Wstęp  
Przedmowa  
Rozdział 1  
Rozdział 2  
Rozdział 3  
Rozdział 4  
Rozdział 5  
Bibliografia  

Część II. Fundusze strukturalne szansą na poszerzenie wiedzy, podniesienie umiejętności, kwalifikacji zawodowych i aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych

1. Polityka strukturalna Unii Europejskiej

Podstawowym celem europejskiej polityki strukturalnej jest wyrównanie różnic w rozwoju ekonomicznym i poziomie życia mieszkańców poszczególnych regionów Unii Europejskiej. Dla realizacji tego zadania, dla każdego okresu programowania finansowego, określane są tzw. cele, które wyznaczają obszary i sektory problemowe.

Polityka strukturalna Unii Europejskiej w latach 2000-2006 i jej instrumenty

Dla obecnego okresu programowania (2000-2006) określono trzy podstawowe cele:

Cel 1– działania adresowane do regionów zacofanych w rozwoju społeczno-ekonomicznym, czyli takich, w których produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca wynosi mniej niż 75% poziomu średniego PKB w Unii Europejskiej; celem tym objęte są też bardzo słabo zaludnione regiony Szwecji i Finlandii (poniżej 8 mieszkańców na kilometr kwadratowy) oraz regiony skrajnie peryferyjne (Wyspy Kanaryjskie, zamorskie departamenty francuskie, Azory i Madera).

Cel 2 – działania adresowane do regionów objętych procesem restrukturyzacji gospodarczej i społecznej; cel ten dotyczy w szczególności takich regionów, w których zachodzą głębokie zmiany w strukturze przemysłu, pogorszenie – w wyniku zmian gospodarczych – sytuacji mieszkańców miast, odejście od tradycyjnych form produkcji rolnej i spadek zatrudnienia w rybołówstwie na terenach zależnych od tej gałęzi gospodarki; działania podejmowane w ramach celu 2. mają za zadanie pomóc regionom w adaptacji do zmieniających się warunków.

Cel 3 – adresowany jest do regionów, które nie są objęte pomocą w ramach Celu 1. i 2.

i obejmuje działania zmierzające do poprawy systemów edukacyjnych, szkoleniowych

i wprowadzania aktywnej polityki zatrudnienia, tak aby wyjść naprzeciw szczególnym potrzebom takich grup, jak młodzież bezrobotna, osoby niepełnosprawne, które mają z tego powodu ograniczony dostęp do pracy i edukacji, osoby długotrwale bezrobotne, o niskich kwalifikacjach, dyskryminowane ze względu na płeć, wiek, pochodzenie, rasę czy wyznanie.

Podstawowymi instrumentami realizacji polityki regionalnej są fundusze strukturalne.

Wyróżnia się cztery fundusze strukturalne:

-        Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

-        Europejski Fundusz Społeczny

-        Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej

-        Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego obejmuje przede wszystkim działania na rzecz:

-        rozwoju lokalnego i zatrudnienia oraz tworzenia korzystnego środowiska dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrostu ich konkurencyjności,

-        rozwoju infrastruktury,

-        ochrony i poprawy stanu środowiska,

-        rozwoju turystyki i kultury, w tym ochrony dziedzictwa kulturowego i naturalnego,

-        rozwoju badań naukowych i nowych technologii,

-        współpracy międzynarodowej, transgranicznej i międzyregionalnej, przyczyniającej się do trwałego rozwoju regionalnego i lokalnego,

-        równego dostępu kobiet i mężczyzn do rynku pracy.

Europejski Fundusz Społeczny jest podstawowym instrumentem realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia.

