Powrót  
WNIOSKI Z PORÓWNANIA POLITYK PAŃSTW CZŁONKOWSKICH
W ZAKRESIE ZATRUDNIANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Pomimo różnorodności koncepcji i rozwiązań można wskazać na pewne zbliżone tendencje.

Niewątpliwie lata 90. przyniosły przełom w podejściu do niepełnosprawności.

Podejście opiekuńcze zostało stopniowo wyparte przez gwarantowanie praw osób niepełnosprawnych. Termin "osoba niepełnosprawna" nie oznacza już automatyczne "niezdolna do pracy". Amerykański system antydyskryminacyjny stał się modelem dla wielu państw europejskich.

Jakkolwiek system kwotowy został zastosowany w wielu krajach, to jego zasadność i skuteczność jest mocno kwestionowana. Nie ma jednak przekonujących dowodów na wyraźną przewagę systemu antydyskryminacyjnego. Wydaje się prawidłowością (poza przykładem Danii), że system kwotowy jest skuteczny tam, gdzie został jasno określone zobowiązania pracodawców i sankcje za ich nieprzestrzeganie.

Definicja niepełnosprawności w systemie prawnym, jak również system rejestracji nie muszą być warunkiem skutecznego działania strategii zatrudniania osób niepełnosprawnych.

Wyraźna tendencja do włączenia osób niepełnosprawnych w główny nurt polityki zatrudnienia. Instrumenty skierowane wyłączne do osób niepełnosprawnych są coraz częściej oceniane jako sprzyjające segregacji.

W wielu krajach Unii Europejskiej zatrudnienie chronione jest stopniowo zastępowane zatrudnieniem dotowanym i wspomaganym.

W Unii Europejskiej około 500 tys. osób jest zatrudnionych w warsztatach bądź zakładach pracy chronionej.

Zatrudnienie chronione ma w większości krajów charakter socjalny.

Powszechne jest przekonanie, że zatrudnienie chronione powinno być etapem przejściowym przed zatrudnieniem na otwartym rynku pracy.

W wielu krajach (szczególnie większych) postępuje proces decentralizacji polityki zatrudniania osób niepełnosprawnych. Istotną rolę odgrywają samorządy regionalne i lokalne.

Wyraźnie wzrasta rola poradnictwa, szkolenia zawodowego i asysty osobistej.

Wzrasta zakres dobrowolnej odpowiedzialności pracodawców za zatrudnianie osób niepełnosprawnych.

Wśród form własności instytucji zatrudnienia chronionego dominują instytucje publiczne zarządzane przez administrację rządową, jak i samorządy regionalne i lokalne. Wyjątkiem jest Irlandia, w której dominuje sektor prywatny (nie tylko komercyjny, ale i organizacje pozarządowe). Liczba osób niepełnosprawnych, zatrudnionych w zakładach pracy chronionej, waha się od 273 w Luksemburgu do 195 tys. w Niemczech.

Polityka zatrudniania osób niepełnosprawnych ściśle związana jest z tradycjami i kulturą Państw Członkowskich. Niektóre państwa przyjmują precyzyjne regulacje prawne i finansowe, począwszy od definicji niepełnosprawności, systemu orzecznictwa do konkretnych form rehabilitacji zawodowej, inne polegają bardziej na perswazji, świadomości samorządów lokalnych i przedsiębiorców.

Różnorodność definicji, kryteriów i systemów zbierania informacji, dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych w Państwach Członkowskich, utrudnia porównywanie danych i ocenę skuteczności ich polityki. Wraz z włączeniem problematyki niepełnosprawności w politykę Unii Europejskiej można się spodziewać bardziej precyzyjnych danych porównawczych.

WYZWANIA, SZANSE, MOŻLIWOŚCI I ZOBOWIĄZANIA DLA POLSKI,
WYNIKAJĄCE Z INTEGRACJI Z UNIĄ

Dla 5 mln niepełnosprawnych Polaków niewątpliwie istotne jest, czy ich sytuacja poprawi się wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej.

W tej kwestii wiele jest mitów, uprzedzeń i błędnych, kategorycznych sądów. Unia Europejska nie jest organizacją charytatywną, która bezwarunkowo rozdaje prezenty.

Owszem, udziela niemałej pomocy tym, którzy jej potrzebują, ale tę pomoc trzeba umieć wykorzystać. Do tego potrzebna jest wiedza o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, umiejętność jasnego precyzowania swojego interesu narodowego, własny udział finansowy. Otrzymamy z Unii Europejskiej znacznie więcej środków niż sami będziemy wpłacać, ale od nas zależy, czy będziemy umieli te środki wykorzystać.

Istnieje wiele wymiarów, w których działania Polski jako członka Unii Europejskiej mogą mieć dla osób niepełnosprawnych istotne znaczenie.

