Co nam przyniósł rok 2013?

Rok 2013 obfitował w istotne dla środowiska osób z niepełnosprawnością wydarzenia. Na bieżąco informowaliśmy o nich naszych Czytelników. Koniec roku to okazja sprzyjająca podsumowaniom, dlatego przypominamy najważniejsze wydarzenia ostatnich dwunastu miesięcy.

Oscar Pistorius oskarżony o zabójstwo swojej partnerki

W lutym Oscar Pistorius, pierwszy w historii lekkoatleta, który po amputacji kończyn wystąpił w Igrzyskach Olimpijskich, został oskarżony o zamordowanie swojej partnerki. Według śledczych sprinter, w noc walentynkową, po kłótni zastrzelił swoją dziewczynę, modelkę i aktorkę Reevę Steenkamp. Według jego wersji zdarzeń, zastrzelił ją, ponieważ omyłkowo uznał ją za porywacza. Pistorius ma stanąć przed sądem w Johannesburgu (RPA) w marcu 2014 r. Grozi mu dożywocie, z możliwością wcześniejszego opuszczenia więzienia, ale nie wcześniej niż po odbyciu 25 lat kary.

Oscar Pistorius stracił obie nogi mając 11 miesięcy wskutek wady wrodzonej. 15 lipca 2007 roku, w mityngu IAAF w Sheffield, startując na specjalnych protezach, rywalizował jako pierwszy niepełnosprawny sportowiec razem ze sprawnymi lekkoatletami. W 2008 roku Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu (CAS) uznał, że ten mistrz paraolimpijski może brać udział w Igrzyskach Olimpijskich.

8-godzinny dzień pracy wszystkich osób z niepełnosprawnością niezgodny z Konstytucją

W czerwcu Trybunał Konstytucyjny (TK) orzekł, że obowiązujący od 1 stycznia 2012 r. przepis o 8-godzinnym dniu pracy osób o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności jest niezgodny z Konstytucją. O sprawdzenie zgodności nowelizacji Ustawy o rehabilitacji z Konstytucją wnioskował NSZZ „Solidarność”, argumentując, że nowy przepis pogorszył sytuację osób z niepełnosprawnością.

Przepisy o 8-godzinnym dniu pracy osób ze znacznym i z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności są niezgodne z Konstytucją, fot. Piotr Stanisławski

Za niekonstytucyjne Trybunał uznał uzależnienie zastosowania skróconego czasu pracy tych osób od uzyskania zaświadczenia lekarskiego. TK nie zgodził się m.in. z przyjętym przez ustawodawcę założeniem, że pracownicy z niepełnosprawnością mają być w tym względzie traktowani tak samo, jak pracownicy pełnosprawni. Wyrok TK nie oznaczał konieczności powrotu do 7-godzinnego dnia pracy, ale ustawodawca ma rok na dostosowanie przepisów do orzeczenia Trybunału. Pisaliśmy o tym w naszym artykule.

Plany Komisji Europejskiej zagroziły systemowi dofinansowania zatrudnienia

W połowie roku ukazał się projekt rozporządzenia Komisji Europejskiej (KE), który wprowadzał limity pomocy publicznej udzielanej przez państwa członkowskie Unii Europejskiej. Ma to być 0,01 proc. PKB kraju członkowskiego z poprzedniego roku oraz równowartość 100 mln euro, które można będzie wydać w ramach jednego programu. W przypadku Polski byłoby to odpowiednio ok. 150 mln zł i 420 mln zł w ciągu roku. Tymczasem PFRON na dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnością rocznie przeznacza ponad 3 mld zł. W praktyce wprowadzenie przepisów proponowanych przez KE mogłoby oznaczać likwidację 240 tysięcy miejsc pracy dla osób z niepełnosprawnością oraz zamknięcie części firm, które zatrudniają takich pracowników.

Protesty Polski i innych UE skłoniły Komisję Europejską do zmiany pierwotnych propozycji, fot. ec.europa.eu

Polska, jak i wszystkie pozostałe kraje członkowskie UE, zgłosiły sprzeciw wobec tego projektu. Z końcem lata KE ogłosiła, że obecnie obowiązujące zasady udzielania pomocy publicznej będą ważne o pół roku dłużej, czyli do końca czerwca 2014 r. 18 grudnia 2013 r. Komisja opublikowała kolejną wersję projektu rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych. W nowej wersji projektu KE uwzględniła opinie państw członkowskich i z ograniczenia wysokości kwoty pomocy publicznej została wyłączona pomoc na zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Konsultacje nowej wersji projektu trwają do 12 lutego 2014 r.

Rewolucja w systemie świadczeń dla opiekunów

1 lipca 2013 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którą prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przysługiwało tylko rodzicom i opiekunom dzieci z niepełnosprawnością, zaś osoby dorosłe opiekujące się niepełnosprawnym członkiem rodziny mogły zyskać nowo wprowadzoną formę pomocy – specjalny zasiłek opiekuńczy. Zaostrzone kryteria jego przyznawania, m.in. wprowadzone kryterium dochodowe, spowodowały jednak utratę prawa setek osób do jego otrzymywania.

