Uwaga na żółty punkt!

Masz ponad 50 lat i coraz gorzej widzisz? Świat faluje ci przed oczami? Boisz się prowadzić auto i chodzić po schodach? Koniecznie odwiedź okulistę! To mogą być objawy AMD – zwyrodnienia plamki żółtej. Schorzenie to jest najczęstszą przyczyną utraty wzroku u osób powyżej 65. roku życia.

Punkt strategiczny

Najwrażliwszą częścią oka ludzkiego jest tzw. plamka żółta (z łac. macula lutea). To niewielki punkt, w którym znajduje się największe skupisko tzw. czopków, czyli światłoczułych receptorów siatkówki. Plamka żółta mieści się dokładnie w samym środku siatkówki, a odpowiada za tzw. widzenie centralne (na wprost), a także odbiór realnych kształtów i dobrą ostrość obrazu, potrzebne do wykonywania czynności precyzyjnych, np. czytania, sprawdzania godziny na zegarku, prowadzenia samochodu, oglądania fotografii, odczytywania numerów autobusów itp. Swoją nazwę plamka zawdzięcza luteinie – związkowi, który zabarwia fotoreceptory na żółto.

Do najczęstszych schorzeń siatkówki należy obecnie AMD (z ang. Age-related Macular Degeneration), czyli zwyrodnienie plamki żółtej. Dodaje się też do tej nazwy określenie: „związane z wiekiem”, bo zmiany zwyrodnieniowe w obrębie plamki są efektem postępującego procesu starzenia.

Fot. www.sxc.hu

AMD to choroba autoimmunologiczna prowadząca do utraty widzenia centralnego, a w konsekwencji do całkowitej ślepoty. Dlaczego układ odpornościowy atakuje i niszczy plamkę żółtą – tego wciąż nie wiadomo. Znane są natomiast czynniki ryzyka wystąpienia AMD. Należą do nich: późny wiek (największą zachorowalność odnotowuje się wśród osób po 75. roku życia), płeć (AMD częściej dotyka kobiet), uwarunkowania genetyczne, kolor tęczówki (AMD występuje częściej w jasnych oczach), nadciśnienie tętnicze, otyłość oraz palenie tytoniu lub częste przebywanie w zadymionych pomieszczeniach. Starzenie się plamki przyśpiesza także długotrwałe, intensywne wystawienie oka na kontakt ze światłem słonecznym, a także niedobory przeciwutleniaczy (np. witamin E i C, beta-karotenu, selenu), które naturalnie opóźniają degenerację komórek organizmu oraz luteiny i zeaksantyny – barwników chroniących oczy przed szkodliwym promieniowaniem UVA i UVB.

Suche oczy – mokre oczy

AMD występuje w dwóch postaciach. Pierwszą jest tzw. AMD suche, które polega na stopniowym, trwającym nieraz wiele lat obumieraniu siatkówki oka. Suche AMD występuje u 80–90 proc. wszystkich chorych z AMD. W pozostałych przypadkach mamy do czynienia z agresywną odmianą AMD – tzw. wysiękową (mokrą, neowaskularną), która u 90 proc. pacjentów doprowadza do ślepoty i to zaledwie w ciągu kilku tygodni. W mokrej postaci AMD pod siatkówką oka w okolicach plamki tworzą się nieprawidłowe, słabe naczynia krwionośne, które pękają, powodując krwawienie, a w ich miejscu powstają niszczące strukturę i funkcjonowanie siatkówki blizny.

Pierwsze stadium zwyrodnienia plamki żółtej trudno rozpoznać, bo zmiany w jakości widzenia są dla chorego niezauważalne. Zwłaszcza gdy choroba dotyka tylko jednego oka. Wyraźne objawy, które powinny skłonić do jak najszybszej wizyty u okulisty to:

• problem z dokładnym widzeniem środka obrazu
• zniekształcenie linii prostych (mogą wydawać się zagięte lub falujące)
• rozmywanie się krawędzi
• trudności w czytaniu
• słabsze rozpoznawanie twarzy i barw (kolory wydają się być bledsze i mniej nasycone), oraz kontrastów między nimi.

Często też przed chorymi oczami, w centralnym punkcie pola pojawiają się ciemne plamy lub puste przestrzenie. Oczy dotknięte AMD bywają nadwrażliwe na światło, tracą zdolność widzenia nocnego, potrzebują intensywniejszego światła dziennego.

AMD diagnozuje się podczas badań okulistycznych. Najprostszym i najczęściej stosowanym jest tzw. test Amslera, dzięki któremu można określić kondycję plamki żółtej i siatkówki wokół niej. Innym badaniem jest bardziej złożona angiografia fluoresceinowa, czyli kontrastowe badanie naczyń krwionośnych dna oka. Polega ono na wstrzyknięciu do żył pacjenta odpowiedniego barwnika, a potem przy użyciu specjalnego aparatu wykonanie zdjęć dna oka.

