NIK pozytywnie o dowozie dzieci z niepełnosprawnością do placówek edukacyjnych

Najwyższa Izba Kontroli oceniła, że gminy prawidłowo wywiązywały się z obowiązku realizacji bezpłatnego dowozu do placówek edukacyjnych dzieci z niepełnosprawnością oraz odpowiednio zapewniały im opiekę podczas podróży. Zbadano 6 urzędów gmin i miast oraz dwie gminne jednostki organizacyjne w województwie opolskim w latach 2017-2019.

Zadaniem gmin jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki podczas przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, do innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego niepełnosprawnym dzieciom pięcioletnim i sześcioletnim oraz starszym (nie dłużej niż do ukończenia 9 lat), objętym wychowaniem przedszkolnym na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Gminy mają także obowiązek zapewnić bezpłatny transport i opiekę podczas przewozu uczniów z niepełnosprawnością do najbliższej szkoły podstawowej. Dotyczy to uczniów z niepełnosprawnością ruchową, w tym afazją, niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym do ukończenia przez nich 21. r. ż.

Dotyczy to także dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi (w tym intelektualną) do końca roku szkolnego, w którym ukończą oni 24. rok życia. Z dowozu mogą skorzystać także realizujący obowiązek szkolny i obowiązek nauki z niepełnosprawnościami sprzężonymi poprzez udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych do końca roku szkolnego, w którym kończą 25 lat.

Obowiązek ten może być realizowany poprzez organizację dowozu przez gminę lub zwrot rodzicom kosztów dowozu dziecka realizowanego przez nich samych.

Ile to kosztuje

Zbadane podmioty wydały na dowóz dzieci i młodzieży średnio od 0,06% do 0,87% ogółu wydatków budżetowych rocznie.

W dwóch spośród zbadanych jednostek wystąpiły przypadki odmowy rodzicom zwrotu kosztów ponoszonych z tytułu dowozu.

„Jako przyczyny nieuwzględnienia przedmiotowych wniosków wskazano zmianę stanu prawnego, skutkującą utratą uprawnień do bezpłatnego transportu uczniów powyżej 21. roku życia, realizujących kształcenie w placówkach innych niż ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze, jak również niespełnienie przez wskazaną przez rodzica placówkę kryterium szkoły najbliższej w rozumieniu art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy Prawo oświatowe. W ocenie NIK, podjęte w kontrolowanych jednostkach decyzje znajdowały uzasadnienie w treści obowiązujących przepisów i ich wykładni prezentowanej w orzecznictwie sądowym” – podaje NIK.

NIK ocenił, że gminy zadbały prawidłowo o transport i opiekę podczas dowozu dla dzieci z niepełnosprawnością. W większości zadanie to zlecano firmom zewnętrznym.

Tylko gmina Ozimek realizowała zadanie dowozu także z wykorzystaniem własnego środka transportu dostosowanego do przewozu uczniów z niepełnosprawnością, w tym na wózku, zakupionego ze środków PFRON.

Czas dowozu

Czas dowozu nierzadko przekraczał 45 minut.

„Zgodnie z uzgodnionymi z przewoźnikami harmonogramami i rozkładami jazdy czas ten wynosił w gminie Pokój, w przypadku dojazdu do szkół w Namysłowie w odniesieniu do pierwszego z uczniów – 70 i 75 minut, a podróż powrotna do ostatniej miejscowości odpowiednio – 80 i 65 minut. W gminie Niemodlin czas trwania przejazdu z Szydłowca Śląskiego do Zespołu Niepublicznych Szkół w Kup, jak również z Niemodlina do SOSW w Grodkowie wynosił 60 min, a w gminie Ozimek dojazd z najbardziej oddalonych miejsc zamieszkania uczniów do Zespołu Szkół Specjalnych w Opolu (Chobie, Grodziec i Biestrzynnik) zajmował od 60 do 90 minut. Tylko w gminie Wilków czas trwania dojazdu na wszystkich trasach, na których realizowano dowóz nie przekraczał 45 minut, w tym w przypadku najdłuższej z tras, tj. dowozu uczniów z miejsc zamieszkania do Zespołu Szkół Specjalnych w Namysłowie” – czytamy w raporcie.

Zwrot kosztów rodzicom

NIK pozytywnie ocenił także kwestię zwrotu kosztów osobistego dowozu dziecka przez rodziców na podstawie zawieranych umów. Jednak gminy stosowały różne zasady i sposób ustalania kosztów podlegających zwrotowi. W gminie Niemodlin np. stosowano ryczałt dzienny, stanowiący iloczyn liczby kilometrów na odcinku z miejsca zamieszkania dziecka do szkoły lub przedszkola i z powrotem oraz zużycia paliwa, obliczonego z uwzględnieniem parametru spalania, tj. 8 l/100 km i średniej ceny paliwa. W okresie objętym kontrolą średnia wartość kwoty przypadającej do zwrotu za jeden kilometr wynosiła 0,4 zł.

„Z kolei w gminie Ozimek przyjęto wysokość kwoty zwrotu za jeden przejazd samochodem jako iloczyn liczby kilometrów na najkrótszej trasie, łączącej miejsce zamieszkania ucznia i szkoły oraz kwoty 0,8358 zł, tj. stawki określonej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Gmina Leśnica stosowała metodę wyliczenia stawki dziennej w oparciu o iloczyn kwoty 0,8358 zł określonej ww. rozporządzeniem oraz podwójnej liczby kilometrów na trasie z domu do szkoły (przejazd tam i z powrotem). W gminie Lasowice Wielkie, przed zawarciem umowy, przeprowadzano negocjacje z rodzicem lub opiekunem prawnym, w wyniku których ustalano dzienną liczbę kilometrów dowozu oraz stawkę za jeden kilometr, która wynosiła od 1 do 1,5 zł. Z uwagi na brak w objętym kontrolą okresie ustawowych uregulowań co do metodologii wyliczania kwoty zwrotu kosztów poniesionych przez rodziców i opiekunów prawnych w związku z organizowanym samodzielnie dowozem, przyjmowane przez gminy rozwiązania w tym zakresie były odmienne – podaje NIK.

Nowe przepisy

Od 3 grudnia 2019 r. obowiązują przepisy, zgodnie z którymi zwrot kosztów jednorazowego przewozu następuje w wysokości określonej według wzoru, którego zmienne to:

• liczba kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania do danej placówki, a także przewozu rodzica z tego miejsca do miejsca zamieszkania lub miejsca pracy, i z powrotem,
• liczba kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania rodzica do miejsca pracy i z powrotem, jeżeli nie wykonywałby przewozu, o którym mowa w lit. a;
• średnia cena jednostki paliwa w danej gminie właściwego dla danego pojazdu oraz
• średnie zużycie paliwa w jednostkach na 100 kilometrów dla danego pojazdu według danych producenta pojazdu.

Średnią cenę jednostki paliwa w gminie określa na każdy rok szkolny rada gminy, w drodze uchwały, uwzględniając ceny jednostki paliwa w gminie, a wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązany jest do zawarcia z rodzicami stosownej umowy w terminie 14 dni od dnia uzyskania informacji, że dowożenie i opiekę zapewniają rodzice.