Zawieszenie emerytury, aby pobierać świadczenie pielęgnacyjne
Jestem od 3 lat na emeryturze, chcę opiekować się mężem, który ma orzeczoną niepełnosprawność i jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Czy mogę zawiesić emeryturę, a otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne, a w razie czego, czy mogę powrócić do emerytury. Nadmieniam, że wynajmuję lokal, za który pobieram środki finansowe, ponieważ mieści się to w moim domu.
Szanowna Pani,
Przede wszystkim świadczenie pielęgnacyjne reguluje art. 17 ust 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych i przysługuje ono z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej:
- matce albo ojcu,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Wyżej opisane przepisy określają konieczność nie podejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą. W literaturze wskazuje się, że zasadniczym celem świadczenia pielęgnacyjnego jest kompensacja strat materialnych. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje bowiem wskutek rezygnacji z zatrudnienia (porzucenia zamiaru podjęcia zatrudnienia lub rozwiązania dotychczasowego stosunku zatrudnienia). Brak perspektyw na zatrudnienie w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem w prosty sposób pozbawia osobę ekspektatywy wynagrodzenia za pracę. Niedobory te częściowo są kompensowane w formie świadczenia pielęgnacyjnego określonego w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych (tak za: Świadczenia rodzinne. Komentarz, red. dr hab. Wojciech Maciejko, Aneta Brzeźna, dr Małgorzata Gajda-Durlik, dr Aneta Korcz-Maciejko, 2019, Legalis). Dlatego przepisy wymagają nie podejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą.
Dochodów z najmu, jeżeli nie są otrzymywane w ramach prowadzenia działalności gospodarczej nie można zakwalifikować jako podejmowania lub rezygnowania z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki. Są to dochody z majątku, które uzyskujemy zarówno gdy pracujemy, jak i wtedy gdy rezygnujemy z zatrudnienia. Jak wynika z art. 3 pkt 22 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, ilekroć w ustawie jest mowa o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej - oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Jak wynika z orzeczenia WSA w Warszawie z dnia 12.02.2015 r. I SA/Wa 2974/14 Katalog ten jest katalogiem zamkniętym i nie może być interpretowany rozszerzająco. Ponadto ww. ustawa przewiduje także szereg innych wymagań, które należy spełnić w kwestii uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego.
Przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych wskazują w jakich okolicznościach formalnych może zostać przyznane świadczenie. Obok szeregu przesłanek, wymieniona jest w art. także w art. 17 ust.5 pkt 1 lit. a) przesłanka, iż świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury. Zmiany w tym zakresie kształtuje nowe orzecznictwo sądów administracyjnych.
W związku z powyższym osoba mająca ustalone prawo do emerytury może ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego i powinno ono zostać co do zasady przyznane w kwocie będącej różnicą pomiędzy wysokością świadczenia pielęgnacyjnego a otrzymywaną emeryturą/rentą, przy założeniu, że spełnione zostały pozostałe przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Najprawdopodobniej świadczenie to zostanie przyznane dopiero w wyniku drogi sądowej.
Warto wskazać, iż w orzecznictwie sądów administracyjnych realizowana jest nowa linia orzecznicza, zgodnie z którą mimo, że językowa wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych może prowadzić do wniosku, że jeżeli uprawniony ma ustalone prawo do emerytury, to nie przysługuje mu świadczenie pielęgnacyjne w jakiejkolwiek wysokości, to jednak zastosowanie dyrektyw wykładni systemowej oraz dyrektyw wykładni funkcjonalnej i celowościowej prowadzi do takiego rozumienia tego przepisu, że wyłącza on prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mającej ustalone prawo do emerytury nie w całości, ale do wysokości tej emerytury. Narusza bowiem zasadę równości taka wykładnia wskazanego przepisu, która pozbawia w całości prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mające ustalone prawo do emerytury w wysokości niższej niż to świadczenie (tak WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 16.10.2019 r., II SA/Go 521/19, Legalis; WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 20.02.2019 r., II SA/Go 833/18, Legalis).
Potwierdzeniem linii orzeczniczej Wojewódzkich Sądów Administracyjnych jest wyrok NSA z dnia 28.06.2019 r. I OSK 757/19, zgodnie z którym za prawidłową uznać przyjdzie zatem tezę, że narusza zasadę równości taka wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2018 r. , poz. 2220), która pozbawia w całości prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mające ustalone prawo do emerytury (renty) w wysokości niższej niż to świadczenie.
Wskazuję, że pojawiają się także orzeczenia sądów administracyjnych, zgodnie z którymi świadczenie pielęgnacyjne nie jest przyznawane z uwagi na fakt, iż np. całokształt materiału dowodowego wskazuje, że osoba będąca emerytem nie jest w stanie fizycznie opiekować się inną osobą.
Każda sytuacja jest indywidualna i wymaga analizy prawnej. Dlatego zalecam skorzystanie z pomocy prawnika, np. w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej.
Z poważaniem,
dr Michał Urban, radca prawny