Wstęp   
Przedmowa   
Rozdział 1   
Rozdział 2   
Rozdział 3   
Rozdział 4   
Rozdział 5   
Bibliografia   
|
Część IV. Wnioski
z porównania polityki zatrudnienia w wybranych państwach członkowskich
Unii Europejskiej
Podstawowym
problemem utrudniającym porównanie polityk w zakresie zatrudnienia
osób niepełnosprawnych jest brak jednolitych danych. Ze względu
na różnice w definiowaniu niepełnosprawności brak jest porównywalnych
wskaźników statystycznych, analiza ilościowa musi zatem ograniczać
się do wybranych elementów. Wskaźniki strukturalne w zakresie
zatrudnienia i społecznego wykluczenia będą w przyszłości podstawą
dla porównywania skuteczności i jakości polityk państw członkowskich.
Widać jednak wyraźnie, że brakuje podstaw do jednoznacznego stwierdzenia
przewagi rozwiązań antydyskryminacyjnych bądź systemu kwotowego.
Ilość zatrudnionych osób niepełnosprawnych niekoniecznie jest
skorelowana z wysokością nakładów.
Polityki
zatrudnienia osób niepełnosprawnych związane są bądź ze specjalnymi
programami skierowanymi do osób niepełnosprawnych, bądź z włączeniem
osób niepełnosprawnych w ogólnodostępne instrumenty rynku pracy.
Zazwyczaj spotyka się obydwie formy.
Zakłady
pracy chronionej w państwach członkowskich starej UE zatrudniają
75–95 % osób niepełnosprawnych, w tym większość ze znacznym stopniem
niepełnosprawności.
Zatrudnienie
chronione coraz częściej jest uważane za nieefektywne ze względu
na segregację oraz niewielką skuteczność terapeutyczną, mierzoną
procentem osób przechodzących z zatrudnienia chronionego na otwarty
rynek pracy. Zatrudnienie chronione powinno być ograniczone w
czasie i być ściśle powiązane z otwartym rynkiem pracy. Koszty
permanentnego utrzymywania zatrudnienia chronionego są znaczne.
Należy jednak uwzględnić konieczność zapewnienia zatrudnienia
chronionego dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Wielka Brytania jest przykładem odchodzenia od systemu zatrudnienia
chronionego.
Zatrudnianie
osób niepełnosprawnych regulowane jest aktami prawnymi bądź w
formie umów zbiorowych pomiędzy pracodawcami a związkami zawodowymi
w danym sektorze, a nawet na poziomie przedsiębiorstwa. W niektórych
przypadkach (Dania) jest to system mocno zdecentralizowany.
Coraz większą
rolę odgrywa zatrudnienie dotowane i wspomagane, asysta osobista,
doradztwo. Wyraźną tendencją jest indywidualizacja programu przygotowania
do zatrudnienia. Analiza skuteczności rozwiązań pokazuje wyraźnie,
że precyzyjnie adresowane, dostosowane do indywidualnych i lokalnych
potrzeb i warunków zdecentralizowane programy, odnoszą sukces.
Niekoniecznie są to inwestycje w budowę lub wyposażenie miejsc
pracy, częściej w kapitał ludzki. Bardzo ciekawym rozwiązaniem
są indywidualne pakiety rehabilitacyjne (w formie np. talonu na
określone usługi edukacyjne czy rehabilitacyjne), które osoba
niepełnosprawna może zrealizować w wybranym przez siebie ośrodku.
Skuteczność
polityk zatrudnienia osób niepełnosprawnych zależy w znacznym
stopniu od zaangażowania samych osób niepełnosprawnych, pracodawców,
związków zawodowych i władz lokalnych. Rezultaty osiągnięte w
Danii pokazują, że można prowadzić skuteczną politykę zatrudnienia,
nie mając nawet prawnej definicji niepełnosprawności.
Ten przykład
pokazuje również przewagę polityk opartych na stosowaniu zachęt
dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne nad politykami
bazującymi na wysokich karach w przypadku odmowy zatrudnienia.
