Wzrastają koszty usług opiekuńczych. RPO apeluje o ochronę najuboższych

W niektórych gminach wzrost opłat za usługi opiekuńcze wyniósł od 200 proc. do 600 proc. w tym roku dla osób otrzymujących najniższą emeryturę i rentę. O wdrożenie odpowiedniego mechanizmu zabezpieczającego osoby z najniższymi dochodami do Marleny Maląg, minister rodziny i polityki społecznej apeluje Rzecznik Praw Obywatelskich, Adam Bodnar.

Wzrost kosztów za usługi opiekuńcze uderza w osoby najuboższe. W efekcie mogą one rezygnować z tych usług i pogorszyć swój stan.

Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze

Osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie:

• usług opiekuńczych: to pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opieka higieniczno-pielęgnacyjna, zapewnienie kontaktów z otoczeniem
• lub specjalistycznych usług opiekuńczych: są dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.

Uprawnionymi do tych usług mogą być osoby, które wymagają pomocy, a rodzina lub wspólnie niezamieszkujący małżonek lub bliscy nie są w stanie jej zapewnić.

Zależność od dochodu

Wydatki na usługi opiekuńcze podlegają zwrotowi w części lub całości, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu wydatków przekracza kwotę kryterium dochodowego określonego w ustawie.

Kompetencję do określenia szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze czy warunków zwolnienia od opłat ma rada gminy. Aby określić wysokość odpłatności koniecznie należy ustalić sytuację dochodową osoby potrzebującej wsparcia.

Jaki jest koszt usług opiekuńczych?

Koszt jest różnie ustalany, a czynnikami wpływającymi na koszt usług opiekuńczych i wysokość ponoszonej odpłatności są:

• miejsce zamieszkania, bo ustalenie kosztu usług opiekuńczych i zasad odpłatności należy wyłącznie do władz gminy;
• wysokość progów dochodowych określonych w ustawie o pomocy społecznej i uzyskiwany dochód – najczęściej gminy określają to, że odpłatności nie ponosi osoba, która uzyskuje dochody poniżej kryterium dochodowego, czyli 528 zł na osobę w rodzinie i 701 zł dla osoby samotnie gospodarującej. W przypadku przekroczenia wskazanego kryterium osoba pobierająca usługi opiekuńcze ponosi częściową odpłatność - tym większą im większe przekroczenie, aż do 100 proc., określonej przez gminę ceny danej usługi;
• wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę i wysokość minimalnej stawki godzinowej –gminy najczęściej przy określeniu kosztu jednej godziny usługi opiekuńczej i specjalistycznej usługi opiekuńczej bazują na minimalnej stawce godzinowej. Od 2021 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 2800 zł, minimalna stawka godzinowa to 18,30 zł.

Stan aktualny

Z uwagi na zasady ustalania dochodu od 1 października 2019 r. świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji stanowi dochód osób ubiegających się o przyznanie usług opiekuńczych.

Na podstawie przestawionych danych – nastąpił wysoki wzrost koszt odpłatności za usługi opiekuńcze. Skutkiem tego może być:

• minimalizacja korzyści płynących z otrzymania przez osoby z niepełnosprawnością nowego świadczenia,
• niektóre osoby z niepełnosprawnością będą musiały zrezygnować z usług opiekuńczych.

Ciężar odpowiedzialności za warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze spoczywa na samorządzie gminnym, jednak gminy nie reagują adekwatnie do uwarunkowań – zauważa RPO.

Przykład Gdańska

Na przykładzie Gdańska można wskazać, że mimo wzrostu ceny 1 godziny usług od 2019 r. oraz zaliczenia do dochodu najuboższych osób z niepełnosprawnością świadczenia uzupełniającego, nie podniesiono kwoty kryterium dochodowego. Spowodowało to, że w przypadku osób otrzymujących np. najniższą emeryturę i rentę wzrost opłat za usługi opiekuńcze wyniósł 200-600 procent .

Zdaniem RPO, sytuacja wymaga zwiększonego nadzoru i kontroli państwa nad rosnącymi kosztami opłat za usługi opiekuńcze. Konieczne jest zatem wdrożenie mechanizmu zabezpieczającego osoby o najniższych dochodach przed skutkami wzrostu kosztów usług opiekuńczych.

Treść apelu Rzecznika Praw Obywatelskich do minister Marleny Maląg można przeczytać na stronie rpo.gov.pl.