Wyróżnia się 5 obszarów wsparcia EFS:

-        aktywne przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu, w tym długotrwałemu bezrobociu, pomoc w powrocie i ponownej integracji z rynkiem pracy; wspieranie zatrudnienia młodzieży;

-        przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej, pomoc dla osób i grup zagrożonych lub dotkniętych wykluczeniem, działania nastawione na utrzymanie zatrudnienia lub powrót na rynek pracy;

-        kształcenie ustawiczne w celu zwiększenia mobilności pracowników, ułatwienia i poprawy dostępu do rynku pracy;

-        doskonalenie kadr pracowniczych, rozwój przedsiębiorczości i rozwój potencjału ludzkiego w sferze badań, nauki i technologii;

-        zwiększanie dostępu kobiet do rynku pracy, promowanie przedsiębiorczości wśród kobiet, działania zmierzające do niwelowania różnic na rynku pracy, wynikających z dyskryminacji ze względu na płeć.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej składa się z dwóch sekcji: Sekcji Gwarancji, która finansuje działania w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, takie jak dotacje bezpośrednie dla rolników, skup interwencyjny produktów rolnych; oraz Sekcji Orientacji, która jest instrumentem polityki strukturalnej i wpierającej realizację następujących działań:

-        rozwój i modernizacja terenów wiejskich,

-        przekształcanie struktury zatrudnienia na wsi, w tym tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem, szkolenia i reorientacja zawodowa rolników,

-        wspieranie rozwoju rzemiosła i turystyki,

-        rozwój inwestycji związanych z ochroną środowiska,

-        pomoc młodym rolnikom w osiedlaniu się,

-        zrównoważony rozwój terenów leśnych,

-        ochrona dziedzictwa naturalnego i kulturowego wsi,

-        wyrównywanie szans gospodarstw położonych na terenach górskich i dotkniętych kataklizmami.

Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa wspiera restrukturyzację tego sektora w krajach członkowskich, a w szczególności:

-        restrukturyzację i modernizację floty rybackiej, metod połowu i przetwórstwa ryb,

-        rozwój infrastruktury portów rybackich,

-        zwiększanie konkurencyjności i promocja produktów rybnych,

-        rozwój hodowli ryb oraz pomoc w zachowaniu fauny i flory przybrzeżnej.

Do instrumentów polityki strukturalnej zalicza się także Fundusz Spójności.

Zakres działań tego Funduszu – w odróżnieniu od funduszy strukturalnych – obejmuje przedsięwzięcia o zasięgu krajowym, a nie regionalnym. Pomocą tą objęte są kraje, w których produkt narodowy brutto na jednego mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniej unijnej.

Inną grupę instrumentów polityki strukturalnej stanowią Inicjatywy Wspólnoty, pozostające w gestii Komisji Europejskiej.

Obecnie funkcjonują 4 inicjatywy:

INTERREG III – program nastawiony na rozwój współpracy międzynarodowej; międzyregionalnej i transgranicznej, która ma na celu zrównoważony rozwój całego obszaru Unii Europejskiej

LEADER+ – inicjatywa nastawiona na tworzenie i wdrażanie strategii rozwoju terenów wiejskich

URBAN – inicjatywa adresowana do dużych miast, nastawiona na wdrażanie programów regeneracji i harmonijnego rozwoju obszarów miejskich

EQUAL – inicjatywa ta służyć ma przede wszystkim zwalczaniu wszelkich przejawów dyskryminacji nierówności w dostępie do rynku pracy.

Polityka strukturalna Unii Europejskiej w latach 2007-2013

W okresie, w którym powstaje niniejsze opracowanie, podejmowane są decyzje dotyczące przyszłości polityki spójności, które są efektem trzyletniej debaty po ogłoszeniu w roku 2001 Raportu na Temat Spójności Społecznej i Ekonomicznej, założeń i propozycji zawartych w ogłoszonym w lutym 2004 r. Trzecim Raporcie na temat Spójności oraz ustaleń Forum Spójności, które odbyło się w maju 2004 r. w Brukseli, z udziałem przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich.