***
Aby doprowadzić do wczesnego wykrycia AMD, osoby które ukończyły 40 lat, powinny wykonywać badanie dna oka co dwa lata, a osoby po pięćdziesiątce – co roku. Zwłaszcza gdy wykonują zawody, w których doskonały wzrok ma kluczowe znaczenie, np. kierowcy, operatorzy maszyn itp., albo gdy chorują na jaskrę, cukrzycę (jej powikłaniem jest uszkodzenie siatkówki – retinopatia) i nadciśnienie tętnicze (prowadzi do zaburzeń krążenia w naczyniach krwionośnych).

AMD – Aby Mieć Dobre oczy!

Leczenie wysiękowego AMD polega z kolei na zniszczeniu nieprawidłowych naczyń krwionośnych np. przy użyciu wiązki światła o wysokiej energii, czyli lasera. Ta metoda to tzw. fotokoagulacja laserowa, ale stosuje się ją tylko wtedy, gdy chore naczynie nie leży zbyt blisko plamki żółtej. Inną metodą jest terapia fotodynamiczna. Polega ona na wprowadzeniu do krwioobiegu pacjenta barwnika (tzw. fotouczulacza), który jest wychwytywany przez patologiczne naczynie, a następnie aktywowany przez promienie lasera, które je niszczy. Przy mokrym AMD stosuje się także leczenie farmakologiczne – tzw. iniekcje doszklistkowe, podczas których lek (np. sterydy) podawany jest w postaci zastrzyku do wnętrza oka, oraz metody chirurgiczne.

Fot.: www.sxc.hu

AMD zyskała już niechlubne miano choroby cywilizacyjnej. Zwyrodnienie plamki żółtej zdiagnozowano już u ok. 25 mln ludzi na świecie. Co więcej – jak wskazują badania, w ciągu następnych 25 lat liczba chorych z AMD ma się… potroić (!), co związane jest z szybkim postępowaniem procesu starzenia się społeczeństw. W Polsce liczba odnotowanych przypadków AMD wynosi ok. 2 mln. U 600 tys. Polaków choroba ta wkroczyła już w zaawansowane stadium prowadzące do całkowitej ślepoty.

Ratunkiem przed AMD, szansą zachowania wzroku jest – podobnie jak przy chorobach oczu związanych z wiekiem – profilaktyka. Osobom po 50. roku życia zaleca się regularne badania dna oka, noszenie okularów przeciwsłonecznych i rzucenie palenia papierosów (u palaczy ryzyko AMD jest trzy razy większe) oraz stosowanie zbilansowanej diety bogatej w produkty zawierające: kwasy tłuszczowe Omega-3 (np. ryby) i luteinę (np. zielone warzywa liściaste), a ubogiej w nasycone kwasy tłuszczowe (np. tłuszcz zwierzęcy).

Domowy test Amslera!

1. Na kartce w kratkę narysuj jeden wyraźny punkt.
2. Jeśli nosisz soczewki kontaktowe lub używasz okularów do czytania, załóż je!
3. Zakryj dłonią jedno oko.
4. Drugą dłonią przytrzymaj kartkę w odległości ok. 30–40 cm od wolnego oka.
5. Wpatruj się w punkt.
6. Sprawdź, jak odbierasz linie i kwadraty otaczające punkt.
7. Poddaj testowi każde oko z osobna.

Jeśli linie są faliste, zbliżają się do siebie lub oddalają, a kwadraty różnią się wielkością i ich kontury są zniekształcone, zamazane – może to oznaczać, że masz pierwsze objawy AMD. Koniecznie zbadaj u okulisty dno oka!

Pamiętaj, że domowy test Amslera nie zastąpi specjalistycznych badań!

Chorujesz na AMD?

Informacje, pomoc, wsparcie uzyskasz w organizacjach pozarządowych:

• Retina AMD Polska, ul. Konwiktorska 7, pok. 25, 00-216 Warszawa, tel.: 22 831 22 71, e-mail: RetinaAMD@RetinaAMD.org.pl, www.retinaAMD.org.pl
• Stowarzyszenie Zwyrodnienia Plamki Związanego z Wiekiem (AMD), l. Waszyngtona 146, lokal 206, 04-076 Warszawa, tel.: 22 515 80 01, 516 062 843, www.AMD.org.pl
• Polski Związek Niewidomych, ul. Konwiktorska 9, 00-216 Warszawa, tel.: 22 831 22 71, 22 831 33 83, e-mail: pzn@pzn.org.pl, www.pzn.org.pl.

Odwiedź też stronę www.infoAMD.pl.