania, które dają szansę na lepsze jakościowo, samodzielne życie w społeczności na miarę swoich możliwości. Planowanie to powinno opierać się o potencjały i potrzeby danej osoby, nigdy nie powinno bazować na jej brakach i deficytach. Osoba w tym procesie jest zawsze w centrum.

Wartościowe doświadczenia

Podejście to umożliwia wzmacnianie i wspieranie osoby z NI w oparciu o partnerskie relacje i zaangażowanie. Planując działania należy zastanowić się wspólnie, jak można zwiększyć obecność osób z niepełnosprawnością intelektualną w społeczności w oparciu o relacje, poczucie szacunku i godności. Ważne jest wspieranie podejmowania samodzielnych decyzji i co jest kluczowe, wnoszenie wkładów i darów, czyli rozwoju talentów osób z niepełnosprawnościami i ich ról społecznych w przestrzeni publicznej.

Dwa podejścia do planowania

Organizatorzy wyróżniają dwa podejścia do Planowania - model tradycyjny i model skoncentrowany na osobie. W modelu tradycyjnym są cele zdeterminowane przez negatywne zachowania, które osoba ma zmienić lub zmniejszyć. Plan zakłada program dostarczenia usług, plany są robione dla danej osoby i są dosyć do siebie podobne, najczęściej nie obejmują tworzenia relacji i życia w społeczności.

W planowaniu skoncentrowanym na osobie wizja opiera się na pozytywnych doświadczeniach i działaniach, które osoba ma zwiększyć. Plan zakłada holistyczne widzenie osoby, z dopasowanymi usługami oraz zaangażowanie w życie społeczności. Plany robione są z zespołem planistycznym - osobą, rodziną, sojusznikami. Każdy plan ma unikalny spersonalizowany charakter - indywidualne podejście do osoby, wokół której projektowane są działania. Podkreśla się tworzenie relacji i kręgu wsparcia wokół osoby i dobre życie w społeczności.

Zasoby i potencjały

To co jest najważniejsze w PSO to oparcie się o potencjały i zasoby osoby z NI. To jest właśnie indywidualne podejście, wspieranie podejmowania decyzji. To są cele, które wynikają z potrzeb i realna zmiana w życiu osoby. Wyróżnia się dwie perspektywy planowania. Jedna to perspektywa długofalowa, która zabezpiecza tę osobę w dłuższej perspektywie, w szczególności, jeśli myślimy, że opiekunowie lub rodzice odejdą. Druga perspektywa to planowanie tu i teraz, wspieranie coraz większej samodzielności w aktualnej rzeczywistości.

Etapy

Etapy planowania to odkrywanie osoby i tego co ważne dla niej w przyszłości. Poszukuje się możliwości, potrzeb, poczucia bezpieczeństwa. W pierwszym kroku tworzy się jej wymarzoną wizję, a następnie tworzą się kręgi wsparcia do tego, żeby ta wizja mogła być urzeczywistniana. Działania są konstruktywne i refleksyjne.

Spotkania

Planowanie skoncentrowane na osobie opiera się na spotkaniach w węższym i szerszym gronie. Są to spotkania zespołu planistycznego z osobą z NI, która jest zawsze w centrum uwagi oraz z rodziną, z sojusznikami, którzy są ważni dla tej osoby.

To jest właśnie zespół planistyczny, który tworzy plan na przyszłość, który ściśle ze sobą współpracuje. Zespół ten staje się również częścią kręgu wsparcia, który jest systematycznie poszerzany o nowe osoby z najbliższego otoczenia.

Pozytywna zmiana

Wszystkie działania są skoncentrowane na tym, aby osiągnąć pozytywną zmianę. Zmianę, która bazuje na potencjałach, zainteresowaniach i mocnych stronach osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Nie na deficytach i brakach.

Zmiana ta ma wyzwalać nadzieję, pozwala podjąć małe i duże kroki. Zmiana, która jest rzeczywista i realna, wyznacza pewne działania i cele. Jest to niezwykle istotny filar środowiskowego modelu wsparcia jakim są kręgi, które rozwijają się już w Goleniowie, Gdańsku, Elblągu, Ostródzie, Nidzicy, Suwałkach, Jarosławiu, Biskupcu. Jak również od 2021 roku w 3 nowych społecznościach lokalnych: Bytomiu, Tarnowie i Zgierzu w ramach projektu „Kręgi wsparcia – Przyszłość zaczyna się dziś”, realizowanego z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszu EOG.

Każdy z nas może mieć swój udział w tej pozytywnej zmianie.

Projekt realizowany jest w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy (Active Citizens Fund – National) jest on jednym z 11 programów prowadzonych w Polsce ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego (tzw. Funduszy norweskich i Funduszy EOG) 2014-2021 i jednym z dwóch przeznaczonych na wsparcie działalności organizacji społecznych. Celem Funduszu jest wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego, aktywności obywatelskiej oraz upodmiotowienie grup zagrożonych wykluczeniem.