Wyznacznikami nowych propozycji Komisji Europejskiej w zakresie polityki spójności były następujące wyzwania, stojące przed Unią Europejską:

-        potrzeba większej spójności, związana przede wszystkim z rozszerzeniem UE, której efektem będzie podwojenie różnic społeczno-ekonomicznych w obrębie UE i spadek unijnego PKB o 12,5%. Nowe wyzwania przed gospodarką Unii stawia także proces globalizacji i starzenie się społeczeństwa europejskiego. Ponadto – w związku z wyraźnym spowolnieniem wzrostu gospodarczego – nastąpił ponowny wzrost bezrobocia w wielu regionach;

-        wzmocnienie priorytetów polityki Unii Europejskiej. Oznacza to, że polityka spójności powinna być ściśle związana ze strategią lizbońską, której celem jest uczynienie Unii, Europejskiej obszarem najlepiej prosperującej, najbardziej konkurencyjnej i opartej na wiedzy gospodarki, a także z konkluzjami szczytu w Goeteborgu, na którym dodatkowo położono nacisk na trwały, zrównoważony rozwój i ochronę środowiska;

-        potrzeba budowania partnerstwa dla spójności, podejścia strategicznego, a także większej efektywności, przejrzystości i odpowiedzialności.

Sprostanie tym wyzwaniom wymaga skoncentrowania nowej polityki spójności wokół trzech filarów zrównoważonego rozwoju:

-        konkurencyjności (innowacyjność, badania naukowe, edukacja i dostępność),

-        zatrudnienia i włączenia społecznego,

-        ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom w tej dziedzinie.

Założenia finansowe polityki spójności zakładają przeznaczenie na jej realizację 336,3 mld euro rozłożone na 7 lat (2007- 2013), co stanowi blisko 1/3 budżetu UE na następny okres programowania.

Cele polityki spójności na lata 2007-2013

Polityka spójności na lata 2007-2013 będzie skoncentrowana na realizacji trzech podstawowych celów:

Cel 1 – Konwergencja: wsparcie trwałego, zrównoważonego wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy w najsłabiej rozwiniętych regionach UE.

Realizacja tego Celu obejmie blisko 78% wszystkich wydatków, tj. 264 mld euro.

Działaniami w obrębie tego priorytetu objęte będą te regiony, w których średni dochód na mieszkańca jest niższy od 75% przeciętnego dochodu UE. Dla regionów, które na skutek efektu statystycznego(obniżenie średniego PKB w UE po rozszerzeniu) lub w wyniku postępu ekonomicznego przestaną spełniać kryteria kwalifikacji, do celu pierwszego zostaną zaproponowane preferencyjne działania finansowe o tymczasowym charakterze (phasing out). Będą one funkcjonowały do 2013 r.
Cel pierwszy będzie finansowany przez następujące fundusze: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny i Fundusz Spójności.

Cel 2 – Konkurencyjność gospodarcza regionów, wzrost zatrudnienia, wspieranie procesu przemian.

O objęcie pomocą w ramach tego priorytetu będą mogły ubiegać się wszystkie regiony UE, które nie są objęte celem pierwszym, ponieważ, jak wynika z analiz przedstawionych w Trzecim Raporcie, mogą one stanąć wobec poważnych wyzwań związanych z globalizacją, wzrostem imigracji, starzeniem się społeczeństw, restrukturyzacją gospodarki, potrzeby wprowadzania innowacji i nowoczesnych technologii.

Komisja Europejska zaproponowała tu dwa poziomy działania: programy narodowe, których zadaniem będzie pomoc ludziom w przewidywaniu i reagowaniu na przemiany (programy szkoleniowe, kształcenie ustawiczne, zwiększanie możliwości zatrudnienia osób mających utrudniony dostęp do rynku pracy, jak osoby niepełnosprawne, imigranci, mniejszości etniczne), finansowane przez EFS i programy regionalne, których zadaniem będzie przewidywanie i wspieranie zmian na poziomie regionalnym i które będą finansowane przez EFRR.

Na to działanie przeznaczone będzie 17% budżetu polityki spójności, tj. 57,9 mld euro.

Cel 3 – Europejska współpraca terytorialna dla propagowania harmonijnego i zrównoważonego rozwoju obszaru Unii Europejskiej, na którą przeznaczone zostanie 4% funduszy, tj. 13,2 mld euro.

W przypadku współpracy regionów przygranicznych, Komisja zamierza wprowadzić nowy instrument prawny w formie europejskiej struktury współpracy, aby pomóc państwom członkowskim w rozwiązywaniu problemów prawnych i administracyjnych, na które mogą napotykać podczas zarządzania programami współpracy.