Wywołało to w środowisku osób niepełnosprawnych wiele protestów. Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył wprowadzone przepisy do Trybunału Konstytucyjnego, jako niezgodne z Konstytucją. Trybunał 5 grudnia 2013 r. uznał wniosek rzecznika za zasadny i ogłosił, że przepisy te naruszają Konstytucję. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) jeszcze przed ogłoszeniem wyroku TK podjęło prace nad zmianą przepisów, proponując likwidację wcześniej wprowadzonego specjalnego zasiłku opiekuńczego i przyznawanie świadczenia pielęgnacyjnego w oparciu o ocenę stopnia niesamodzielności osoby wymagającej opieki. Po ogłoszeniu wyroku przez Trybunał w MPiPS powstał zespół, który w możliwie najszybszym tempie ma przygotować nowe zasady wsparcia osób z niepełnosprawnością.

Po raz pierwszy wybrano Miss Polski na wózku

Konkurs na najpiękniejszą Polkę na wózku zorganizowała Fundacja Jedyna Taka. Zgłosiły się do niego 72 kobiety z całej Polski, a w ścisłym finale o koronę walczyło 10 z nich, uzyskawszy wcześniej poparcie internautów. Pierwszą królową piękności na wózku została Olga Fijałkowska.

Olga Fijałkowska została pierwszą Miss Polski na wózku, fot. Piotr Stanisławski

- Chciałabym bardzo serdecznie podziękować za ten tytuł, ale zapewniam, że wszystkie dziewczyny są piękne, mądre i bardzo kobiece. Każda z nas zasługuje na ten tytuł – powiedziała po koronacji pierwsza Miss Polski na wózku.

Uroczystą galę, na której wybrano zwyciężczynię, odwiedził także premier Donald Tusk, a o wydarzeniu było bardzo głośno w najważniejszych polskich mediach. Pisaliśmy o nim w naszej obszernej relacji, zamieściliśmy także galerię zdjęć z finałowej uroczystości.

Co zmieniła przez rok Konwencja?

W 2013 r. obchodziliśmy pierwszą rocznicę ratyfikowania przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. 5 września w Pałacu Prezydenckim odbyła się uroczystość podsumowująca ten czas.

- Po roku od ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych odnoszę wrażenie, że w niewielkim stopniu wpłynęła ona na rzeczywistość osób z niepełnosprawnością w Polsce – powiedział wtedy prezydent Bronisław Komorowski.

Podkreślił także, że stoimy przed takim samym wyzwaniem jak wcześniej, by uwrażliwiać władzę i społeczeństwo na realizację zapisów Konwencji.

Prezydent Bronislaw Komorowski podczas otwarcia konferencji w rocznicę ratyfikacji Konwencji, fot. Olga Kłos

Długo oczekiwane rozporządzenie dotyczące zaopatrzenia w wyroby medyczne i środki pomocnicze

O projekcie zmian ws. dofinansowania do zakupu wyrobów medycznych i środków pomocniczych poinformował na sejmowej podkomisji ds. osób niepełnosprawnych 8 października 2013 r. wiceminister zdrowia Igor Radziewicz-Winnicki. Duża część środowiska osób z niepełnosprawnością nie uważa tych zmian za satysfakcjonujące, gdyż mimo likwidacji absurdalnych zapisów, np. o możliwości dofinansowania do zakupu aparatu słuchowego tylko na jedno ucho, zlikwidowano np. dofinansowanie do gorsetu, koniecznego dla osób po operacji kręgosłupa czy w wielu przypadkach niewystarczająco podniesiono limity dofinansowania do wyrobów medycznych.

Rozporządzenie wchodzi w życie 1 stycznia 2014 r. i ma obowiązywać przez cały rok, co daje nadzieję na dalsze zmiany w tym obszarze w najbliższym czasie.

Paweł Ejzenberg Człowiekiem bez barier 2013

W corocznym konkursie Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji Człowiekiem bez Barier w 2013 r. został Paweł Ejzenberg – niewidomy 33-letni olsztyński radny, muzyk, wokalista i klawiszowiec, finalista programu „Mam Talent!”.

Paweł Ejzenberg ze statuetką Człowiek bez barier 2013, fot. Marta Kuśmierz

- To jest moment wzruszenia, ale również dumy i szczęścia. Chciałem bardzo gorąco podziękować za to, że, mimo iż na tej sali jest wiele osób, które dużo bardziej zasłużyły na ten tytuł, to właśnie ja go otrzymałem. Traktuję to bardziej jako docenienie tego, kim jestem, niż tego, co osiągnąłem, bo są ludzie, którzy mają o wiele więcej niż ja; bardzo dziękuję – mówił zwycięzca na uroczystej gali wręczenia nagród w Zamku Królewskim w Warszawie.

Warto przeczytać naszą rozmowę z Pawłem Ejzenbergiem po otrzymaniu przez niego tytułu „Człowiek bez Barier” oraz obejrzeć galerię zdjęć z tego wyjątkowego wydarzenia.