Szczególnie
ważnym elementem polityk zatrudnienia jest zapobieganie pułapkom
bezrobocia. Chodzi tutaj o uniknięcie sytuacji,
w których
wzrost dochodu przy podjęciu zatrudnienia jest nieznaczny w porównaniu
do zasiłku i nieproporcjonalny do nakładów związanych z zatrudnieniem
(praca, koszty transportu itd.). Możliwość zawieszenia części
zasiłku lub renty (Dania, Szwecja, Wielka Brytania) motywują do
podjęcia legalnego zatrudnienia.
Statystyki
Poradnictwo i pomoc w poszukiwaniu
zatrudnienia
Kraj |
Nazwa
programu |
Liczba
uczestników |
Wydatki
(w milionach euro) |
Wydatki
(jako
‰ PKB)[31] |
Rok |
Belgia |
Specjalna
ocena |
Brak
danych |
0,62 |
|
1998 |
Belgia |
Drogi
do pracy |
b.d. |
0,82 |
|
1998 |
Dania
|
Konsultanci
ds. niepełnosprawności |
b.d. |
b.d. |
|
|
Niemcy |
Intensywne
doradztwo dla pracowników i pracodawców |
b.d. |
b.d. |
|
1998 |
Hiszpania |
Prywatne
usługi w zakresie zatrudnienia |
b.d. |
b.d. |
|
|
Hiszpania
|
Zatrudnienie
wspomagane |
b.d. |
b.d. |
|
|
Francja |
Sieć
CAP-Emploi |
b.d. |
43,44 |
0.03 |
2000 |
Irlandia |
Grant
na osobistego lektora |
b.d. |
b.d. |
|
|
Irlandia
|
Grant
na tłumacza podczas rozmowy kwalifikacyjnej |
b.d. |
b.d. |
|
|
Portugalia |
OED
Lizbona |
b.d. |
0,13 |
|
1998 |
Portugalia |
Poradnictwo
zawodowe i ocena |
b.d. |
0,04 |
|
1998 |
Wielka
Brytania |
Nowa
Umowa dla Osób Niepełnosprawnych |
b.d. |
2,71 |
|
2000–2001 |
Rehabilitacja zawodowa
Kraj |
Nazwa |
Uczestnicy |
Wydatki
(w milionach euro) |
Wydatki
(jako
‰ PKB) |
Rok |
Austria |
Bonus
na szkolenie zawodowe |
1
226 |
7,41 |
0,04 |
1998 |
Austria |
Zasiłek
na naukę i praktyki zawodowe |
241 |
0,37 |
|
1998 |
Belgia |
Szkolenie
zawodowe |
1
111 |
21,22 |
0,09 |
1998 |
Dania |
Rehabilitacja
przedzawodowa |
3
235 |
40,05 |
0,26 |
1998 |
Dania |
Rehabilitacja
zawodowa |
25
606 |
402,61 |
2,59 |
1998 |
Grecja |
Szkolenie
zawodowe zapewniane przez OAED |
200 |
2,05 |
0,02 |
1998 |
Grecja |
Szkolenie
zawodowe zapewniane w ramach PO „Walka z wykluczeniem
na rynku pracy” |
2
433 |
6,24 |
0,06 |
1998 |
Hiszpania |
Kursy
szkolenia zawodowego |
319 |
b.d. |
b.d. |
1998 |
Francja |
Szkolenie
zawodowe dla osób niepełnosprawnych |
70
862 |
63,7 |
0,05 |
2000 |
Finlandia |
Utrzymanie
zdolności do pracy |
6
400 |
13,40 |
0,12 |
1998 |
Finlandia |
Specjalistyczne
szkolenie |
8
000 |
6,20 |
0,52 |
1998 |
Finlandia |
Inne
szkolenia osób niepełnosprawnych |
700 |
22,00 |
0,19 |
1998 |
Finlandia |
Inne
formy rehabilitacji zawodowej i szkoleń |
18
700 |
13,00 |
0,11 |
1998 |
Irlandia |
Szkolenie
osób niepełnosprawnych |
4
073 |
39,14 |
0,51 |
1998 |
Irlandia |
Program
możliwości szkoleniowych |
1
060 |
6,86 |
0,09 |
1998 |
Włochy
|
Współfinansowane
programy rehabilitacji zawodowej |
6
744 |
58,85 |