W przypadku granic zewnętrznych Wspólnoty, Komisja chce wprowadzić Instrument Nowego Sąsiedztwa, który operowałby po obu stronach granicy zewnętrznej, obejmując przy tym granice morskie. Instrument ten promować będzie m.in. zrównoważony rozwój ekonomiczno-społeczny.

Dla współpracy międzynarodowej proponowane jest stworzenie takich stref współpracy (obecnie istniejących w programie INTERREG III B), które są wystarczająco spójne i gdzie istnieją wspólne interesy i możliwości rozwoju.

Współpraca ta skupiałaby się na strategicznych priorytetach, takich jak badania i rozwój, społeczeństwo informacyjne, ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom w tym zakresie, zintegrowane zarządzanie gospodarką wodną, rozwój terenów miejskich, rozwój terenów wiejskich, współpraca gospodarcza oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.

Komisja Europejska będzie wspierać także wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk na europejską skalę, poprzez organizowanie sieci współpracy.

Przyszła polityka strukturalna Unii Europejskiej będzie uwzględniać następujące nowe elementy:

- Zintegrowana strategia reagowania na specyficzne cechy terytorialne

Trzeci Raport na temat Spójności wskazuje, że niektóre uwarunkowania geograficzne mogą spowodować problemy rozwojowe w regionach europejskich, szczególnie w regionach wyspowych, słabo zaludnionych, górskich oraz peryferyjnych. Raport zwraca też uwagę na rolę miast oraz obszarów wiejskich, których rewitalizacja zależna jest od umocnienia ich więzi z miastami.

Szczególny nacisk położony będzie na działania adresowane do obszarów zdegradowanych i wymagających regeneracji.

Regiony trudno dostępne oraz wyspowe, górskie i słabo zaludnione, będą mogły być objęte pomocą finansową niezależnie od poziomu ich PKB.


- Uproszczenie i ujednolicenie instrumentów wspierających rozwój obszarów wiejskich oraz rybołówstwo

Obecne instrumenty związane z obszarami wiejskimi zgrupowane zostaną w jeden instrument w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Realizowana aktualnie inicjatywa LEADER+ zostanie włączona w główny nurt programowania.

Liczba funduszy strukturalnych zostanie ograniczona do trzech, będą to Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny i Fundusz Spójności. W miarę możliwości poszczególne programy będą finansowane z jednego funduszu.

Wydaje się, że warto poświęcić więcej miejsca przyszłemu kształtowi i priorytetom Europejskiego Funduszu Społecznego. Za najbardziej znaczące należy uznać ścisłe powiązanie Funduszu z polityką wzrostu zatrudnienia i wzmocnienie znaczenia spójności społeczno-ekonomicznej w Europejskiej Strategii Zatrudnienia.

Mniej zbiurokratyzowany, bardziej zdecentralizowany i oparty o prostsze zasady Europejski Fundusz Społeczny będzie zarówno łatwiejszy w zarządzaniu, jak i lepiej przygotowany do sprostania wyzwaniom, związanym z rozszerzeniem, globalizacją i starzeniem się społeczeństwa.

Głównym celem Funduszu pozostanie inwestowanie w rozwój kapitału ludzkiego, który jest kluczowym czynnikiem dla rozwoju rynku pracy i wzrostu gospodarczego.

Europejski Fundusz Społeczny wspierał będzie dwa spośród trzech nowych priorytetów polityki spójności, wspierając takie działania, jak zwiększanie możliwości adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw, zapobieganie bezrobociu, wspieranie integracji i reintegracji zawodowej, przedłużanie okresu aktywności zawodowej, promowanie integracji społecznej i zawodowej osób i grup borykających się ze szczególnymi trudnościami i narażonych na marginalizację, walka ze wszystkimi przejawami dyskryminacji. Priorytetami programu będzie także wspieranie polityki równych szans dla kobiet i mężczyzn, dobre zarządzanie, wsparcie rozwoju instytucjonalnego i walory środowiskowe projektów.

Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej, na Europejski Fundusz Społeczny przeznaczone zostanie około 20-25% ogólnych wydatków na politykę spójności.

