Zabrano mi zasiłek stały, czy w sposób uprawniony?

W październiku 2019 roku komisja w (...) przyznała mi umiarkowany stopień niepełnosprawności ze względu na cztery choroby przewlekle. Jestem osobą ogólnie bezdomną i mieszkam tam, gdzie to tylko możliwe. W marcu tego roku również bezdomny obcy dla mnie człowiek przyjął mnie do wynajmowanego przez siebie mieszkania jako współlokatora w zamian za sprzątanie, zmywanie naczyń i 50 zł dopłaty do rachunków. MOPS chciał zarobki współlokatora, jednak ten kategorycznie odmówił mi podania swoich zarobków, twierdząc że obcej osobie nie poda i sam nie ma nawet najniższej krajowej i długi, i płaci za wynajem 600 zł. MOPS zabrał mi zasiłek stały za to tylko, że obcy człowiek nie udostępnił mi swoich zarobków. Czy MOPS mógł to zrobić i zostałam bez środków do życia. Czy mam teraz ubezpieczenie zdrowotne bez tego zasiłku stałego? Z czego mam żyć?

Szanowna Pani,

jednym z kryteriów decydujących o przyznaniu i o wysokości zasiłku stałego jest dochód wnioskodawcy uzależniony od tego – czy jest osobą samotnie gospodarującą (701 zł), osobą w rodzinie (528 zł). Dochód tu to suma miesięcznego przychodu minus podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz alimenty na rzecz innych osób (art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej).

Wg przepisów osobą samotnie gospodarującą jest prowadzący jednoosobowe gospodarstwo domowe. Rodzina zaś to osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.

Wydając decyzję o zasiłku stałym, organ zawsze powinien zbadać i wyjaśnić wszystkie okoliczności sprawy. Służy temu m.in. możliwość przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Samo bowiem ustalenie, że np. w należącym do wnioskodawcy lokalu mieszka jeszcze jedna osoba, nawet z nim spokrewniona, to za mało do stwierdzenia, że prowadzą wspólne gospodarstwo domowe.

Zwrócił na to uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 19 lutego 2009 r., stwierdzając, że rozstrzygnięcie, czy osoba jest samotnie gospodarującą, czy funkcjonuje jako osoba w rodzinie, nie powinno poprzestawać na ustaleniu przez organ, że mieszkanie składa się z jednego pokoju i kuchni oraz że znajdują się w nim pojedyncze sprzęty związane z gospodarowaniem. Wspólne bowiem korzystanie z tych samych urządzeń i sprzętów nie zawsze przesądza o tym, że osoby wspólnie gospodarują (sygn. III SA/Kr 864/08).

Podobne stanowisko prezentuje Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie, który w wyroku z 27 listopada 2009 r. stwierdził, że przez wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego rozumie się nie tylko wspólne zamieszkiwanie, ale także wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych (sygn. II SA/Lu 587/09).

Jak wynika z dalszej części uzasadnienia tego wyroku, cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego są: udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu. Wszystkie te elementy powinny być uzupełnione cechami stałości. Oznacza to, że chwilowe pozostawanie na utrzymaniu osoby, z którą się mieszka, nie oznacza jeszcze prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.

Jeśli pracownik MOPS ustalił, że Pani i współlokator prowadzicie „wspólne gospodarstwo domowe” i na tej podstawie została wydana decyzja o odebraniu lub odmowie przyznania zasiłku stałego, a Pani się z tą decyzją nie zgadza, należy złożyć stosowne odwołanie, zgodnie z pouczeniem, które powinno znajdować się na decyzji.

W czasie gdy nie ma Pani prawa do zasiłku stałego, nie ma Pani również ubezpieczenia zdrowotnego.

Pewnym wyjściem z tej sytuacji byłoby zarejestrowanie się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna. Niepełnosprawność nie przeszkadza w rejestracji.

W przypadku niskiego dochodu można uzyskać dostęp do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej, ale należy wystąpić do MOPS o decyzję, która potwierdzi prawo do świadczeń. Przy ustalaniu kryterium dochodowego, które wynosi dla osoby samotnie gospodarującej 701 zł, a dla osoby w rodzinie 528 zł, może wystąpić ponownie problem „wspólnego gospodarstwa domowego”. Od decyzji negatywnej może Pani złożyć odwołanie. Pomoc może Pani uzyskać w punkcie darmowej pomocy prawnej. 

Z poważaniem,

Anita Siemaszko, prawnik