0,06 |
1999 |
Luksemburg |
Doradztwo,
szkolenie readaptacja |
9 |
0.08 |
0,01 |
1998 |
Portugalia |
Działania
we współpracy |
13 |
1,25 |
0,01 |
1998 |
Portugalia |
Ośrodki
zarządzane przez partnerstwa |
106 |
0,66 |
0,01 |
1998 |
Portugalia |
Działania
bezpośrednie |
223 |
0,59 |
0,01 |
1998 |
Szwecja |
Instytuty
Zatrudnienia (AMI) |
6
524 |
59,00 |
0,28 |
1998 |
Wielka
Brytania |
Rehabilitacja
zawodowa |
13
900 |
14,16 |
0,01 |
1998–1999 |
Zatrudnienie dotowane
Kraj |
Nazwa |
Uczestnicy |
Wydatki
(w milionach euro) |
Wydatki
(jako
‰ PKB) |
Rok |
Austria |
Zatrudnienie
dotowane |
2
023 |
11,26 |
0,06 |
1998 |
Austria |
Dotacje
na koszt wynagrodzenia |
4
515 |
11,26 |
0,06 |
1998 |
Austria |
Bonus
za efekty pracy |
3
081 |
7,73 |
0,04 |
1998 |
Belgia |
Dotacje
na koszt wynagrodzenia |
4
168 |
28,73 |
0,13 |
1998 |
Dania |
Program
elastycznego zatrudnienia |
5
811 |
77,39 |
0,50 |
1999 |
Dania |
Program
pracy Skaane |
5
475 |
23,21 |
0,15 |
1999 |
Dania |
Świadczenia z tytułu niepełnosprawności |
6
253 |
17,44 |
0,10 |
1998 |
Dania |
Program
„Lodołamacz” |
25 |
0,01 |
|
1998/2000 |
Niemcy |
Wsparcie
dla pracodawców |
19
900 |
17
807 |
0,09 |
1998 |
Hiszpania |
Umowy
o pracę na czas nieokreślony dla osób niepełnosprawnych |
6
546 |
130,96 |
|
1998 |
Hiszpania |
Umowy
krótkoterminowe dla osób niepełnosprawnych |
3
281 |
11,31 |
0,02 |
1998 |
Hiszpania |
Umowy
szkoleniowe dla osób niepełnosprawnych |
1
200 |
b.d. |
|
1998 |
Francja |
Zachęcanie
do zatrudniania osób niepełnosprawnych |
45
000 |
135,30 |
0,10 |
b.d. |
Finlandia |
Dodatek
dla pracujących osób niepełnosprawnych |
11
600 |
26,50 |
0,23 |
1998 |
Irlandia |
Program
wsparcia zatrudnienia |
419 |
1,60 |
0,02 |
1998 |
Irlandia |
Zatrudnienie
wspierane |
20 |
b.d. |
|
1997 |
Włochy |
Całkowity
i częściowy upust roczny dla firm zatrudniających niepełnosprawnych
|
b.d. |
b.d. |
|
|
Włochy |
Nominalne
zatrudnienie osób niepełnosprawnych zaburzonych psychicznie |
b.d. |
b.d. |
|
|
Luksemburg |
Dotacje
na zatrudnienie pracowników niepełnosprawnych |
305 |
1,87 |
0,11 |
1998 |
Holandia |
Dotacje
na koszty wynagrodzenia |
714 |
0,68 |
|
1999 |
Holandia |
Zatrudnienie
próbne |
1
557 |
2,14 |
0,01 |
1999 |
Holandia |
Dodatek
do pensji |
493 |
0,47 |
|
1999 |
Holandia
|
Dodatek
do dochodów |
10 |
0,02 |
|
1999 |
Szwecja |
Praca
z dotacją na wynagrodzenie |
49
031 |
606 |
2,86 |
1998 |
Wielka
Brytania |
Program
„Wstęp do pracy” |
2
500 |
1,40 |
|
2000–2001 |
Wielka
Brytania |
Kredyt
podatkowy dla osób niepełnosprawnych |
27
296 |
160,
28 |
0,13 |
2000–2001 |
Zatrudnienie chronione
Kraj |
Nazwa |
Uczestnicy |
Wydatki
(w milionach euro) |
Wydatki
(jako
‰ PKB) |
Rok |
Austria |
Zakłady
integracyjne |
b.d. |
11,60 |
0,06 |
1998 |
Belgia |