Komisja Europejska przyjęła również propozycję nowego programu, który będzie uzupełniał działania prowadzone w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Program PROGRESS będzie zajmował się pięcioma obszarami:

-        zatrudnieniem,

-        zabezpieczeniem i włączeniem społecznym,

-        warunkami pracy,

-        walką z dyskryminacją i promocją różnorodności,

-        równymi prawami kobiet i mężczyzn.

Program PROGRESS będzie finansować badania i analizy, kampanie informacyjne przyczyniające się do wzrostu społecznej świadomości, wymianę informacji, doświadczeń i najlepszych praktyk.

Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej na program ten, na okres 7 lat, zostanie przekazane około 600 milionów euro.

2. Polityka strukturalna w Polsce w latach 2004-2006

Ponieważ Polska jako cały kraj spełnia kryteria kwalifikujące nas do objęcia Celem 1. polityki strukturalnej, może korzystać ze wsparcia zarówno wszystkich funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa, jak również z Funduszu Spójności.

Zarządzanie środkami strukturalnymi odbywa się w oparciu o programy operacyjne,

przygotowane przez poszczególne ministerstwa we współpracy z innymi instytucjami i resortami, a w przypadku programu dotyczącego rozwoju regionalnego – także we współpracy z samorządami poszczególnych województw.

Na lata 2004-2006 przyjęto następujące programy operacyjne:

- Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Gospodarki

- Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich

- Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Terenów Wiejskich

- Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb

- Sektorowy Program Operacyjny Transport i Gospodarka Morska

- Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego(ZPORR)

- Program Operacyjny Pomoc Techniczna.

Z punktu widzenia celów niniejszego opracowania, wydaje się ważne bardziej szczegółowe omówienie dwóch spośród wymienionych programów operacyjnych.

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR)

ZPORR określa cele, zadania i środki dla realizacji polityki regionalnej naszego kraju w ciągu najbliższych lat. Jego zasadniczymi celami jest zapobieganie marginalizacji niektórych obszarów, wzrost spójności społecznej, ekonomicznej i terytorialnej oraz podnoszenie konkurencyjności regionów.

Aby polskie regiony były bardziej konkurencyjne względem innych regionów europejskich, konieczne są takie zmiany, jak poprawa poziomu infrastruktury technicznej, rozwój zasobów ludzkich, w tym podnoszenie poziomu wykształcenia mieszkańców, wdrażanie nowych technologii, wprowadzanie rozwiązań innowacyjnych, poprawa sytuacji na rynku pracy, wzrost dochodów ludności itp.

Wdrożenie ZPORR powinno przynieść w efekcie także takie zmiany, jak decentralizacja, przemiany strukturalne w regionach, większa mobilność ludności, lepszy dostęp do wiedzy i do efektów postępu technologicznego.

Wyróżnione zostały następujące priorytety ZPORR:

1.     Rozbudowa i modernizacja infrastruktury w celu podnoszenia konkurencyjności regionów; modernizacja i rozbudowa infrastruktury transportowej, w tym transportu miejskiego w dużych ośrodkach; rozwój infrastruktury w dziedzinie ochrony środowiska, infrastruktury w zakresie edukacji i ochrony zdrowia, turystyki, kultury, społeczeństwa informacyjnego.

2.     Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich na poziomie regionalnym poprzez wyrównywanie szans edukacyjnych, rozwijanie umiejętności związanych z potrzebami rynku pracy, reorientacja zawodowa; promocja przedsiębiorczości i wdrażanie regionalnych strategii innowacyjności.

3.     Rozwój lokalny: priorytet ten dotyczy w szczególności obszarów wiejskich, obszarów podlegających restrukturyzacji, zdegradowanych; wspiera powstawanie mikroprzedsiębiorstw i lokalnej infrastruktury społecznej.

Instytucją zarządzającą ZPORR jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy, ponadto w każdym z województw działają tzw. Instytucje Pośredniczące w zarządzaniu programem, umiejscowione w Urzędach Wojewódzkich, oraz Podkomitety Monitorujące, nadzorujące wdrażanie programu.

Realizacja ZPORR współfinansowana jest z dwóch funduszy strukturalnych:

- Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (priorytet 1 i 3),

- Europejskiego Funduszu Społecznego (priorytet 2).

