Kapitał początkowy

Wysokość emerytury osób ubezpieczonych i urodzonych po 1948 r. będzie uzależniona ściśle od stażu pracy i wysokości wynagrodzenia. Jak zakłada reforma emerytalna wprowadzona 1 stycznia 1999 r., ich kapitał początkowy będzie stanowił swoistą rekompensatę ze składki ubezpieczenia społecznego wpłacone do końca 1998 r.

Dzięki temu zostanie obliczona wartość emerytury, jaką hipotetycznie uprawniona osoba otrzymałaby w momencie wejścia w życie nowej reformy ubezpieczeniowej. Wartość ta zostanie pomnożona przez statystyczny wiek życia ludzkiego. Taka kwota zostanie zapisana jako wartość kapitału początkowego na indywidualnym koncie w ZUS-ie, utworzonym dla każdej uprawnionej osoby.

Komu kapitał

Wartość kapitału jest odtworzeniem składek, jakie płaciliśmy na ubezpieczenie społeczne do wspólnej kasy przed wprowadzeniem nowego systemu. Dotyczy to osób, które podlegały przed 1 stycznia 1999 r. ubezpieczeniu społecznemu, a ich okresy składkowe i nieskładkowe wynoszą co najmniej 6 miesięcy i jeden dzień.

Przy czym okresy nieskładkowe nie mogą przekraczać więcej niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

ZUS i pracodawca

• ZUS występuje do płatnika (pracodawcy) o dostarczenie dokumentacji za osoby ubezpieczone. Wezwanie takie otrzyma także płatnik opłacający składki za własne ubezpieczenie. Nie dotyczy to płatników, którzy są zleceniodawcami, czyli osobami zatrudniającymi pracowników i nie wypłacającymi świadczeń z ubezpieczenia chorobowego oraz składek za osoby współpracujące.
• O rodzajach potrzebnych dokumentów i terminie ich dostarczenia informuje pracownika pracodawca (tzw. płatnik). On też wypełnia dokumenty dla osób, za które opłacał składki ubezpieczeniowe.
• Płatnik za zgodą pracownika może wystąpić do jego byłych pracodawców o przekazanie dokumentów. Jeżeli nie ma zgody ubezpieczonego, to wtedy bierze on na siebie obowiązek zebrania odpowiednich dokumentów i przekazanie ich pracodawcy.
• Płatnik kompletuje dokumentację i przekazuje ZUS.
• ZUS w ciągu pół roku wydaje decyzję o ustaleniu wysokości kapitału początkowego i przesyła ją osobie ubezpieczonej.

Wniosek

Z wnioskiem o ustalenie kapitału początkowego występują następujące osoby:

• nie pozostające w ubezpieczeniu,
• pobierające w powiatowym urzędzie pracy zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium,
• pobierające z pomocy społecznej zasiłki stałe lub okresowe,
• agenci i zleceniobiorcy,
• zatrudnione u osoby fizycznej nie uprawnionej do wypłacania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego,
• inne osoby nie pozostające w stałym stosunku pracy.

Dokumenty

Aby udowodnić okresy zatrudnienia, potrzebne są dokumenty potwierdzające takie okresy. Jeżeli ktoś przed 1999 r. pracował u wielu pracodawców; będzie musiał sam zabiegać o zebranie całej dokumentacji. To na nim ciąży obowiązek udokumentowania posiadania określonego stażu.

Podstawowym dokumentem, który potwierdza okres zatrudnienia są zaświadczenia wydawane przez pracodawców na drukach RP-6.

Mogą być przydatne także: legitymacja służbowa, umowy o pracę, wpisy w dowodach osobistych, pisma kierowane przez zakłady pracy do pracownika w czasie trwania zatrudnienia (np. o mianowaniu, zwolnieniu, wyróżnieniu, udzieleniu urlopu).

W przypadku braku możliwości udowodnienia okresu zatrudnienia pisemnymi dowodami ustawodawca dopuszcza zeznanie dwóch świadków, najlepiej byłych współpracowników. Zeznaniami świadków można udowodnić także okresy pracy przymusowej, gdy dokumenty uległy zniszczeniu podczas powodzi 1997 r.

Aby obliczyć kapitał początkowy, oprócz potwierdzenia okresu zatrudnienia, należy zgromadzić dokumentację o osiąganym wynagrodzeniu (zaświadczenie od pracodawcy druk Rp-7 lub legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca kwoty wynagrodzenia, datę, pieczątkę służbową).

Gdzie szukać?

• Każda jednostka ZUS posiada wykaz 8 tys. zlikwidowanych różnych spółdzielni. Możemy je znaleźć także na stronie internetowej pod adresem: www.zus.pl/niusy/zlikwzak.htm
• Informację można uzyskać także pod adresem: Centralny Ośrodek Informacji Archiwalnej przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, ul. Długa 6, 00-950 Warszawa, skr. poczt. 1005
• Archiwum Akt nowych, ul. Hankiewicza 1, 02-103 Warszawa
• Archiwum Rotacyjne Stowarzyszenia Archiwistów Polskich, ul. Bonifraterska 6, lok. 21, Warszawa
• Akt ze zlikwidowanych zakładów należy szukać u następców prawnych lub organów założycielskich (wojewoda, urzędy wojewódzkie lub Ministerstwo Gospodarki, Pl. Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa)
• Akt ze zlikwidowanych spółdzielni w Krajowej Radzie Spółdzielni, ul. Jasna 1, 00-013 Warszawa
• Natomiast akt zlikwidowanej spółki powinno się szukać u jej likwidatora.

Postawa prawna

• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162 z 1998 r. poz. 1118.
• Rozporządzenie MDiPS w sprawie szczegółowych zasad współpracy ZUS z ubezpieczonymi i płatnikami w zakresie ustalania kapitału początkowego (Dz. U. Nr 72 poz. 846).
• Rozporządzenie Mdi PS w sprawie wzoru i trybu wystawiania legitymacji ubezpieczeniowych (Dz. U. Nr 51 - akt uchylony, ale uwzględniany przy kapitale początkowym).
• Rozporządzenie RM z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłacania tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49).

Kapitał początkowy, "Integracja", nr 05/2002, str. 75-76.