Zatrudnienie
chronione |
17
978 |
215,31 |
0,96 |
1998 |
Dania |
Program
zatrudnienia chronionego |
2
218 |
115,05 |
0,74 |
1999 |
Niemcy |
Oficjalne
zakłady i miejsca pracy chronionej |
185
000 |
b.d. |
|
1999 |
Hiszpania |
Specjalne
Centra Zatrudnienia |
37
529 |
220,56 |
0,42 |
1998 |
Francja |
Zatrudnienie
chronione |
104
012 |
1
810,12 |
1,40 |
2000 |
Finlandia |
Praca
i zatrudnienie chronione |
2
600 |
24,80 |
0,21 |
1999 |
Irlandia |
Pilotażowy
program zatrudnienia osób niepełnosprawnych |
178 |
1,95 |
0,03 |
1998 |
Irlandia |
Program
zatrudnienia chronionego |
42 |
b.d. |
|
1997 |
Włochy |
Całkowite
zwolnienie ze składek dla pracowników z grup szczególnie
narażonych w spółdzielniach socjalnych |
11
996 |
38,67 |
0,04 |
2000 |
Włochy |
Umowy
ze spółdzielniami socjalnymi typu B |
b.d. |
b.d. |
|
2000 |
Luksemburg |
Wsparcie
kosztów działania warsztatów pracy chronionej |
267 |
1,50 |
0,09 |
1998 |
Luksemburg |
Dotacje
na dodatek motywacyjny dla rozpoznanych pracowników niepełnosprawnych
w warsztatach |
273 |
0,74 |
0,05 |
1998 |
Holandia |
Dotacje
w ramach Wet Sociale Werkvoorziening |
90
000 |
1
752,52 |
4,98 |
1998 |
Portugalia |
Zatrudnienie
chronione |
707 |
2,68 |
0,03 |
1998 |
Szwecja |
Samhall |
26
878 |
500 |
2,36 |
1998 |
Szwecja
|
Publiczne
zatrudnienie chronione (OSA) |
5
888 |
75 |
0,35 |
1998 |
Zatrudnienie wspomagane
Kraj |
Nazwa |
Uczestnicy |
Wydatki
(w milionach euro) |
Wydatki
(jako
‰ PKB) |
Rok |
Austria |
Dotacje
na adaptacje miejsca pracy |
258 |
0,39 |
|
1998 |
Belgia |
Granty
na modyfikacje miejsca pracy |
141 |
0,65 |
|
1998 |
Belgia |
Zatrudnienie
wspomagane |
90 |
0,75 |
|
2000 |
Belgia |
Granty
na mentora w miejscu pracy |
43 |
0,06 |
|
1999 |
Dania |
Osobiste
wsparcie |
1
853 |
7,54 |
0,05 |
1998/2000 |
Dania |
Adaptacja
miejsc pracy (Publiczny Urząd Pracy) |
193 |
0,24 |
|
2000 |
Dania |
Adaptacja
miejsc pracy (władze lokalne) |
117 |
1,75 |
0,01 |
1998 |
Grecja |
Program
dotacji dla pracodawców i młodych przedsiębiorców na miejsca
pracy dla osób o specjalnych potrzebach |
16 |
0,02 |
|
1998 |
Francja |
Wsparcie
w zatrudnieniu |
15
155 |
43,14 |
0,03 |
2000 |
Finlandia |
Zatrudnienie
wspomagane |
700 |
3,00 |
0,03 |
1999 |
Finlandia
|
Adaptacja
miejsca pracy |
600 |
1,70 |
0,01 |
1998 |
Irlandia |
Grant
na adaptację wyposażenia w miejscu pracy |
100 |
0,23 |
|
1998 |
Włochy |
Wsparcie
adaptacji miejsca pracy |
b.d. |
b.d. |
|
|
Włochy |
Wsparcie
usuwania barier architektonicznych dla integracji na rynku
pracy |
b.d. |
b.d. |
|
|
Włochy |
Wsparcie
rozwoju technologii telepracy |
b.d. |
b.d. |
|
|
Luksemburg |
Zwrot
kosztów dodatkowych 6 dni urlopu |
389 |
0,21 |
0,01 |
1998 |
Luksemburg |
Wsparcie
kosztów przygotowania miejsc pracy |
4 |
0,02 |