Ogółem na jego realizację w latach 2004-2006 przeznaczono 4230,1 mln euro, z czego 2968,5 mln euro z funduszy strukturalnych.

Priorytety i działania ZPORR w obszarze współfinansowanym przez Europejski Fundusz Społeczny są komplementarne wobec Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich i mają odpowiadać na szczególne potrzeby regionów, w powiązaniu z regionalnymi strategiami rozwoju.

Obejmują one następujące działania:

- rozwój umiejętności powiązanych z potrzebami rynku pracy, poprzez różne formy kształcenia ustawicznego, doradztwa, wspieranie równego dostępu do edukacji przez programy stypendialne, monitoring rynku pracy, upowszechnianie wiedzy na temat spodziewanych trendów w zatrudnieniu,

- reorientację zawodową osób odchodzących z rolnictwa; zapewnienie dostępu do usług z zakresu doradztwa; pomoc w uzyskaniu nowych kwalifikacji i umiejętności umożliwiających znalezienie pracy,

- reorientację zawodową osób dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi; wsparcie procesu przemian i ograniczanie ich negatywnych skutków, doradztwo zawodowe i pomoc w uzyskaniu nowych kwalifikacji i umiejętności, które umożliwią powrót na rynek pracy,

- regionalne strategie innowacyjne i transfer wiedzy, mające na celu przede wszystkim podniesienie poziomu wiedzy, promocję innowacyjności i tworzenie systemu przekazywania wiedzy z placówek naukowych i badawczych do sektora przedsiębiorstw,

- promocję przedsiębiorczości poprzez wspieranie powstawania mikroprzesiębiorstw, doradztwo i szkolenia dla osób pragnących rozpocząć działalność gospodarczą, tworzenie przyjaznego środowiska dla przedsiębiorców.

Jakkolwiek priorytety i działania ZPORR nie są adresowane szczególnie do osób niepełnosprawnych, jednakże można przypuszczać, że ich realizacja powinna wszechstronnie przyczynić się do poprawy sytuacji tej grupy obywateli.

Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich

Program ten jest w całości finansowany przez Europejski Fundusz Społeczny. Jego realizacja ma służyć rozwijaniu kapitału ludzkiego w celu budowania konkurencyjnej, opartej na wiedzy i przedsiębiorczości gospodarki, i przyczynić się do większej spójności społecznej i ekonomicznej.

Program obejmuje dwa priorytety, w ramach których realizowane są poszczególne działania:

Priorytet 1. Aktywna polityka rynku pracy oraz integracja zawodowa i społeczna

Działania:

1.1. Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy

1.2. Perspektywy dla młodzieży

1.3. Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia

1.4. Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych

1.5. Wspieranie integracji zawodowej i społecznej grup szczególnego ryzyka

1.6. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet.

Priorytet 2. Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy

Działania:

2.1. Dostosowanie oferty edukacyjnej szkół, uczelni i placówek kształcenia ustawicznego do potrzeb rynku pracy

2.2. Zwiększenie dostępu do edukacji i promowanie kształcenia ustawicznego

2.3. Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki

2.4. Wsparcie zdolności administracyjnych.

Poniżej zostanie omówione bardziej szczegółowo działanie 1.4:

Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych

Instytucja odpowiedzialną za realizację tego działania jest Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Podstawowym celem działania jest podniesienie poziomu przygotowania zawodowego i poprawa zdolności do uzyskania zatrudnienia przez osoby o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, budowanie potencjału oraz tworzenie nowych i doskonalenie istniejących instrumentów zwiększających możliwości osób niepełnosprawnych na rynku pracy.

W ramach działania 1.4 realizowane są następujące przedsięwzięcia (schematy):

a/ wsparcie osób o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na otwartym rynku (projekty konkursowe)

b/ poprawa skuteczności systemu wspierania osób o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (projekty realizowane w skali ogólnopolskiej w trybie przetargowym)

Poprzez wdrożenie Działania 1.4 SPO RZL powinny zostać osiągnięte następujące rezultaty:

  • wzrost poziomu poradnictwa zawodowego dla niepełnosprawnych,
  • podniesienie zawodowych kwalifikacji osób niepełnosprawnych,
  • zwiększenie ich własnej zawodowej aktywności,
  • promowanie różnych (w tym alternatywnych i elastycznych) form zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
  • poszukiwanie rozwiązań, umożliwiających podjęcie pracy osobom, które ze względu na niepełnosprawność mogą mieć trudności w dostosowaniu się do tradycyjnej organizacji pracy.