Nowe przepisy ws. zasad wydawania kart parkingowych

23 października 2013 r. prezydent podpisał nowelizację ustawy Prawo o ruchu drogowym i Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którą zawężony został krąg uprawnionych do otrzymania karty parkingowej. Prace nad ustawą trwały w Sejmie rok. Teraz kartę będą mogły otrzymać jedynie osoby ze znacznym lub z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, a jednocześnie z ograniczonymi możliwościami poruszania się. Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności będą mogły otrzymać kartę parkingową tylko w przypadku ustalenia przyczyny niepełnosprawności oznaczonej symbolem 04-O (choroby narządu wzroku), 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroba neurologiczna).

Karta będzie imienna i wydawana maksymalnie na pięć lat dla osób indywidualnych, a na trzy lata dla placówek. Zostanie także wprowadzony centralny rejestr kart parkingowych. Wedle nowych przepisów osoba, która bezprawnie posługuje się dokumentem będzie mogła otrzymać karę grzywny w wysokości 2 tys. zł. Obecnie obowiązujące karty będą ważne do 30 listopada 2014 r. Nowelizacja ustawy wchodzi w życie 1 lipca 2014 r. z pewnymi wyjątkami. O najważniejszych zmianach czytaj w naszym artykule.

W myśl nowych przepisów znacznie zmniejszy się liczba osób uprawnionych do parkowania na "kopercie", fot. Tomasz Przybyszewski

Zrównanie dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych pracujących na rynkach chronionym i otwartym

Rząd wprowadził tzw. Ustawą okołobudżetową nowelizację przepisów dotyczącą dofinansowania do zatrudniania pracowników z niepełnosprawnością. Od 1 kwietnia 2014 r. będą obowiązywać takie same kwoty dofinansowań do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością na rynku otwartym i chronionym: 1800 zł dla pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności, 1125 zł z umiarkowanym oraz 450 zł z lekkim stopniem. Pracodawcy zatrudniający osoby ze schorzeniami specjalnymi otrzymają dodatkowe dofinansowanie w wysokości 600 zł.

Przez ostatnie miesiące roku przez Parlament i media przetoczyła się burzliwa dyskusja na ten temat. Pracodawcy zatrudniający osoby z niepełnosprawnością, a także sami pracownicy, obawiają się przede wszystkim masowych zwolnień. Jarosław Duda, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych, przypominał, że zmiany te spowodowane są m.in. wymogami przepisów unijnych. Podczas dyskusji w Senacie, wiceminister finansów Hanna Majszczyk, uzasadniając zmiany w dofinansowaniach, podkreśliła zaś, że zatrudnienie osób niepełnosprawnych nie spadnie, gdyż przejmie tę funkcję rynek otwarty.

Wysyp filmów z niepełnosprawnymi bohaterami w rolach głównych

Miniony rok obfitował w premiery kinowe filmów, które w niebagatelny sposób poruszały wątek niepełnosprawności. Aż cztery z nich to polskie produkcje. Mowa tu o „Imagine” w reżyserii Andrzeja Jakimowskiego, poświęconego osobom niewidomym czy „Chce się żyć” w reżyserii Macieja Pieprzycy, zdobywcy Grand Prix dla Najlepszego Filmu, Nagrody Jury Ekumenicznego i Nagrody Publiczności Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Montrealu. Film, oprócz zagranicznych sukcesów, odniósł je także na polskim gruncie, zdobywając m.in. Srebrne Lwy oraz Nagrodę Publiczności na 38. Festiwalu Filmowym w Gdyni. Więcej o sukcesach polskich filmów o niepełnosprawności pisaliśmy w naszym artykule.

"Chce się żyć" w reżyserii Macieja Pieprzycy to jeden z najlepszych polskich filmów 2013 r., fot. mat. dystrybutora

Dwa inne polskie obrazy to „Mój biegun” w reżyserii Marcina Głowackiego, promowany jako prawdziwa historia Jaśka Meli, najmłodszego i jedynego do tej pory chłopaka z niepełnosprawnością, który zdobył oba bieguny w ciągu jednego roku, oraz „Dziewczyna z szafy”. Ten ostatni, wyreżyserowany przez Bodo Koxa, jak mówi on sam, to tylko prosta historia o miłości, która jest antidotum na wszelką izolację, także tę wywołaną przez niepełnosprawność.

Z kolei niemiecka produkcja „Vincent chce nad morze” w reżyserii Ralfa Huettnera to błyskotliwa komedia drogi, w której trójka młodych bohaterów próbuje w pełni cieszyć się życiem, mimo problemów natury zdrowotnej i psychicznej, zmagając się z niechęcią społeczeństwa i brakiem miłości. Vincent, Marie i Alex biorą życie w swoje ręce, ruszając w pełną szalonej radości podróż przez Europę.

Które z wydarzeń było w 2013 roku najważniejsze dla osób z niepełnosprawnością? Jesteśmy ciekawi Twojej opinii. Napisz nam o tym w komentarzu pod artykułem i zagłosuj w naszej sondzie!