Współudział w kierowaniu Unią Europejską
Polska będzie miała możliwość współtworzenia prawa wspólnotowego. Jako 38-milionowy kraj będziemy mieli istotny wpływ na podejmowane decyzje. Zarówno rząd, jak i polscy deputowani do Parlamentu Europejskiego będą współdecydowali o warunkach życia prawie 0,5 mld obywateli, w tym również osób niepełnosprawnych. Ważna jest więc, aby politycy byli świadomi problemów osób niepełnosprawnych.

Otwarcie granic
Niewątpliwie otwarcie granic pomiędzy 25 krajami stworzy możliwości kształcenia się, zatrudniania, poznawania różnych rozwiązań mających znaczenie dla osób niepełnosprawnych. W związku z procesami demograficznymi, przede wszystkim stworzeniem się społeczeństwa państw obecnej Unii Europejskiej, w krótkim czasie wzrośnie zapotrzebowanie na nowych pracowników z Państw Członkowskich.

Dostęp do nowoczesnych technologii
Dotyczy to zarówno wszelkich form rehabilitacji, jak również dostępu do informacji, możliwości porozumiewania się i zatrudniania, które związane są z korzystaniem z Internetu.

Dostęp do środków z funduszy strukturalnych
Są to znaczące środki finansowe, z których będziemy mogli korzystać. W wielu obecnych Państwach Członkowskich środki, szczególnie Europejskiego Funduszu Społecznego, wykorzystywane są z powodzeniem w polityce zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Udział w programach i inicjatywach wspólnotowych
Od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej będziemy mieli możliwość pełnego uczestnictwa w programach i inicjatywach wspólnotowych. Część z nich skierowana jest specjalnie dla osób niepełnosprawnych. Organizuje osób niepełnosprawnych będą mogły ubiegać się o środki w ramach tych programów.

Realizacja Strategii Lizbońskiej
W latach 2004-2010 Polska będzie współrealizatorem Strategii Lizbońskiej. Oznacza to, ze cele tej Strategii, wymienione w pierwszej części publikacji staną się naszymi celami narodowymi. Niewątpliwie proces informatyzacji, zwiększenie dostępu do usług publicznych za pomocą Internetu, co między innymi zakłada Strategia, może w znacznym stopniu poprawić sytuacje osób niepełnosprawnych.

Udział w realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia i Otwartej Metodzie Koordynacji
W ramach tych instrumentów będziemy mieli wpływ na kształt Wytycznych w Sprawie Zatrudnienia, będziemy też musieli te Wytyczne realizować w naszych Narodowych Planach Działań.

Ważna jest, aby problemy osób niepełnosprawnych znalazły istotne miejsce w Narodowym Planie Zatrudnienia i Narodowym Planie Przeciwdziałania Ubóstwu i Społecznemu Wykluczeniu. Realizacja tych planów będzie oceniana przez Komisję Europejską za pomocą szeregu precyzyjnych metod i wskaźników.

Uczestnictwo w europejskim dialogu obywatelskim
Organizacje osób niepełnosprawnych będą mogły odgrywać istotną rolę w ramach europejskich sieci organizacji. Dotyczy to możliwości artykułowania swoich interesów na forum wspólnotowym, dostępu do wiedzy i informacji, możliwości współpracy i wywierania wpływu na kształt podejmowanych decyzji.

Zmiana jakości życia w związku z wdrożeniem prawa unijnego
W związku z dostosowaniem polskiego prawa do wymogów Unii Europejskiej jakość życia zmieni się w wielu wymiarach. Dotyczy to chociażby zakazu dyskryminacji, warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, norm ochrony środowiska. W dziedzinie osób niepełnosprawnych, a w szczególności pomocy państwa dla przedsiębiorstw, musimy dostosować się do przepisów w zakresie ochrony konkurencji.

Wpływ na kształt nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej
Obecna perspektywa finansowa, czyli budżet Unii Europejskiej został uchwalony na lata 2000-2006. Polska będzie miała możliwość wpływu na kształt nowego budżetu Unii Europejskiej, którego istotnym elementem będzie polityka zatrudnienia. Najbliższe lata przyniosą niewątpliwie wiele zmian dla niepełnosprawnych obywateli Unii Europejskiej. Wspomniane już procesy demograficzne, wraz z globalizacją, koniecznością podtrzymania systemów emerytalnych i zdrowotnych oraz wyzwaniami ekonomicznymi spowodują, ze zarówno Wspólnota Europejska, jak i rządy poszczególnych państw będą musiały zwrócić się w stronę osób niepełnosprawnych. Priorytetowym celem stanie się zatrudnianie, w szczególności na otwartym rynku pracy. Można spodziewać się gwałtownego odwrotu od środków pasywnych, takich jak renty i zasiłki.