Na realizację programu SPO RZL w Polsce Europejski Fundusz Społeczny przeznaczył ponad 1,2 mld Euro. Budżet Działania 1.4 SPO RZL na lata 2004-2006 wynosi 106 mln Euro i jest finansowany w 72% z Europejskiego Funduszu Społecznego a w 28% ze środków PFRON. (na podstawie informacji zamieszczonej na stronie internetowej PERON).

Innym działaniem, które może odegrać ważną rolę w poprawie sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce, jest inicjatywa EQUAL.

Inicjatywa EQUAL, finansowana przez Europejski Fundusz Społeczny, ma za zadanie wspieranie przeciwdziałania dyskryminacji i nierówności w dostępie do rynku pracy, a także działań na rzecz integracji społecznej i zawodowej osób ubiegających się o status uchodźcy.

Celem inicjatywy jest także identyfikacja i przewidywanie kierunków zmian na rynkach pracy, testowanie nowych rozwiązań i promocja dobrej praktyki.

EQUAL jest wdrażany w oparciu o kilka podstawowych zasad:

1. Podejście tematyczne

Komisja Europejska w porozumieniu z Parlamentem Europejskim wyróżniła dziewięć obszarów tematycznych, z których poszczególne kraje członkowskie mogą wybrać te, na których mają się skupić projekty w danym kraju. Przy czym każdy kraj zobowiązany jest także do uwzględnienia tematu dziewiątego, dotyczącego pomocy w integracji społecznej i zawodowej osób, które ubiegają się o status uchodźcy.

Na lata 2004-2006 Polska wybrała następujące tematy:

-        Promocja rynku pracy otwartego dla wszystkich poprzez wspieranie osób dotkniętych trudnościami w zakresie integracji i reintegracji zawodowej we wchodzeniu i powrocie na rynek pracy.

-        Wzmacnianie trzeciego sektora, w szczególności w dziedzinie usług dla społeczności lokalnych oraz poprawa jakości miejsc pracy.

-        Wspieranie i rozwój zdolności przedsiębiorstw i pracowników do adaptacji przy zmianach zachodzących w gospodarce; wykorzystanie nowych technologii.

-        Wspierania harmonijnego łączenia życia zawodowego i rodzinnego, pomoc w powrocie na rynek pracy poprzez wprowadzanie elastycznych i efektywnych form organizacyjnych.

-        Pomoc w społecznej i zawodowej integracji osób ubiegających się o status uchodźcy.

2. Partnerstwo na rzecz Rozwoju

Istotnym wyróżnikiem inicjatywy EQUAL jest to, że projekty muszą być przygotowywane i wdrażane nie przez pojedynczych projektodawców, a przez tzw. Partnerstwa na rzecz Rozwoju (PRR).

W programie tym uczestniczyć mogą, na drodze tworzenia Partnerstwa, zarówno samorządy wszystkich szczebli i instytucje im podlegające, organizacje pozarządowe, instytucje edukacyjne, szkoleniowe i naukowo-badawcze, przedsiębiorstwa i związki pracodawców, związki zawodowe, kościoły i związki zawodowe – wszystkie podmioty legalnie funkcjonujące.

Partnerstwa przygotowujące projekty działają zwykle na rzecz takich grup, jak osoby długotrwale bezrobotne, osoby niepełnosprawne, grupy zagrożone wykluczeniem społecznym, absolwenci szkół, mieszkańcy obszarów wiejskich i terenów dotkniętych przemianami ekonomicznymi (restrukturyzacja dominujących sektorów gospodarki), kobiety, osoby o utrudnionym dostępie do miejsc pracy, uchodźcy, grupy etniczne itp.

Partnerstwa na Rzecz Rozwoju powoływane są w celu rozwiązania danego problemu, dlatego bardzo istotne jest, aby skupiały wszystkich – kluczowych dla danego zagadnienia, terenu, czy sektora – partnerów.

