Renta socjalna z ZUS

Od 1 października zaczyna obowiązywać ustawa z dn. 27 czerwca 2003 o rencie socjalnej (Dz.U.03.135.1268). Na mocy ustawy wypłacanie renty zostało przeniesione z kompetencji pomocy społecznej do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Renta socjalna to świadczenie finansowane z budżetu państwa. Renta wynosi 84 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS).
Renta socjalna jest ubruttowiona, to znaczy, że odprowadzana jest od niej składka na ubezpieczenie zdrowotne oraz podatek dochodowy od osób fizycznych.

Renta waloryzowana jestna zasadach i w trybie określonych dla emerytur i rent z FUS. Waloryzacji renty dokonuje  jednostka organizacyjna ZUS lub inny zakład emerytalno-rentowy.

Osobom, które były uprawnione do otrzymywania renty socjalnej przed wejściem w życie nowej ustawy renta przysługuje w wysokości i na zasadach określonych w ustawie. Podstawę do przyznania renty stanowią orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, orzeczenia lekarza orzecznika o niezdolności do pracy oraz orzeczenia komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia (orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidzkich) wydane przed wejściem w życie ustawy. Traktowane są one na równi z orzeczeniami lekarzy orzeczników ZUS i stanowią podstawę do wypłacania renty przez taki okres, na jaki zostały wydane.

Do spraw o przyznanie renty socjalnej rozpoczętych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy stosuje się dotychczasowe przepisy. W takich przypadkach ZUS ustala prawo do renty socjalnej od 1 października 2003 (jeżeli dana osoba spełnia warunki przyznania renty). Do dnia 30 września wypłaty renty dokonują ośrodki pomocy społecznej.

Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
1) przed ukończeniem 18. roku życia;
2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;
3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

O całkowitej niezdolności do pracy orzeka lekarz orzecznik ZUS. Obowiązują zasady i tryb orzekania określone w ustawie z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 98.162.1118 z późn. zmianami).

Jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała, to osobie przysługuje renta socjalna stała. W przypadku, kiedy niezdolność do pracy jest okresowa, osobie uprawnionej przysługuje renta socjalna okresowa. Renta w takim przypadku przysługuje przez okres wskazany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Postępowanie o przyznanie renty socjalnej rozpoczyna się na wniosek osoby ubiegającej się o rentę lub jej przedstawiciela ustawowego. Z wnioskiem o przyznanie renty może także, za zgodą osoby niepełnosprawnej lub jej przedstawiciela, wystąpić kierownik ośrodka pomocy społecznej lub inna osoba.

Decyzję o przyznaniu renty wydaje jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwa ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby ubiegającej się o jej przyznanie. Od decyzji można się odwołać na zasadach i w trybie określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (obowiązują te same zasady, co przy odwoływaniu się od decyzji w sprawach emerytur i rent).

Renta socjalna nie przysługuje osobie uprawnionej do otrzymywania emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, uposażenia w stanie spoczynku, renty strukturalnej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych. Renta nie przysługuje także osobie, która jest właścicielem (lub posiadaczem samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych.

Renta socjalna nie przysługuje także w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest osoba, która samotnie prowadzi gospodarstwo domowe, nie posiada innego przychodu i nie ma prawa do renty rodzinnej, będąca właścicielem lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego), najemcą lokalu należącego do gminy, innych jednostek samorządu terytorialnego, Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych, lub też przysługuje jej spółdzielcze prawo do lokalu. Osoba taka może otrzymywać 50 proc. renty socjalnej, pod warunkiem, że pisemnie zobowiąże się do pokrywania z tej kwoty opłat z tytułu czynszu lub innych należności za lokal mieszkalny. W lokalu tym nie mogą jednakże przebywać inne osoby.

Renta socjalna ulega obniżeniu, jeżeli osobie uprawnionej do jej otrzymywania przysługuje także renta rodzinna. Łączna kwota obu świadczeń nie może przekroczyć 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być jednak niższa niż 10 proc. najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy.

Jeżeli kwota renty rodzinnej przekracza 200 proc. najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy, renta socjalna nie będzie przysługiwać.

Prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu, jeżeli osoba uprawniona do jej otrzymywania osiąga przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, tzn. zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej, a także prowadzenia działalności pozarolniczej. Prawo do renty ulega także zawieszeniu w przypadku osiągania innych przychodów podlegających opodatkowaniu (na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych). Za przychód uważa się w tym przypadku także kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego, a także wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, świadczenie rehabilitacyjne i wyrównawcze oraz dodatek wyrównawczy.

Prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu za miesiąc, w którym osoba uprawniona osiągnęła łączne przychody wyższe, niż 30 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ogłaszanego do celów emerytalnych. Przeciętne wynagrodzenie ogłasza Prezes GUS za kwartał kalendarzowy.

Opracowanie: Joanna Pertkiewicz
Źródło: Ustawa z dn. 27 czerwca 2003 o rencie socjalnej (Dz.U.03.135.1268)