Nowoczesne technologie zlikwidują wiele barier, dotychczas uniemożliwiających osobom niepełnosprawnym edukację, korzystanie z dóbr kultury i usług publicznych i wreszcie - zatrudnienia. Praca na odległość, nowe formy usług i komunikowania się zmienią dotychczasowe, tradycyjne relacje pracodawca - pracownik, właściciel - związki zawodowe.

Praca na własny rachunek będzie się dynamicznie rozwijała. Dla osób niepełnosprawnych jest to ogromna szansa na niezależne życie. Należy jednak pamiętać o zagrożeniach takich, jak chociażby izolacja wynikająca z rezygnacji z osobistych kontaktów i zamknięcia się w wirtualnej rzeczywistości

W tych procesach będziemy brali udział jako pełnoprawny członek, partner we wspólnocie 25 państw. Obserwacja sytuacji w obecnych 15 Państwach Członkowskich pokazuje wyraźnie, że najwięcej skorzystali na przystąpieniu do Unii Europejskiej ci, którzy potrafili porozumieć się we własnym kraju, którzy potrafili zrezygnować z własnych, partykularnych interesów na rzecz jasno określonego interesu narodowego. Pakty społeczne, zawieszające spory i waśnie w Irlandii czy Hiszpanii, w krótkim czasie zaowocowały napływem środków wspólnotowych i radykalną poprawą jakości życia.

Szansa, która stoi przed nami, wymaga nie tylko umiejętności negocjacji, ale gotowości do kompromisu w imię wartości wykraczających poza własny interes. Warto to rozważyć, czy dla osób niepełnosprawnych istnieją realne platformy takiego porozumiewania się z administracją publiczna czy pracodawcami.

Stawka jest wysoka, a szansa w naszych rękach.
GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI?
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
pl. Trzech Krzyży 3/5
00-507 Warszawa
e-mail: BPI@mpips.gov.pl
www.mgpipd.gov.pl

Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
ul. Nowogrodzka 1/3
00-513 Warszawa

Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
Al. Ujazdowskie 9
00-918 Warszawa
e-mail: info@mail.ukie.gov.pl
www.ukie.gov.pl

Centrum Informacji Europejskiej UKIE
ul Krucza 38/42
00-512 Warszawa
e-mail: cie@mail.ukie.gov.pl

Centrum Informacyjne dla Osób Niepełnosprawnych przy Stowarzyszeniu Przyjaciół Integracji
ul. Dzielna 1
00-162 Warszawa
tel./faks 0-22 831 85 82, 831 01 39
e-mail: centrum@niepelnosprawni.info
www.niepelnosprawni.info

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
ul. E. Plater 53
00-113 Warszawa
e-mail: delegation-poland@cec.eu.int
www.europa.delpol.pl

European Disability Forum
Square Ambiorix 32
B-1000 Brussels, Belgium
e-mail: info@edf-fedh.org
http://edf-fepgh.org

Regionalne Centa Informacji Europejskiej
www.ukie.gov.pl
ul. Nowy Świat 2, 15-453 Białystok
tel. 0-85 653 77 53, faks 0-85 653 77 53
eurobialystok@bia.pl
www.rcie.bialystok.pl

ul. Słowackiego 17a, 43-300 Bielsko-Biała
tel./faks 0-33 812 35 20
rcie@mail.um.bielsko.pl
www.um.bielsko.pl/rcie

ul. Gdańska 10, 85-006 Bydgoszcz
tel. 0-52 321 61 61, faks 0-52 321 612 61
rcie@rcie.bydgoszcz.pl
www.rcie.bydgoszcz.pl

ul. Pułaskiego 4/6, 42-200 Częstochowa
tel. 0-34 368 42 13, faks 0-34 368 42 13
rcie@rcie.czest.pl
www.rcie.czest.pl

ul. Czerwonego Krzyża 2, 82-300 Elbląg
tel. 0-55 233 32 22, faks 0-55 233 32 22
rcie@elblag.com.pl
www.rcie.elblag.com.pl

Długi Targ 39/40, 80-830 Gdańsk
tel./faks 0-58 305 60 18, tel. 0-58 301 13 25
roie@piph.pl
www.rcie.gdansk.pl

ul. Jagiellończyka 8, 66-400 Gorzów Wlkp.
tel. 0-95 721 52 05, faks 0-95 721 52 06
rcie@gorzow.arx.pl
www.rcie.gorzow.arx.pl

ul. 1 Maja 57, 58-500 Jelenia Góra
tel. 0-75 642 38 83, faks 0-75 767 64 70
ercie@rcie.euroregion-nysa.pl
www.rcie.euroregfion-nysa.pl

ul. Częstochowska 25, 62-800 Kalisz
tel. 0-62 765-60-55, faks 0-62 764 50 16
rcie@kip.kalisz.pl
www.kip.kalisz.pl