Partnerstwa mogą mięć charakter geograficzny lub sektorowy (odnosić się do określonych sektorów gospodarki czy zawodów).

Partnerstwo nie musi posiadać statusu prawnego, jednakże współpraca w ramach PRR jest sformalizowana, jej podstawę stanowi umowa i plan pracy, zawierające następujące elementy:

-        uzgodniona strategia,

-        szczegółowy plan działań,

-        plan finansowy, określający wszystkie źródła finansowania,

-        podział obowiązków (w tym finansowych) pomiędzy poszczególnych partnerów,

-        ustalenia w zakresie zarządzania finansami,

-        określenie ram czasowych,

-        identyfikacja spodziewanych rezultatów i sposobów ich upowszechniania.

 

3. Zaangażowanie grup dyskryminowanych

Inicjatywa EQUAL zakłada udział grup, do których adresowany jest dany projekt, we wszystkich etapach partnerstwa. Celem takiego podejścia jest rzeczywiste zaangażowanie i aktywizacja samych zainteresowanych w działania na rzecz poprawy ich sytuacji, a także większa trafność i efektywność podejmowanych działań.

4.Współpraca ponadnarodowa

Celem tego wymogu jest tworzenie wartości dodanej projektu, z której skorzystać mogą różni partnerzy pracujący nad podobnym zagadnieniem. Współpraca ponadnarodowa sprzyjać ma też innowacyjności projektów i upowszechnianiu wzorów najlepszej praktyki. Istnieje możliwość współpracy z partnerami zagranicznymi, których udział w projekcie finansowany jest z innych programów, np. PHARE czy TACIS.

Współpraca może mieć charakter wymiany informacji i doświadczeń, niezależnej realizacji konkretnego, wspólnego celu, opracowania wspólnego produktu, wymiany trenerów itp.

W znalezieniu partnera do współpracy pomocna może być wspólna europejska baza danych dostępna na stronie Komisji Europejskiej.

5.Innowacyjność

Ten wymóg może być zrealizowany poprzez innowacyjne podejście do problemu, przeniesienie rozwiązań z innych obszarów, albo też nowatorski sposób organizacji pracy.

Efektem podejścia innowacyjnego może być wypracowanie nowych metod i narzędzi lub doskonalenie już istniejących, formułowanie nowych celów, otwarcie nowych możliwości zatrudnienia, rozwój systemu rozwiązywania problemów związanych z dyskryminacją w dostępie do rynku pracy itp.

6. Adaptacja rezultatów do głównego nurtu polityki

Inicjatywa EQUAL służy badaniu i testowaniu nowych rozwiązań. Państwa członkowskie zobowiązane są do stworzenia systemu wymiany i upowszechniania doświadczeń uzyskanych w ramach inicjatywy, a także do włączania efektywnych i nowatorskich rozwiązań do takich dokumentów strategicznych, jak Narodowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia, zaś najlepsze rozwiązania są wprowadzane do Europejskiej Strategii Zatrudnienia.

Program EQUAL finansowany będzie ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

(75 %) i z publicznych środków krajowych (25%).

Na jego realizację w Polsce przeznaczono około 134 mln euro.

Realizacja inicjatywy EQUAL będzie obejmować 3 etapy:

  1. Tworzenie Partnerstwa na Rzecz Rozwoju i partnerstwa ponadnarodowego (w okresie październik 2004 – maj 2005)

2.     Realizacja umowy o partnerstwie na rzecz rozwoju i umowy o partnerstwie ponadnarodowym (w okresie czerwiec 2005 – sierpień 2008)

  1. Upowszechnianie rezultatów i włączanie ich do polityk krajowych (w okresie czerwiec 2005 – sierpień 2008).

Termin zgłaszania projektów został wyznaczony na 31 sierpnia 2004 r.

Więcej szczegółowych informacji na temat inicjatywy EQUAL można znaleźć na stronach internetowych Ministerstwa Gospodarki i Pracy:

http://www.mgpips.gov.pl

oraz Fundacji Funduszu Współpracy:

http://www.cofund.org.pl