|
1998 |
Holandia |
Wsparcie
kosztów transportu |
3
306 |
4,54 |
0,01 |
1999 |
Holandia |
Wsparcie
kosztów komunikacji |
135 |
0,19 |
|
1999 |
Portugalia |
Zachęty
dla zatrudnienia osób niepełnosprawnych |
562 |
2,19 |
0,02 |
1998 |
Portugalia |
Urządzenia
wspierające |
138 |
0,90 |
0,01 |
1998 |
Szwecja |
Zatrudnienie
wspomagane |
458 |
5 |
0,02 |
1999 |
Szwecja |
Wsparcie
na osobistą asystę |
790 |
4,50 |
0,02 |
1998 |
Szwecja |
Granty
na dostosowanie miejsc pracy |
1
163 |
6,50 |
0,03 |
1998 |
Wielka
Brytania |
Dostęp
do pracy |
25
000 |
52,98 |
0,04 |
2000–2001 |
Programy wsparcia rozpoczynania
działalności gospodarczej przez osoby niepełnosprawne
Kraj |
Nazwa |
Uczestnicy |
Wydatki
(w milionach euro) |
Wydatki
(jako
‰ PKB) |
Rok |
Austria |
Wsparcie
rozpoczęcia działalności gospodarczej |
24 |
0,14 |
|
1998 |
Belgia |
Granty
dla samozatrudnionych |
5 |
0,03 |
|
1998 |
Hiszpania |
Integracja
zawodowa osób niepełnosprawnych poprzez samozatrudnienie |
222 |
0,55 |
|
1998 |
Francja |
Wsparcie
dla nowych przedsiębiorstw |
2
058 |
21,95 |
0,02 |
2000 |
Finlandia |
Wsparcie
inwestycyjne dla osób niepełnosprawnych |
200 |
0,50 |
|
1998 |
Włochy |
Umowy
z osobami niepełnosprawnymi w wolnych zawodach |
b.d. |
b.d. |
|
|
Holandia |
Kredyt
dla rozpoczynających działalność gospodarczą |
32 |
0,29 |
|
1999 |
Portugalia |
Wsparcie
dla osób niepełnosprawnych na rozpoczęcie własnej działalności
gospodarczej |
87 |
0,94 |
0,01 |
1998 |
Szwecja |
Specjalne
wsparcie dla osób niepełnosprawnych rozpoczynających działalność
gospodarczą |
676 |
4,60 |
0,02 |
1998 |
Programy o charakterze kompleksowym
Kraj |
Nazwa |
Uczestnicy |
Wydatki
(w milionach euro) |
Wydatki
(jako
‰ PKB) |
Rok |
Austria |
Dodatek
za przekroczenie kwoty i dodatek za szkolenia zawodowe |
7
462 |
8,94 |
0,05 |
1998 |
Austria |
Wsparcie
w miejscu pracy |
2
880 |
4,22 |
0,02 |
1998 |
Niemcy |
Działania
na rzecz podjęcia pracy przez osoby niepełnosprawne |
916 |
29,05 |
0,02 |
2000 |
Francja |
Departamentalne
programy integracji pracowników niepełnosprawnych |
b.d. |
b.d.
|
b.d. |
b.d. |
Irlandia |
Sieć
pracy |
6 |
0,03 |
|
2000 |
Włochy |
Docelowe
wsparcie zatrudnienia |
b.d. |
5,37
|
0,01 |
2001 |
Luksemburg |
Szkolenia
i integracja zawodowa osób niepełnosprawnych |
95 |
2,80 |
0,17 |
1998 |
Holandia |
Osobiste
wsparcie |
4
733 |
10,74 |
0,03 |
1999 |
Holandia |
Koszty
wymiany |
1
343 |
3,29 |
0,01 |
1999 |
Holandia |
Koszty
naboru |
8
049 |
25,57 |
0,07 |
1999 |
Holandia |
Pakiet
indywidualny |
406 |
2,94 |
0,01 |
1999 |
Holandia |
Wsparcie
osobiste |
1
779 |
b.d. |
b.d. |
1999 |
Holandia |
Wsparcie
na szkolenia |
8
632 |
11,85 |
0,03 |
1998–1999 |
Wielka
Brytania |
Program
WORKSTEP |
22
900 |
227,46 |
0,18 |
2000–2001 |
|
 |