ul. Kościuszki 6, 40-026 Katowice
tel. 0-32 209 17 01, faks 0-32 209 16 90
centrum@rcie.katowice.pl
www.rcie.katowice.pl

ul. Bodzentyńska 44a, 25-308 Kielce
tel./faks 0-41 34 300 38
rcie@rcie.kielce.pl
www.rcie.kielce.pl
ul. Zakładowa 4, 62-510 Konin
tel. 0-63 245 30 95, faks 0-63 242 22 29
rcie@arrkonin.org.pl
www.rcie.konin.pl

ul. Młyńska 2, 75-054 Koszalin
tel./faks 0-94 347 13 17
rcie@rcie.koszlin.pl
www.rcie.koszlin.pl

ul. Mikołajska 4 (Mały Rynek), 31-027 Kraków
tel. 0-12 421-30-15, faks 421 33 15
centrum@federacja .krakow.pl
www.federacja.krakow.pl

ul. 3 Maja 18/3a, 20-078 Lublin
tel. 0-81 534 61 91, faks 0-81 534 61 91
biuro@rcie.lublin.pl
www.rcie.lublin.pl

ul. Skłodowskiej 1, 18-400 Łomża
tel. 0-86- 215 00 72, faks 0-86 216 33 26
rcie@podlaskie.com
www.rcie.podlaskie.com

ul. Piotrkowska 262/264, 90-361 Łódź
tel./faks 0-42 637 79 76
rcie@lodz.pl
www.rcie.lodz.pl

ul. Jagiellońska 52/208 33-300 Nowy Sącz
tel. 0-18 547 47 27, faks 0-18 443 77 34
rice@nowysacz.pl
www.rcie.nowysacz.pl

pl. Bema 5, 10-900 Olsztyn
tel. 0-89 535 23 74, faks 0-89 535 17 84
rice@rice .it.olszyn.pl
www.rice.it.olszyn.pl

ul. Słowackiego 10, 45-364 Opole
tel. 0-77 454 26 21, faks 0-77 454 56 10
arkadiusz.tkocz@umow.opole.pl
www.rcie.opole.pl

ul. Hallera 13, 07-412 Ostrołęka
tel./faks 0-29 760 30 45
rice_ostroleka@arrmpw.org.pl
www.arrmpw.org.pl

ul. Próchnika 17, 97-300 Piotrków Tryb.
tel./faks 0-44 649 76 62
rcie@rcie.piotrkow.pl
www.rcie.piotrkow.pl

al. Kilińskiego 12, 09-402 Płock
tel. 0-24 366 41 66, faks 0-24 366 41 48
Rcie@rcie.plock.pl
www.rcie .plock.pl

ul. Mostowa 27, 61-854 Poznań
tel./faks 0-61 852 49 48, faks 0-61 852 49 05
rcie@rcie.poznan.pl
www.rcie,poznan.pl

ul. Chorzowska 16/18, 26-600 Radom
tel. 0-48 365 69 08, faks 0-48 365 49 70
Info@rcie,radom.pl
www.rcie.radom.pl

ul. Sucharskiego 2, 35-225 Rzeszów
tel. 0-17 866 11 82, fkas 0-17 866 11 83
roie@wsiz.rzeszow.pl
www.rcie.rzeszow.pl

ul. Kościuszki 76, 16-400 Suwałki
tel. 0-87 563 26 35, faks 0-87 563 26 32
rice@suwalki.home.pl

Al. Jedności Narodowej 31, 70-453 Szczecin
tel. 0-91 444 11 39, faks 0-91 444 11 40
centrum@univ.szczecin.pl
www.zcie.szczecin.pl

Rynek 9, 33-100 Tarnów
tel. 0-14 626 43 09, tel/faks 0-14 626 49 00
rcie@umt.tarnow.pl

ul. Bankowa 14/16, 87-100 Toruń
tel./faks 0-56 652 11 21
centrum@europa.torun.pl
www.rcie.torun.pl

ul. Wsyockiego 10, 58-300 Wałbrzych
tel. 0-74 842 60 03, 843 49 12
rcie@rcie.walbrzych.pl
www.rcie.walbrzych.pl

ul. Kuźnicza 49/51, 50-138 Wrocław
tel. 0-71 788 23 23, faks 0-71 788 23 43
centrum@dcie.com.pl
www.dcie.com.pl

ul. Akademicka 4, 22-400 Zamość
tel. 084 638 26 16, faks 0-84 638 26 15
rcie@rcie.zamosc.pl
www.rcie.zamosc.pl

Al. Wojska Polskiego 71a, 65-762 Zielona Góra
tel./faks 0-68 325 79 88
rcie@rcie.zgora.pl
www.rcie.zgora.pl